Η επιστημονική ταυτότητα της κυρίας Αθηνάς Λινού χρειάζεται σελίδες για να αναπτυχθεί. Είναι καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, έχει διδάξει στη Σχολή Mayo, στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου της Μινεσότα και στο Πανεπιστήμιο Case Western Reserve. Εχει υπηρετήσει σε μεγάλο αριθμό επιτροπών και συμβουλίων που αφορούν τη Δημόσια Υγεία, έχει μεγάλη ερευνητική δραστηριότητα σε θέματα διατροφής και είναι πρόεδρος του Ινστιτούτου Προληπτικής, Περιβαλλοντικής και Εργασιακής Ιατρικής, Prolepsis*.
Στο ραντεβού μας για τη συνέντευξη έφτασε με έκδηλη χαρά: είχε μόλις ανακοινωθεί η διοργάνωση τεσσάρων ημερίδων για την παρουσίαση των Εθνικών Διατροφικών Οδηγών, ενός σημαντικού έργου μιας μεγάλης ομάδας επιστημόνων.
Τι ακριβώς είναι οι Εθνικοί Διατροφικοί Οδηγοί;
Πρόκειται για ένα σύνολο οδηγιών που αφορούν τη διατροφή του σύγχρονου Ελληνα. Εχουμε έναν οδηγό για τον γενικό πληθυσμό των ενηλίκων, για άνδρες και γυναίκες δηλαδή από 18 έως 65 χρόνων, έναν για όσους είναι από 65 και πάνω, έναν για τα παιδιά από την ώρα που θα γεννηθούν μέχρι το τέλος της εφηβείας και έναν για τις γυναίκες την εποχή της κύησης, της γαλουχίας και της εμμηνόπαυσης, περιόδους δηλαδή που η διατροφή της γυναίκας χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή. Η εποχή της κύησης, βέβαια, αφορά όχι μόνο τη γυναίκα αλλά και τη διατροφή του παιδιού από τότε που είναι έμβρυο.
Πώς προέκυψε η ανάγκη για τη δημιουργία τους;
Παραδοσιακά στην Ελλάδα οι άνθρωποι δεν χρειάζονταν κατευθύνσεις για να τρώνε υγιεινά. Από γενιά σε γενιά μάθαιναν τι πρέπει να τρώνε, πώς να το τρώνε, ποιες ώρες, υπό ποιες συνθήκες. Αυτό, όμως, σιγά σιγά έχει εκλείψει, αφενός γιατί με την παγκοσμιοποίηση μπήκαν στην ελληνική διατροφική αγορά άλλες μορφές τροφίμων και άλλες μορφές προετοιμασίας των τροφίμων και αφετέρου διότι για διάφορους λόγους δόθηκε η ταμπέλα του καλού σε τρόφιμα που αποδείχτηκε ότι δεν ήταν τόσο καλά, όπως το κόκκινο κρέας και τα ζωικά λίπη. Ηταν τρόφιμα πιο «πολυτελή» που παλαιότερα καταναλώναμε μία φορά την εβδομάδα ή στις δέκα ημέρες. Επειτα, όμως, έγιναν πιο προσιτά εξαιτίας της μεγάλης παραγωγής και της αφθονίας εις βάρος πολύ συχνά της φύσης, του ευρύτερου φυσικού περιβάλλοντος, εις βάρος της υγείας των ανθρώπων. Δημιουργήθηκε ένα μοντέλο αρκετά δυτικό, ένα μοντέλο αφθονίας που το προωθεί η διαφήμιση. Επομένως υπήρχε η ανάγκη να δοθεί μια κατεύθυνση που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της εποχής.
Πιστεύετε πως υπάρχει σύγχυση σχετικά με το πώς πρέπει να τρεφόμαστε;
Στην εποχή μας οι περισσότεροι άνθρωποι για όποιο ερώτημα έχουν σχετικά με θέματα ιατρικά και διατροφής μπαίνουν στο διαδίκτυο και βρίσκουν την απάντηση. Ομως υπάρχουν πολλές πληροφορίες οι οποίες προβάλλοντας τους λόγους υγείας έχουν στόχο την κερδοσκοπία. Υπάρχει μεγάλη παραπληροφόρηση.
