«SΟS» εκπέμπει η χλωρίδα και η πανίδα της θάλασσας της Μεσογείου, όπως δραματικά αποκαλύπτει η μεγαλύτερη επιστημονική έρευνα για την καταγραφή των θαλάσσιων ειδών που έγινε ποτέ. Η συνεχής «εισβολή» ξένων ειδών, η υπεραλιεία, ο τουρισμός και τα σκουπίδια είναι μόλις μερικές από τις θανάσιμες απειλές που αντιμετωπίζει η βιοποικιλότητα της μεγαλύτερης περίκλειστης θάλασσας
στον κόσμο, σύμφωνα με τα προκαταρκτικά συμπεράσματα του φιλόδοξου προγράμματος «Απογραφή της Θαλάσσιας Ζωής». Κανένα άλλο θαλάσσιο οικοσύστημα δεν δέχεται περισσότερες πιέσεις από αυτό της Μεσογείου, προειδοποιούν οι επιστήμονες, οι οποίοι μελέτησαν 25 περιοχές σε ολόκληρο τον πλανήτη, από τα παγωμένα νερά των δύο πόλων ως και τις τροπικές
θάλασσες. Πολύ ψηλά στην «κόκκινη» λίστα βρίσκεται και ο Κόλπος του Μεξικού, η θαλάσσια περιοχή με τη μεγαλύτερη βιοποικιλότητα στον πλανήτη, ο οποίος απειλούνταν ακόμη και πριν από την καταστροφή που προκάλεσε εφέτος η διαρροή από την πετρελαιοκηλίδα της ΒΡ. Ακολουθούν οι θάλασσες της Κίνας, η Βαλτική και η Καραϊβική.
Με μια πρωτοφανή στα επιστημονικά χρονικά έρευνα-μαμούθ, η οποία διήρκεσε 10 ολόκληρα χρόνια και κόστισε 650 εκατ. δολάρια, 360 ειδικοί από 80 κράτη επιχειρούν να παρουσιάσουν ένα όσο το δυνατόν λεπτομερέστερο «χάρτη» της ποικιλομορφίας, της κατανομής και του πλούτου της ζωής στους ωκεανούς και στις θάλασσες της Γης. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της μελέτης, που δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό «Ρlos ΟΝΕ», τα ύδατα της Αυστραλίας και της Ιαπωνίας φιλοξενούν τη μεγαλύτερη ποικιλία ειδών, ενώ το πλέον κοινό είδος ζωής που συναντάμε στις θάλασσες του πλανήτη μας είναι τα μαλακόστρακα και όχι τα ψάρια. Η Μεσόγειος μαζί με τις θάλασσες της Κίνας και τον Κόλπο του Μεξικού συμπληρώνουν την πρώτη πεντάδα από άποψη ποικιλομορφίας ζωής στα νερά τους.
Οι επιστήμονες βρήκαν ότι η ισορροπία της βιοποικιλότητας της Μεσογείου και του Κόλπου του Μεξικού αντιμετωπίζει τον μεγαλύτερο κίνδυνο ανατροπής, με πολλά είδη της πλούσιας χλωρίδας και πανίδας των περιοχών αυτών να απειλούνται με εξαφάνιση από παράγοντες που οφείλονται κυρίως σε ανθρώπινες δραστηριότητες. Υπολογίζεται ότι το 75% των ειδών που ζουν στα βαθύτερα νερά της Μεσογείου δεν έχει ακόμη ανακαλυφθεί και ενδεχομένως δεν θα ανακαλυφθεί ποτέ, επειδή στο μεταξύ θα έχει εξαφανιστεί. «Οταν οι κλειστές θάλασσες μολύνονται με χημικά και με άλλου είδους σκουπίδια, δεν μπορούν να τα αποβάλλουν τόσο εύκολα όσο οι ανοιχτές θάλασσες» τόνισε η Πατρίσια Μιλόσλαβιτς του Πανεπιστημίου Σιμόν Μπολιβάρ στη Βενεζουέλα, που συμμετείχε στην πολύχρονη έρευνα. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι οι ωκεανοί σήμερα φιλοξενούν περισσότερα από 230.000 είδη ζωής, ενώ υπάρχουν ακόμη χιλιάδες θαλάσσια είδη που μένει να ανακαλυφθούν. Αξιολόγησαν τις απειλές που δέχεται η θαλάσσια ζωή από επτά διαφορετικούς παράγοντες, ανάμεσά τους η υπεραλιεία, η απώλεια βιότοπου, οι διακυμάνσεις στη θερμοκρασία και η ανθρωπογενής μόλυνση. Η Μεσόγειος, που φιλοξενεί 17.000 είδη θαλάσσιας ζωής, εκτιμάται ότι αντιμετωπίζει τον μεγαλύτερο βαθμό απειλής σε πέντε από αυτές τις κατηγορίες, ενώ ο Κόλπος του Μεξικού (με 15.000
γνωστά είδη) και οι θάλασσες της Κίνας (με 22.000 είδη) σε τρεις.
