Ενας ερασιτέχνης ζωγράφος τυφλώνεται και εξακολουθεί να παλεύει με την παλέτα και τον καμβά, μια τυφλή μουσικός δίνει συναυλίες διαβάζοντας αόρατες για όλους τους άλλους παρτιτούρες με το μυαλό της, ένας ψυχολόγος διακρίνει μόνον θολές σκιές κι όμως αισθάνεται τόσο καλά τον
χώρο, που περνάει μερόνυχτα σκαρφαλωμένος στη σκεπή του σπιτιού του αντικαθιστώντας τις υδρορροές- και κατατρομάζοντας τους γείτονες, οι οποίοι φοβούνται ότι θα πέσει να τσακιστεί. Οπως τα περισσότερα μπεστ σέλερ του ψυχιάτρου και συγγραφέα Ολιβερ Σακς, εγκατεστημένου
στη Νέα Υόρκη από το 1965, το «Μάτι του Νου» είναι ένα βιβλίο γεμάτο αληθινές ιστορίες ασθενών με τις πιο περίεργες νευρολογικές διαταραχές. Αυτή τη φορά υποφέρουν γιατί χάνουν το φως τους. Και βρίσκουν καταπληκτικές λύσεις για να επιβιώνουν και να δημιουργούν.
Οι «ήρωες» στο νέο βιβλίο του δρος Σακς είναι άνθρωποι προικισμένοι και ευαίσθητοι, στη ζωή των οποίων εισβάλλει η τύφλωση. «Λατρεύω τα ταξίδια.Πήγα και “είδα” τη Βενετία.Ρωτούσα συνταξιδιώτες μου, έβλεπα λεπτομέρειες που εκείνοι δεν πρόσεχαν.Πολύ συχνά άνθρωποι με όραση δεν βλέπουν τίποτε!» λέει η Αρλεν Γκόρντον, μία 70χρονη αμερικανίδα συνταξιούχος. Συνδέει παλιά διαβάσματα, μελωδίες, φωνές και ήχους και χτίζει μέσα της ολόκληρα τοπία, με χρώματα και κίνηση Ο Ζόλταν Τόρι, ένας ψυχολόγος από την Αυστραλία, έχασε την όρασή του σε βιομηχανικό ατύχημα όταν ήταν 21 ετών. Ανέπτυξε ωστόσο την ικανότητα της νοερής απεικόνισης σε απίστευτο βαθμό. «Αντικατέστησα με τα χέρια μου το δίκτυο της υδρορροής στη σκεπή.Το έκανα μόνο με τη δύναμη συγκέντρωσης που έχω αναπτύξει στον εύπλαστο χώρο του μυαλού μου» εξηγεί. «Και συχνά το έκανα νύχτα!».
Η Λίλιαν, σολίστ στο πιάνο, δεν μπορεί πια να διαβάσει νότες. «Σιγά σιγά έχασα την ικανότητα να αναγνωρίζω αντικείμενα της καθημερινότητας.Η ζωή άρχισε να καταρρέει» αφηγείται στον δρα Σακς. Ξαφνικά όμως ο εγκέφαλός της ανέπτυξε μία σωτήρια ικανότητα. Ακουγε μουσική κάνοντας πρόβες και «έβλεπε» μπροστά της γραμμένες τις νότες κομματιών τα οποία δεν είχε ξανακούσει ποτέ. «Μέχρι να τα μάθω απ΄ έξω,τα διάβαζα σε αυτό το χαρτί του μυαλού μου».
Ο Λίσιραν τυφλώθηκε όταν ήταν παιδί, λίγο προτού γίνει οκτώ ετών. Ζωγράφιζε, λάτρευε τα χρώματα. Τώρα έχει αναπτύξει την ικανότητα να προσδίδει σε κάτι που δεν μπορεί να δει ένα χρώμα- εκτός από ένα σχήμα ή μία μορφή. «Οι άνθρωποι, οι τόποι, οι αριθμοί, οι λέξεις, οι μουσικοί, όλα είχαν σχήματα και χρώματα όταν ήμουν μικρός.Το ίδιο έχουν και σήμερα» λέει. Ο δρ Σακς πιστεύει ότι αυτή η ικανότητα είναι κληρονομιά της παιδικής ευαισθησίας, όταν όλα είναι εύπλαστα και μαγικά, προτού παγιώσουν τα στερεότυπα οι φόβοι και οι συνήθειες των ενηλίκων.
Ο καθηγητής Θεολογίας Τζον Χαλ περιγράφει την πάθησή του σαν «βαθιά τύφλωση»- μια απόλυτη απουσία οπτικών παραστάσεων, εξωτερικών ή εσωτερικών- «σαν έναν αυθεντικό, αυτόνομο κόσμο,μία από τις πιο συμπυκνωμένες εμπειρίες που μπορεί να έχει άνθρωπος».
Οπως πάντα τον Σακς τον ενδιαφέρουν τα παράδοξα: άνθρωποι που βλέπουν μια χαρά αλλά δεν αναγνωρίζουν τα παιδιά τους, τυφλοί που ζωγραφίζουν τις εικόνες που βλέπουν πεντακάθαρα στον νου τους.
