1957-2017: Η δική μας Ευρώπη

Το ημερολόγιο έδειχνε 25 Μαρτίου 1957 όταν υπεγράφη η Συνθήκη της Ρώμης που σήμανε και την απαρχή της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας. Εξι δεκαετίες μετά, τα έξι ιδρυτικά μέλη της ΕΟΚ (Γαλλία, Ιταλία, Δ. Γερμανία, και οι χώρες της Μπενελούξ) έχουν μετεξελιχθεί στους 28 εταίρους της ΕΕ, με το όραμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης να αποτελεί ένα διαρκές αλλά και ταραχώδες work in progress. Με αφορμή το ιστορικό ορόσημο τρεις γυναίκες ευρωβουλευτές (από τους συνολικά 21 εκπροσώπους της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο) μιλούν για τη δική τους Ευρώπη.

Μαρία Σπυράκη, ΝΔ

Ευρώπη είναι…

…Ο Ούγγρος που δεν θέλει τους ξένους. Μισοκοιμισμένη, έχοντας πάρει το πρώτο πρωινό τρένο από τις Βρυξέλλες για το Παρίσι, εκπροσωπώ τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Ανοιξη του 2016. Ο Σαρκοζί φουριόζος, χαιρετώντας με, ξαναθυμήθηκε πως… κατάγεται από τη Θεσσαλονίκη. «Θέλουμε αρμοδιότητες στα εθνικά κράτη, θέλουμε πίσω τη δυνατότητά μας να αποφασίζουμε» μας είπε μεταξύ άλλων… «Καλώς την ατζέντα της Λεπέν» σκέφτηκα. Μέχρι να το… χωνέψω άρχισε ο γύρος του τραπεζιού: οι δουλειές, το προσφυγικό, τα άσχημα οικονομικά… Ο Ούγγρος σηκώθηκε όρθιος και με ιερή αγανάκτηση επιτέθηκε στην Ελλάδα: «Οι Ελληνες έχουν πλουτίσει από το προσφυγικό. Πήγα στη Λέσβο, τα ξενοδοχεία είναι γεμάτα. Τόσες εκατοντάδες εκατομμύρια… Τι άλλο θέλουν;». Περίμενα υπομονετικά τη σειρά μου. Εξήγησα την ευθύνη που αναλάβαμε, τα χρήματα που διαχειρίζονται ΜΚΟ, την ανάγκη για προσωπικό και τεχνική βοήθεια, για διαχωρισμό των παράτυπων μεταναστών από τους πρόσφυγες. Δεν έπεισα…

…Ο Γιούνκερ και ο φούρναρης από την Κω.
«Ευρώπη δεν είναι να σπρώχνεις πίσω τις βάρκες… Ευρώπη είναι ο φούρναρης από την Κω που μοιράζει ψωμί στους πρόσφυγες». Φθινόπωρο του 2015 και ο Γιούνκερ μάς παρουσίασε στο Ευρωκοινοβούλιο το State of the Union. Ανέβηκα στο γραφείο. Μήπως να βρούμε τον φούρναρη; Η Σοφία, από το γραφείο στην Αθήνα, μου λέει: «Δύσκολα, μεγάλος άνθρωπος». Τελικά τον βρήκαμε. Μάθαμε και γιατί μοίραζε τα ψωμιά του. Εφυγε μικρός μετανάστης στην Αυστραλία χωρίς να ξέρει λέξη αγγλικά. Μερικές εβδομάδες αργότερα, στις Βρυξέλλες, τιμήθηκε με το Βραβείο του Ευρωπαίου Πολίτη. Δεν ήταν εκεί να το παραλάβει. Το παρέλαβα εκ μέρους του. Ανέβηκα και τηλεφώνησα στο σπίτι του στην Κω: «Ο παππούς κοιμάται… ξυπνάει νωρίς για τον φούρνο…» μου απάντησε ευγενικά η εγγονή του.