Συγκεκριμένα, η βιοποικιλότητα στη λεκάνη της Μεσογείου απειλείται από τη μόλυνση, την υπεραλιεία, την κλιματική αλλαγή, τον τουρισμό (200 εκατ. επισκέπτες συρρέουν στις ακτές της κάθε χρόνο) και την εισβολή ξένων ειδών, που προέρχονται κυρίως από την Ερυθρά Θάλασσα. Χημικά και συστατικά που περιέχονται σε βοθρολύματα και λιπάσματα και απορρίπτονται στη θάλασσα προκαλούν αύξηση του πληθυσμού και της πυκνότητας των φυκών και άλλων απλών μορφών ζωής, με αποτέλεσμα να μειώνεται το οξυγόνο για τα υπόλοιπα θαλάσσια είδη. Οι επιστήμονες που μελέτησαν τη Μεσόγειο διαπίστωσαν επίσης ότι τα επίπεδα της μόλυνσης στη Λεκάνη έχουν αυξηθεί από την απόρριψη βομβών κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Κοσσυφοπέδιο.
Η θαλάσσια ζωή στον Κόλπο του Μεξικού, σύμφωνα με τους επιστήμονες, αντιμετώπιζε μεγάλη απειλή πριν ακόμη την καταστροφική διαρροή πετρελαίου, που επιδείνωσε την κατάσταση σε πολύ μεγάλο βαθμό. «Η πετρελαιοκηλίδα ήταν ένα πολύ ισχυρό σοκ» είπε η κυρία Μιλόσλαβιτς. «Το μόνο θετικό είναι ότι με την έρευνα έχουμε ένα σημείο εκκίνησης και θα μπορέσουμε να εκτιμήσουμε τη ζημιά και να ελέγξουμε τις αλλαγές που συμβαίνουν εξαιτίας της πετρελαιοκηλίδας» συμπλήρωσε.
Και όμως, τα ψάρια είναι… μειοψηφία
Τα ψάρια ανέρχονται μόλις στο 12% των θαλάσσιων ειδών που καταγράφηκαν στην έρευνα, δηλαδή συνιστούν το ένα πέμπτο των ειδών σε όλα τις θαλάσσιες περιοχές που μελετήθηκαν. Τα μαλακόστρακα, όπως οι αστακοί, οι γαρίδες, τα καβούρια και οι καραβίδες, αποτελούν το πλέον πολυάριθμο είδος ζωής που συναντάται στις θάλασσες του πλανήτη, με τα μαλάκια (καλαμάρια, χταπόδια, σαλιγκάρια και γυμνοσάλιαγκες) να ακολουθούν, αποτελώντας το 17% του συνολικού θαλάσσιου πληθυσμού. Φυτά και ζωικοί μικροοργανισμοί, όπως τα φύκη και τα πρωτόζωα, έκαστο αντιστοιχεί στο 10% της θαλάσσιας βιοποικιλότητας, ενώ οι δακτυλιοσκώληκες στο 7%. Ακολουθούν άλλα ασπόνδυλα είδη, όπως οι θαλάσσιες ανεμώνες, τα κοράλλια, οι μέδουσες, οι αστερίες, τα σφουγγάρια και οι αχινοί.
Δράκοι στα βάθη της αβύσσου
Ενα από τα πολλά είδη που καταγράφηκαν στις θάλασσες της Αυστραλίας και της Ιαπωνίας είναι ένα Ψάρι-Δράκος (Dragon Fish), η επιστημονική του ονομασία είναι Grammatostomias flagellibarba), ένα τρομακτικό στην όψη ψάρι που διαθέτει πολλές σειρές αιχμηρών δοντιών, κάποια εκ των οποίων βρίσκονται ακόμη και πάνω στη γλώσσα του. Το συγκεκριμένο ψάρι, παρά το μικρό του μέγεθος, είναι ένα άγριο αρπακτικό που ζει σε πολύ μεγάλα βάθη στους ωκεανούς. Καθώς μεταξύ των γευμάτων του μπορεί να μεσολαβήσει μεγάλο διάστημα, όταν βρίσκει τη λεία του, τη τρώει σιγά σιγά. Ανοικτά των ακτών του Κόλπου του Μεξικού εντοπίζεται το μυστηριώδες θαλάσσιο φυτό Venus Flytrap (ή αλλιώς η Μυγοπαγίδα της Αφροδίτης), που ζει σε βάθος 1.500 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας.
Μια εντυπωσιακή μέδουσα, που εντοπίστηκε επίσης σε μεγάλα βάθη στη θάλασσα της Ιαπωνίας, όταν κινδυνεύει, παράγει φως για να καλέσει σε βοήθεια (ένα φαινόμενο που ονομάζεται βιοφωτισμός και απαντάται κυρίως σε θαλάσσιους οργανισμούς).
