Οι ιστορίες οικονομικής επιτυχίας σπανίζουν πλέον στην Ισπανία εν μέσω κρίσης, ωστόσο η ιστορία που ξεκίνησε από ένα μικρό βασκικό χωριό γίνεται η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα.
Στην κωμόπολη Αρασάτε βρίσκεται η έδρα του εργατικού συνεταιρισμού, που μετρά περισσότερα από 50 χρόνια ζωής, με το όνομα «Μοντραγκόν», του μεγαλύτερου στο είδος του παγκοσμίως – με τη συμμετοχή περίπου 250 εταιρειών και οργανισμών. Το όνομά του είναι δανεισμένο από την ίδια την κωμόπολη, σε μετάφραση από τα βασκικά στα ισπανικά. Ο συνεταιρισμός διέπεται από την αρχή της δημοκρατικής και συλλογικής διαχείρισης από τους εργάτες-μέλη των εταιρειών που τον απαρτίζουν.
Κι ενώ η ανεργία σήμερα καλπάζει – ανέρχεται σε ποσοστό 15% στη χώρα των Βάσκων και πλησιάζει το 25% στην Ισπανία – ο εμπορικός διευθυντής της εταιρείας-μέλους του συνεταιρισμού «Mondragon Assembly», Ινιάκι Λεγκάρντα, εξηγεί πως η εταιρεία προσπαθεί να απαντήσει στην κρίση στρέφοντας το ενδιαφέρον σε νέες αγορές – εκτός Ισπανίας και Ευρώπης. Τα δύο νέα σημαντικά εγχειρήματα αφορούν τη διάθεση βιομηχανικών προϊόντων στο Καζακστάν και τη Λιθουανία.
Αλλά και οι εργάτες της ίδιας εταιρείας που έχασαν τη δουλειά τους μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης και την ύφεση του εγχώριου βιομηχανικού τομέα το 2008-2009 έχουν απορροφηθεί από άλλες εταιρείες εντός του συνεταιρισμού. Σε πολλές από τις συμμετέχουσες εταιρείες οι εργάτες είναι παράλληλα μέτοχοι-μέλη με δικαίωμα ψήφου στις γενικές συνελεύσεις.
Εν μέσω κρίσης, οι εταιρείες του συνεταιρισμού δεν μένουν φυσικά ανεπηρέαστες από τις δυσκολίες που κλονίζουν την υπόλοιπη Ευρώπη, εντούτοις καμία από αυτές δεν έχει κηρύξει χρεοκοπία μέχρι σήμερα. Μεγάλο μέρος των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων των συμμετεχουσών εταιρειών στρέφονται πλέον προς τις αγορές του εξωτερικού.
Πάντως, όπως σημειώνουν έγκριτοι οικονομολόγοι που έχουν ασχοληθεί με το φαινόμενο του Μοντραγκόν, πρόκειται για ένα μοντέλο που είναι δύσκολο να «εξαχθεί». Ο Μανουέλ Εσκουδέρο, οικονομολόγος στην ανώτατη οικονομική σχολή του Μπιλμπάο, κάνει λόγο για μια «κουλτούρα ισότητας και αλληλεγγύης» που ως επιχειρηματικό μοντέλο δεν έχει καταστεί ως τώρα δυνατό να αναπαραχθεί αλλού στον κόσμο.
Γιά την ιστορία, ο συνεταιρισμός ξεκίνησε από μιά ομάδα νεαρών μηχανικών που κατασκεύαζαν θερμάστρες πετρελαίου, στη δεκαετία του 1950, και με τον τρόπο αυτό απέφυγαν με επιτυχία τους μεσάζοντες.