…Τα δισεκατοµµύρια του σχεδίου
Γιούνκερ. Σκυμμένη στα χαρτιά σχεδόν αιφνιδιάστηκα. Μπροστά στο έδρανο ο Γίρκι Κατάινεν: «Θα είσαι τη Δευτέρα στην Αθήνα; Ανακοινώνω την πρώτη επιχείρηση που παίρνει χρήματα από το EFSI, από το Σχέδιο Γιούνκερ». Στην Αίγλη ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν χειροκροτήθηκε παρατεταμένα. Ανοιξη του 2016. Μοιραστήκαμε τον ενθουσιασμό μιας ωραίας αρχής για την Ελλάδα. Εναν χρόνο μετά, η Ελλάδα με τις συμφωνίες που έχουν υπογραφεί μπορεί να μοχλεύσει περίπου 2 δισ. από το Σχέδιο Γιούνκερ. Τα 14 περιφερειακά αεροδρόμια ανακατασκευάζονται με αυτή τη χρηματοδότηση, όπως και αιολικά πάρκα. Ομως οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις που έχουν έως τώρα χρηματοδοτηθεί από το EFSI μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού. Η αδυναμία του τραπεζικού συστήματος και η αβεβαιότητα που μας τυλίγει σβήνουν μέρα με την ημέρα τον ενθουσιασμό της πρώτης ανακοίνωσης…

…Ο Νίκος και οι αναπάντεχοι σύµµαχοι. Ο Νίκος Ανδρουλάκης έβαλε την πρώτη υπογραφή. Η δεύτερη ήταν δική μου. Τροπολογία 149. Φεβρουάριος του 2017. Ζητούσαμε να συμπεριληφθεί η Ελλάδα στο Ταμείο Εκσυγχρονισμού Εμπορίας Εναέριων Ρύπων, δηλαδή να χρηματοδοτηθεί ώστε να αντικαταστήσει σταδιακά τις ρυπογόνες λιγνιτικές ηλεκτροπαραγωγικές μονάδες μετά το 2021. Αλλιώς θα πρέπει να κλείσουν… Η τροπολογία χρειαζόταν 39 υπογραφές ευρωβουλευτών για να κατατεθεί στην Ολομέλεια. Μάζεψα 22 από ξένους συναδέλφους μου του ΕΛΚ. Με τον Νίκο… συνωμοτήσαμε και πείσαμε τα ευρωπαϊκά κόμματά μας, EPP και S&D, να δώσουν θετική ψήφο στην Ολομέλεια. Λίγο πριν από την ψηφοφορία ο Γέρζι Μπούζεκ, πρώην πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου, ήρθε στο έδρανο για να μου ψιθυρίσει πως, παρά το γεγονός ότι θίγονται τα στενά πολωνικά συμφέροντα, ορισμένοι πολωνοί συνάδελφοι θα πουν «ναι» στην τροπολογία. «Ναι» είπε και η διπλανή μου από την Τσεχία και ας λάμβανε απειλητικά e-mail. «Αλληλεγγύη για να κρατήσουμε τις δουλειές», είπα, ευχαριστώντας τους αναπάντεχους συμμάχους…

…Ο Σκωτσέζος που µας ενώνει. Η συζήτηση για το Brexit ήταν… συννεφιασμένη, δύο ημέρες μετά το δημοψήφισμα, το καλοκαίρι του 2016. Δεν είχα προσέξει έως εκείνη την ημέρα τον Αλιν Σμιθ, ευρωβουλευτή από τη Σκωτία. Μέχρι που πήρε τον λόγο: «Συνάδελφοι, υπάρχουν πολλά πράγματα να διαπραγματευτούμε. Θα χρειαστεί ψυχραιμία και θέληση. Και, σας παρακαλώ, να θυμάστε αυτό: η Σκωτία δεν έκανε τίποτα που να σας απογοήτευσε. Σας παρακαλώ, σας ικετεύω, μην εγκαταλείψετε τη Σκωτία τώρα».