Υπάρχει κάποιος γενικός κανόνας διατροφής;
Τρώμε από όλα με μέτρο και σε όσο περισσότερο φυσική μορφή. Οχι πολλά επεξεργασμένα τρόφιμα. Διότι η επεξεργασία είτε προσθέτει ουσίες που δεν ξέρουμε τι μπορούν να κάνουν στον οργανισμό είτε αφαιρεί. Ολα αυτά αναλύονται στους οδηγούς. Οπως επίσης αναλύεται και το πως πρέπει να συντηρούνται τα τρόφιμα και ύστερα από πόσες ημέρες στο ψυγείο ή στην κατάψυξη μπορούν να καταναλωθούν.
Ποιοι θα έχουν πρόσβαση στους οδηγούς;
Ηλεκτρονική πρόσβαση στο σάιτ www.diatrofikoiodigoi.gr θα έχουν όλοι, ενώ ταυτόχρονα θα διανεμηθούν 6.500 αντίτυπα. Ο καθένας από τους οδηγούς αποτελείται από δύο τόμους. Εχουμε έναν τόμο για το κοινό και έναν για τους λειτουργούς υγείας, που περιέχει πιο πολύ την επιστημονική τεκμηρίωση. Οι τόμοι αυτοί θα διανεμηθούν στα νοσοκομεία, στα κέντρα υγείας, στις ιατρικές εταιρείες. Υπάρχει όμως και ο δεύτερος τόμος κάθε οδηγού, που είναι πιο απλουστευμένος χωρίς να φτάνει όμως στην υπεραπλούστευση. Αυτό το κομμάτι αφορά τον γενικό πληθυσμό και θα πάει σε βιβλιοθήκες, σε σχολεία, σε δήμους. Δηλαδή θα διανεμηθεί ως έντυπο, αλλά μέσα από το σάιτ θα μπορεί όποιος θέλει να το διαβάσει και να το τυπώσει. Yπάρχουν, όμως, και τα φυλλάδια στα οποία βρίσκονται συνοπτικές πληροφορίες για το πόσο ψωμί πρέπει να τρώει κάποιος την ημέρα, πόσο κρέας την εβδομάδα, πόσο κοτόπουλο, πόσο συχνά ψάρι κ.τ.λ. Είναι κάτι διαφορετικό από την κλασική διατροφική πυραμίδα, ένας τρόπος πιο απλός και εύληπτος.
Πιστεύετε πως οι μέχρι τώρα συμβουλές δεν γίνονταν εύκολα κατανοητές;
Δεν μπορείς να λες σε κάποιον πως πρέπει να πάρει από την τροφή του 30 mg σιδήρου ή 20 mg ασβεστίου και να περιμένεις να ξέρει τι σημαίνει αυτό. Είναι απλούστερο να του λες «φάε πέντε αβγά την εβδομάδα ή φάε μία φορά την εβδομάδα κόκκινο κρέας» γιατί έτσι τον καθιστάς πραγματικά ενήμερο. Αυτός είναι ο ρόλος των διατροφικών οδηγών και είναι η απάντηση σε μια ανάγκη που έχει δημιουργηθεί διεθνώς.