Και φυσικά, επιχειρεί να δώσει απαντήσεις σε πιο θεμελιώδη ερωτήματα: Πώς βλέπουμε; Πώς σκεπτόμαστε; Πόσο σημαντική είναι η εσωτερική αναπαράσταση εικόνων στο μυαλό μας; Και γιατί, αν και αρχίσαμε να γράφουμε για πρώτη φορά πριν από μόνον 5.000 χρόνια, φαίνεται ότι έχουμε έμφυτη την ικανότητα για ανάγνωση; Αλλά πάνω από όλα με το «Μάτι του Νου» θέλει να δείξει «πόσο περίπλοκος είναι ο εγκέφαλος και πόσο μεγάλη η δύναμη της δημιουργικότητας και της προσαρμογής μερικών ανθρώπων στη στέρηση και στην απώλεια».
Με γνήσια περιέργεια, νεανικό ενθουσιασμό και βαθιά συμπόνια, μέσα από ανθρώπινες ιστορίες σαν τη δική του, ο Σακς μιλάει για τους εντελώς αναπάντεχους τρόπους με τους οποίους το μυαλό μας βρίσκει νέους δρόμους για να φτιάχνει κόσμους τόσο ολοκληρωμένους όσο ο φυσικός.
Εχει γράψει 11 βιβλία, ανάμεσά τους «Ο άνθρωπος που μπέρδεψε τη γυναίκα του με ένα καπέλο» (Εκδόσεις Καστανιώτη), «Ημικρανία», «Ενας Ανθρωπολόγος στον Αρη», «Ξυπνήματα», «Μουσικοφιλία» και «Βλέποντας Φωνές» (Εκδόσεις Αγρα). «Το Μάτι του Νου» («Τhe Μind΄s Εye») κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο στις ΗΠΑ, από τις εκδόσεις Αlfred Α. Κnopf.
Για για πρώτη φορά σε βιβλίο του ο βρετανικής καταγωγής Νεοϋορκέζος εξομολογείται μια δραματική προσωπική εμπειρία. Το 2005 οι γιατροί διέγνωσαν μελάνωμα στο δεξί του μάτι. Αν και ο όγκος θεραπεύθηκε με ακτινοβολία, ο 77χρονος γκουρού της εκλαϊκευμένης ψυχανάλυσης παλεύει ακόμη με τις αλλαγές που προκάλεσε ο καρκίνος στο οπτικό πεδίο του.
«Είμαι στο νοσοκομείο.Δεν με αφήνουν να βγω από το δωμάτιο επειδή ο οφθαλμίατρος έχει βάλει ένα μικροτσίπ ραδιενεργού ιωδίου στο μάτι μου.Εκτός από τον φοβερό πόνο, με κατακλύζει μια θύελλα από παραισθήσεις- βλέπω αστερίες, μαργαρίτες και πρωτόπλασμα σε χρώμα βυσσινί» γράφει ο δρ Σακς. Και ξαφνικά, του έρχεται μια ιδέα: να ζητήσει από φίλους να του φέρουν την αγαπημένη συλλογή του από φθορίζοντα ορυκτά. Να τα δει, να κάνει ένα πείραμα. «Σκέφτηκα ότι αν κάρφωνα το ραδιενεργό μου μάτι,τις ακτίνες μου,επάνω τους για αρκετή ώρα, ποιος ξέρει, μπορεί να τα έκανα να πάρουν φωτιά!…».
Αυτός είναι ο δρ Σακς στα καλύτερά του: όταν στα 77 του και κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες σκέφτεται σαν ανατρεπτικός φυσιοδίφης του 18ου αιώνα, πάντα διψασμένος για γνώση, πάντα πρόθυμος να ρίξει το φως της επιστήμης σε αχαρτογράφητες περιοχές του φυσικού κόσμου, και κυρίως του ανθρώπινου εγκεφάλου. Καταθλιπτικός, κλειστοφοβικός και ψυχαναλυόμενος εδώ και 30 χρόνια
Από μόλις δύο ετών υποφέρει από φοβερές ημικρανίες.«Κατάλαβα νωρίς, με τρόμο, ότι ο κόσμος μας χτίζεται και γκρεμίζεται πάνω στο νευρικό μας σύστημα»λέει ο Ολιβερ Σακς.
Βλέπει τον ψυχίατρό του δύο φορές την εβδομάδα επί 30 χρόνια.«Είναι ίσως η πιο μακροχρόνια ψυχανάλυση στην ιστορία. Την άρχισα επειδή ένιωθα ανία,είχα κατάθλιψη,τάσεις αυτοκαταστροφής και ήμουν εθισμένος στην αμφεταμίνη, ένα χυδαίο ναρκωτικό που τη μια μέρα μου δημιουργούσε ευφορία και την επομένη με έριχνε στα πιο μαύρα τάρταρα».
Γεννημένος το 1933 στο Λονδίνο, από γονείς γιατρούς, σπούδασε στην Οξφόρδη,όπου άρχισε να υποφέρει από κλειστοφοβία και να φοβάται το σκοτάδι.Μετακόμισε στις ΗΠΑ το 1965.Επί 42 χρόνια δίδασκε Κλινική Νευρολογία στο Κολέγιο Ιατρικής Αλμπερτ Αϊνστάιν,στο Μπρονξ.Σήμερα είναι καθηγητής Νευρολογίας και Ψυχιατρικής στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Κολούμπια.