Σηκωθήκαμε όρθιοι για να τον χειροκροτήσουμε, χριστιανοδημοκράτες, σοσιαλιστές, φιλελεύθεροι. Ξαφνικά σχηματίστηκε μέσα στο ημικύκλιο το ευρωπαϊκό κέντρο. Ολα όσα μας κρατάνε μαζί ήταν εκεί.

Τρία σενάρια για την Ευρώπη τού αύριο

Οταν το 2008 εξερράγη η βραδυφλεγής βόμβα των στεγαστικών δανείων στην Αμερική, αλλά και τα υψηλού ρίσκου τραπεζικά προϊόντα που σε κλίμα παράταιρης μεθυσμένης ευφορίας συνέχιζαν να διακινούνται σε ό,τι περιτύλιγμα απαιτούνταν για να προκύψει αδικαιολόγητο κέρδος, η ΕΕ στάθηκε αδύναμη να προστατεύσει τα κράτη-μέλη της, που ένα ένα παρασύρονταν από την ύφεση που διέτρεξε τον πλανήτη. Πρώτη η Ελλάδα σήκωσε σημαία αδυναμίας να συνεχίσει την προσποίηση ότι όλα είναι όπως πριν. Μέχρι το δίχτυ αλληλεγγύης και προστασίας της ΕΕ να αρχίσει να υφαίνεται, μεταφέρθηκε όλο το κόστος των κερδοσκοπικών κέντρων στις πλάτες των φορολογουμένων άμεσα και έμμεσα. Αντιλήφθηκαν όλοι πως κάθε ευρώ εργασίας τους ήταν έρμαιο των τραπεζών, βγήκε ο μεγεθυντικός φακός για τα ψιλά γράμματα στις τραπεζικές συμβάσεις, αλλά ακόμη και στους καταθετικούς λογαριασμούς, και αντιλήφθηκαν οι πολίτες πως δεν εγγυάται κανείς τις καταθέσεις τους. Γιατί ήταν δηλαδή συνυπεύθυνοι; Επειδή εμπιστεύτηκαν το σύστημα. Η μάχη της ΕΕ από εδώ και πέρα είναι να ξανακερδίσει τη χαμένη εμπιστοσύνη.

Αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν είναι αποφασισμένη η πλειοψηφία να φανεί γενναία και να ερμηνεύσει την ΕΕ ως μια πολιτική πορεία εμβάθυνσης στην εποχή που ο λαϊκισμός εκμεταλλεύεται τις κοινωνικές πλατφόρμες επικοινωνίας στο Διαδίκτυο και επισκιάζει κάθε συζήτηση για το μέλλον, μπορεί να γίνει μόνο αν απαιτεί μια επίπονη σοβαρή και ώριμη διαδικασία αυτογνωσίας και αυτοελέγχου.

Να απαντήσουμε αν προχωράμε μαζί με τις προοδευτικές δυνάμεις του κόσμου ή μένουμε πίσω με τις δυνάμεις της συντήρησης.

Η Λευκή Βίβλος µάς δίνει τις βασικές αποχρώσεις της ΕΕ όπως αυτές διαμορφώνονται από τις ανάγκες και τις εποχές.Τα βασικά σενάρια είναι τρία:Το «περισσότερη ΕΕ σε όλα» –χωρίς όμως να έχουν ερωτηθεί οι πολίτες, καθώς υπάρχουν χώρες που χαρακτηρίζονται από εσωστρέφεια και ευρωσκεπτικισμό αλλά και με συμπλέγματα ιστορικά για τις ισορροπίες δυνάμεων γύρω τους –μοιάζει αδύνατον να περάσει, χωρίς θαρραλέες ηγεσίες και δημοψηφίσματα.

Το σενάριο business as usual, το οποίο όμως μάλλον μας τέλειωσε με το φρένο της παγκοσμιοποίησης που πατάει το Brexit, η σκιά της Λεπέν, αλλά και η ηχηρή εκλογή Τραμπ, όπως ακριβώς μας τελείωσε και με τον εθνικολαϊκισμό των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, του Κινήματος Πέντε Αστέρων και των Podemos.