Μέχρι στιγμής τι ίσχυε στην Ελλάδα;
Δεν υπήρχε κάτι ανάλογο τόσο οργανωμένο και εκτεταμένο με πλήρη επιστημονική τεκμηρίωση. Οι τέσσερις οδηγοί που δημιουργήθηκαν λαμβάνουν υπόψη την επιστημονική γνώση, τις διατροφικές συνήθειες των Ελλήνων, την εποχικότητα και την τοπική παραγωγή. Γιατί να πεις σε κάποιον φάε παπάγια και μπανάνα, όταν μπορείς να του προτείνεις να καταναλώνει μήλα, μανταρίνια και πορτοκάλια, που είναι φθηνότερα, θα τα βρει πιο εύκολα, θα τα βρει πιο φρέσκα, και δεν θα έχουν ταξιδέψει χιλιόμετρα για να έρθουν σε εμάς; Γιατί πρέπει οπωσδήποτε να φάμε εκτός εποχής ντομάτες, γαρίδες και μπαρμπούνια, παρότι έρχονται από άλλη ήπειρο; Αλλωστε το να μεταφέρονται τα τρόφιμα από την άκρη του κόσμου σημαίνει και μιαν επιβάρυνση στο περιβάλλον. Ακόμη και αν είναι εξίσου καλό και ποιοτικό το τρόφιμο, γιατί να επιβαρύνουμε όλον τον πλανήτη επειδή θέλουμε να φάμε κάτι συγκεκριμένο εκτός εποχής;
Πώς υλοποιήθηκαν οι οδηγοί;
Οι οδηγοί ετοιμάζονται εδώ και δυόμισι χρόνια. Η ιδέα ήταν του υπουργείου Υγείας, που προκήρυξε διαγωνισμό για να αναλάβει κάποιος οργανισμός τη συγγραφή των διατροφικών οδηγών. Από τη στιγμή που αναλάβαμε να τους γράψουμε, δημιουργήσαμε μια ομάδα από διατροφολόγους, ειδικούς προαγωγής Υγείας, γιατρούς που ασχολούνται με τη διατροφή και καθηγητές από το Χαροκόπειο οι οποίοι συγκέντρωσαν ό,τι υπάρχει διεθνώς σχετικά με τη διατροφή: τι οδηγοί κυκλοφορούν, τι λέει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, τι λένε άλλοι μεγάλοι οργανισμοί, τι καινούργιο έχει υπάρξει στη βιβλιογραφία. Κάναμε πλήρη ανάλυση των μελετών που έχουν εκδοθεί προκειμένου να δούμε πού θα καταλήξουμε. Η ομάδα εργασίας έκανε τις προτάσεις και μετά είχαμε 40 επιστήμονες οι οποίοι συναντιόνταν συστηματικά και έκαναν ντιμπέιτ για όλα τα θέματα που προέκυπταν ώστε να φτάσουμε σε μια συμφωνία σχετικά με το τι συστήνουμε. Στην ουσία, όποιος ασχολείται σοβαρά με τη διατροφή στην Ελλάδα κλήθηκε να συμμετάσχει, και αυτό είναι και το ωραίο. Δηλαδή, ναι μεν μια ευρεία ομάδα ανέλαβε όλη την παραγωγή, αλλά το τελικό αποτέλεσμα προέκυψε από τη συμμετοχή πολλών ανθρώπων διαφόρων ειδικοτήτων. Από εδώ και πέρα, το σημαντικό είναι οι οδηγοί αυτοί να γίνουν κτήμα όσο περισσότερων γίνεται διότι πιστεύω πως θα βοηθήσουν, θα λύσουν απορίες και θα δώσουν βασικές κατευθύνσεις διατροφής σε όλους μας.
* Το Ινστιτούτο Προληπτικής, Περιβαλλοντικής και Εργασιακής Ιατρικής Prolepsis είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που δραστηριοποιείται στον χώρο της ιατρικής έρευνας, της προαγωγής Υγείας, της περιβαλλοντικής και εργασιακής ιατρικής.
Οι ημερίδες θα πραγματοποιηθούν στις 16 και 17 Οκτωβρίου στην Αθήνα, στις 20 Οκτωβρίου στη Θεσσαλονίκη και στις 30 Οκτωβρίου στην Πάτρα.
Οι Εθνικοί Διατροφικοί Οδηγοί συγχρηματοδοτούνται από το υπουργείο Υγείας και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο.
Δημοσιεύθηκε στο BΗΜΑ GOURMET την Κυριακή 12 Οκτωβρίου 2014.
