Μια Ατλαντίδα από πλαστικό στον Ειρηνικό

ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ Τον μεγαλύτερο θαλάσσιο χώρο απόθεσης πλαστικών απορριμμάτων θα επιχειρήσει να χαρτογραφήσει από τον επόμενο μήνα μια ομάδα αμερικανών επιστημόνων η οποία θα αποπλεύσει από το Σαν Φρανσίσκο για να εξερευνήσει την περιοχή και να διαπιστώσει κατά πόσο είναι δυνατόν να καθαριστεί η λεγόμενη «μεγάλη δίνη των σκουπιδιών του Ειρηνικού».

Πρόκειται για δύο τεράστιες κηλίδες από διαλυμένο και θρυμματισμένο πλαστικό που έχουν δημιουργηθεί στον Ειρηνικό Ωκεανό και καταλαμβάνουν έκταση υπερδεκαπλάσια της Ελλάδας (περίπου 1.400.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα). Ο πολτός που σχηματίζουν εκατομμύρια κομματάκια από κάθε είδους πλαστικό πάχους περίπου δέκα μέτρων μοιάζει με μια σύγχρονη Ατλαντίδα. Αντίθετα με τη «χαμένη ήπειρο», οι δύο κηλίδες είναι βέβαιο ότι υπάρχουν, όμως τόσο τα ερευνητικά πλοία όσο και οι δορυφόροι δεν έχουν ακόμη καταφέρει να τις εντοπίσουν με ακρίβεια.

Το 30μελές πλήρωμα της αποστολής θα προσπαθήσει με τη βοήθεια μη επανδρωμένων αεροπλάνων και θαλάσσιων ανιχνευτών να χαρτογραφήσει το βάθος και την έκταση της «δίνης». Ακόμη, θα περισυλλεγούν περίπου 40 τόνοι απορρίμματα προκειμένου να μελετηθεί η ακριβής σύσταση του πολτού και να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το φαινόμενο. Διαλυμένα από τον ήλιο και τα κύματα και αναμειγμένα με τα φύκη, τα απορρίμματα πλέουν κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας συνιστώντας κίνδυνο πρώτου μεγέθους για τους ανθρώπους που τρέφονται με τα δηλητηριασμένα ψάρια.

Το τοξικό μείγμα πλαστικών ανακαλύφθηκε τυχαία από τον ωκεανογράφο Τσαρλς Μουρ το 1997 κατά τη διάρκεια ιστιοπλοϊκών αγώνων που πραγματοποιούνταν μεταξύ των ακτών του Λος Αντζελες και της Χαβάης. Αντίθετα με τους συναδέλφους του, ο αμερικανός επιστήμονας αποφάσισε να διασχίσει την υποτροπική δίνη του Βορείου Ειρηνικού αψηφώντας τα ισχυρά θαλάσσια ρεύματα που επικρατούν στην περιοχή. Προς μεγάλη του έκπληξη βρέθηκε να πλέει πάνω από ένα πυκνό στρώμα από μπουκάλια, συσκευασίες και κάθε λογής πλαστικά αντικείμενα. Τότε για πρώτη φορά έγινε γνωστό ότι κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας συγκεντρώνονται τόνοι σκουπίδια τα οποία περιδινούνται σε μια αέναη σπειροειδή κίνηση στο μέσον του Ειρηνικού.

Η αποκομιδή αυτού του τεράστιου όγκου σκουπιδιών θα ήταν μια τιτάνια επιχείρηση στην οποία δεν θα μπορούσε καμία χώρα να ανταποκριθεί οικονομικά, θεωρεί ο κ. Μουρ. «Κάτι τέτοιο θα οδηγούσε οποιαδήποτε χώρα σε χρεοκοπία» είχε δηλώσει παλαιότερα ο ίδιος, επισημαίνοντας τον κίνδυνο να αφανιστούν δεκάδες θαλάσσια είδη τα οποία θα εγκλωβίζονταν στα δίχτυα μαζί με τους τόνους τα πλαστικά.