Και το βασικό σενάριο «Οσοι θέλουν προχωράμε μαζί». Αυτό το σενάριο πολλαπλών συμμαχιών είναι έτσι κι αλλιώς η σημερινή ΕΕ.Χώρες Σένγκεν, Ευρωζώνη, ΝΑΤΟ, χώρες με Βιομηχανία ή Υπηρεσίες, χώρες χωρίς Κεφαλαιακούς Ελέγχους και περιορισμούς, είναι ορισμένες από τις υπάρχουσες διευρυμένες συμμαχίες. Οσοι θέλουν να προχωρήσουμε μαζί προέχει να είναι πιο αποφασιστικοί.

Στο μέλλον, για παράδειγμα, μια συμμαχία Ελλάδας, Ιταλίας, Ισπανίας, Μάλτας και Κύπρου για τη φύλαξη των θαλάσσιων συνόρων στη Μεσόγειο, αλλά και τις εξορύξεις για την ενεργειακή βιωσιμότητά τους, δεν ακούγεται άσχημο σενάριο. Αλλωστε, αν βρίσκεσαι στο τραπέζι των αποφάσεων, τότε σίγουρα δεν είσαι στο… μενού. Μια συμμαχία που θα απορρίπτει συνεργασίες με όποιον έχει offshore μπορεί να κρατήσει τον πλούτο των χωρών μας –δισεκατομμύρια φόρων –εντός συνόρων, που οι πολυεθνικές θα επιχειρούσαν να στείλουν σε παραδείσους για τους οποίους εμείς δεν έχουμε κανένα κλειδί… Μια συμμαχία που θα φυλάει σύνορα μοιάζει να είναι μονόδρομος, καθώς στο ΝΑΤΟ προς το παρόν, με την Τουρκία να έχει απασφαλίσει στη ρητορική της, δεν αισθάνονται όλοι άνετα ως προς τα εσωτερικά σύνορα. Μπορεί αυτή η συμμαχία να υπάρχει χωρίς Ελλάδα; Δύσκολο.

Η Ευρώπη που χρειαζόµαστε περισσότερο σήμερα είναι μια Ενωση Εμπιστοσύνης, ένα λιμάνι ποιότητας, δημοκρατίας, ειρήνης, ασφάλειας, αλλά και ανθρωπιάς, στο οποίο έχουμε ανάγκη να ανήκουμε. Οχι μόνο για τη δική μας χώρα αλλά και για την αποκατάσταση των διεθνών ισορροπιών που ανετράπησαν εξαιτίας της ραγδαίας έλευσης της παγκοσμιοποίησης.

Η Ελλάδα είναι συνώνυμο του Πολιτισμού και της Δημοκρατίας ιστορικά, είναι η ψυχή των Θεμελιωδών Αρχών που διέπουν την ΕΕ. Ο ρόλος μας είναι στον σκληρό πυρήνα της ΕΕ. Μένει να έρθει στην ηγεσία του τόπου μια αποφασισμένη γενιά πολιτικών για να διεκδικήσει το μέλλον μας στη νέα αυτή ΕΕ.

Ενωμένη Ευρώπη σημαίνει αληθινά δημοκρατική Ευρώπη

Ισως το πιο χαρακτηριστικό βίωµά µου τα σχεδόν τρία χρόνια της παρουσίας μου στο Ευρωκοινοβούλιο σχετίζεται με την προσπάθεια να επιστρέψει στην Ελλάδα αυτό που ονομάζουμε ευρωπαϊκό κεκτημένο. Και αναφέρομαι ιδιαίτερα στο ευρωπαϊκό κεκτημένο που αφορά τον σεβασμό στις συλλογικές συμβάσεις εργασίας για τον καθορισμό του βασικού μισθού στην Ελλάδα.