Αυτή τη φορά όμως οι επιστήμονες και το υπόλοιπο πλήρωμα του ερευνητικού σκάφους «Καϊσέι» (στα ιαπωνικά σημαίνει «Πλανήτης Ωκεανός») θα προσπαθήσουν να διαψεύσουν τους φόβους του αμερικανού επιστήμονα. Σε αυτή την πρώτη φάση ένα αλιευτικό εξοπλισμένο με ειδικά δίχτυα θα προσπαθήσει να μαζέψει όσο περισσότερα κομμάτια μπορεί, χωρίς όμως να προκαλέσει μεγαλύτερη οικολογική καταστροφή.

«Είναι σαφώς προτιμότερο να μαζέψουμε όσο περισσότερα πλαστικά μπορούμε παρά να τα αφήσουμε εκεί. Αλλωστε αυτά τα δίχτυα δεν πρόκειται να παγιδέψουν μικρά ψάρια, αφού θα μαζέψουμε μόνο τα μεγαλύτερα κομμάτια σκουπιδιών» δηλώνει ο επικεφαλής του προγράμματος Νταγκ Γούντρινγκ.

Το όλο εγχείρημα υποστηρίζεται από το Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο Scripps και μια πολυεθνική εταιρεία κατασκευής φίλτρων. «Ασφαλώς δεν μπορούμε να καθαρίσουμε ολόκληρο τον Ειρηνικό Ωκεανό. Η τελική λύση του προβλήματος βρίσκεται στη στεριά. Θα πρέπει να διαχειριζόμαστε τα πλαστικά με εντελώς διαφορετικό τρόπο και να μην επιτρέπουμε να καταλήγουν στη θάλασσα» υποστηρίζει ο κ. Γούντρινγκ.

Δείχνοντας τον δρόμο της ορθής διαχείρισης των πλαστικών τα μέλη της ομάδας θα ανακυκλώσουν όλα τα σκουπίδια που θα «ψαρέψουν» με το αλιευτικό τους, αν και όπως τονίζουν δεν υπάρχει ακόμη τόσο αποτελεσματική τεχνολογία για τη μετατροπή του μαλακού πλαστικού σε καύσιμη ύλη, αντίθετα με ό,τι συμβαίνει με τις αντίστοιχες τεχνικές για το σκληρό πλαστικό.

Η προσπάθεια όμως δεν πρόκειται να περιοριστεί στον Ειρηνικό Ωκεανό. Αλλωστε οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι παρόμοιες συνθήκες επικρατούν και σε άλλες περιοχές του πλανήτη, όπως στον Ατλαντικό και στον Ινδικό Ωκεανό, όπου είναι πιθανό να «ευδοκιμούν» αντίστοιχοι σκουπιδότοποι, χωρίς όμως αυτό να είναι για την ώρα γνωστό. Αν η πρώτη απόπειρα στεφθεί με επιτυχία, τότε μία ακόμη μεγαλύτερη και πιο καλά εξοπλισμένη αποστολή θα ξεκινήσει το 2010.

Τα δύο τμήματα μιας «δίνης σκουπιδιών»
ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ Η «μεγάλη δίνη των σκουπιδιών του Ειρηνικού» αποτελείται από δύο μεγάλα τμήματα: το Δυτικό, που βρίσκεται ανάμεσα στην Ιαπωνία και στη Χαβάη, και το Ανατολικό, το οποίο θεωρείται ότι συγκεντρώνει τις μεγαλύτερες ποσότητες απορριμμάτων και εντοπίζεται ανάμεσα στις δυτικές ακτές των ΗΠΑ και στη Χαβάη. Αυτές οι δύο κηλίδες έχουν σχηματιστεί λόγω των ρευμάτων του Ειρηνικού Ωκεανού τα οποία παρασύρουν σε αργή κυκλική κίνηση οτιδήποτε επιπλέει στην επιφάνεια της θάλασσας.

Καθώς μάλιστα δεν υπάρχουν εκεί πολλά νησιά για να «ξεβραστούν» τα σκουπίδια, τόνοι από κάθε είδους πλαστικά, όπως σακούλες και συσκευασίες, αναμειγνύονται με το φυσικό πλαγκτόν σχηματίζοντας ένα τοξικό «μωσαϊκό σκουπιδιών». Υπολογίζεται ότι σε κάθε κιλό φυσικό πλαγκτόν αντιστοιχούν περίπου έξι κιλά πολτός από πλαστικό, ενώ συνολικά σε αυτή τη δίνη έχουν συγκεντρωθεί περίπου 100 εκατομμύρια τόνοι σκουπίδια.

Σύμφωνα με έρευνες του ΟΗΕ, σε κάθε τετραγωνικό χιλιόμετρο ωκεανού υπάρχουν περίπου 18.000 κομμάτια πλαστικό, όμως στις συγκεκριμένες περιοχές του Ειρηνικού τα πλαστικά ανέρχονται σε 334.271 κομμάτια ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο.

Το 80% αυτών των απορριμμάτων προέρχεται από τις ακτές της Βόρειας Αμερικής και της Ανατολικής Ασίας, ενώ το υπόλοιπο 20% προέρχεται από την αποβολή σκουπιδιών αλλά και τις απώλειες εμπορεύματος από τα φορτηγά πλοία που διαπλέουν τον Ειρηνικό Ωκεανό.

Βραδυφλεγής βόμβα για τον άνθρωπο
ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ Ημεγάλη διάρκεια ζωής του καθιστά το πλαστικό, σε όλες τις εκδοχές του, το πλέον χρησιμοποιούμενο υλικό στη βιομηχανία, αλλά και το πιο εύχρηστο για τους καταναλωτές. Ωστόσο αυτό ακριβώς το χαρακτηριστικό της ανθεκτικότητας το καθιστά εξαιρετικά επιβλαβές όχι μόνο για τον ανθρώπινο οργανισμό, αλλά και εν γένει για την οικολογική ισορροπία.

Τα πλαστικά που αντί για τους κάδους ανακύκλωσης καταλήγουν στις θάλασσες τεμαχίζονται από τα θαλάσσια ρεύματα και το ηλιακό φως σε πολύ μικρά κομμάτια, τα οποία στη συνέχεια είναι πιθανό να φαγωθούν από τα ψάρια ή τα πουλιά.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις, περισσότερα από ένα εκατομμύριο θαλασσοπούλια και από 100.000 θηλαστικά της θάλασσας και θαλάσσιες χελώνες πεθαίνουν κάθε χρόνο επειδή καταπίνουν κομμάτια πλαστικού ή μπερδεύονται σε αυτά.

Το πιο επικίνδυνο όμως είναι ότι αυτού του είδους η «τροφή» λειτουργεί σαν βραδυφλεγής βόμβα για τον άνθρωπο.

Τα τεμαχισμένα πλαστικά αποτελούν ένα είδος «χημικού σφουγγαριού» αφού απορροφούν τις εξόχως βλαπτικές χημικές ενώσεις ΡΟΡ (εμμένοντες οργανικοί ρύποι) που μέσω των θαλάσσιων ειδών και κυρίως των λιπαρών ψαριών εισέρχονται στον ανθρώπινο οργανισμό.

Οι ΡΟΡ περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, διοξίνες αλλά και διάφορα παρασιτοκτόνα, όπως το DDΤ, τα οποία με τη σειρά τους συσσωρεύονται στους ιστούς των ζωντανών οργανισμών προκαλώντας σημαντικές ορμονικές διαταραχές.

Οπως έχει αποδειχθεί από επιστημονικές έρευνες, αυτές οι τοξικές ουσίες ευθύνονται για τη δημιουργία καρκινικών όγκων, ενώ μπορούν να προκαλέσουν αναπαραγωγικές διαταραχές, καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος και προβλήματα στη φυσιολογική ανάπτυξη των παιδιών.