Ολοι γνωρίζουμε –και πολύ περισσότερο οι Ελληνες εργαζόμενοι βιώνουν δραματικά –την απαγόρευση που έχουν επιβάλει οι δανειστές στο δικαίωμα συλλογικών διαπραγματεύσεων σε εθνικό επίπεδο. Γι’ αυτόν τον λόγο προσπαθήσαμε οι ευρωβουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, με τη συνεργασία και βουλευτών από τη Σοσιαλιστική Ομάδα και τους Πράσινους, να αναδείξουμε την ανάγκη επιστροφής στις συλλογικές διαπραγματεύσεις. Θέσαμε το ζήτημα στην Ολομέλεια, στην Επιτροπή Απασχόλησης, καταθέσαμε ερωτήσεις προς το Συμβούλιο, την Κομισιόν, απευθυνθήκαμε στον ίδιο τον πρόεδρό της. Και ακόμη δημιουργήσαμε στο πλαίσιο της Επιτροπής Απασχόλησης ειδική ομάδα παρακολούθησης των διαπραγματεύσεων για τα ζητήματα των εργασιακών σχέσεων.

Παρ’ όλα αυτά, δεν υπήρξε απολύτως καμία αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει η Κομισιόν το θέμα. Οι πιέσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, μέχρι αυτή την ώρα, δεν φαίνεται να την έκαναν πιο φιλική προς τη θέση της ελληνικής κυβέρνησης να επανέλθουν οι ελεύθερες συλλογικές διαπραγματεύσεις στη χώρα.

Και αυτό είναι μόνο ένα μικρό δείγμα της μειωμένης επιρροής που ασκεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στη στάση της Κομισιόν και των άλλων ευρωπαϊκών οργάνων. Το ίδιο συμβαίνει με τις πολιτικές για την απασχόληση, αλλά και με το προσφυγικό. Παρά τα αλλεπάλληλα ψηφίσματα του Ευρωκοινοβουλίου, δεν μεταβάλλονται οι θέσεις εκείνων των κρατών-μελών που κρατούν κλειστά τα σύνορά τους στους πρόσφυγες.

Βεβαίως, υπάρχει η διαδικασία της συναπόφασης σε ορισμένους τομείς. Αλλά το Συμβούλιο δεν δεσμεύεται νομικά να λάβει υπ’ όψιν τη γνώμη του Κοινοβουλίου. Επίσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπορεί να εγκρίνει ή να απορρίψει μια πρόταση, αλλά από μόνο του δεν μπορεί να ξεκινήσει και να διαμορφώσει νομοθεσία που θα ισχύει σε όλη την ΕΕ. Κι αυτή είναι η μεγάλη διαφορά του από την ισχύ που έχουν τα εθνικά κοινοβούλια. Αρα, για ποια ενιαία Ευρώπη μιλάμε;

Οταν εκλέχθηκα το 2014 στην Ευρωβουλή, δεν είχα καμία εμπειρία κοινοβουλευτικής διαδικασίας. Συμμετέχοντας, όμως, ενεργά στις Επιτροπές Απασχόλησης, Αναφορών και Ισότητας κατάλαβα ότι υπάρχει ένα μεγάλο δημοκρατικό έλλειμμα. Ανθρωποι που είναι εκλεγμένοι έχουν, στο πλαίσιο του Ευρωκοινοβουλίου, μικρότερη ή και καθόλου ισχύ, σε σύγκριση με τους διορισμένους τεχνοκράτες και το πολιτικό προσωπικό της Κομισιόν και των Διευθύνσεών της.

Απαιτείται τεράστιος όγκος δουλειάς, διαπραγματεύσεων και προσπάθειας για να εισαγάγεις έστω και μια μικρή βελτίωση σε ένα κείμενο, το οποίο σπανίως έχει ευθεία και γρήγορη επίδραση στη ζωή των Ευρωπαίων. Αυτή είναι η πραγματικότητα που βιώνω. Δεν σας κρύβω ότι πολλές φορές αναρωτιέμαι ποιος πραγματικά κατευθύνει τις τύχες της ΕΕ. Η γραφειοκρατία της, οι τεχνοκράτες της, η Κομισιόν, οι κυβερνήσεις των χωρών που εκπροσωπούνται στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, οι εκλεγμένοι βουλευτές της; Επομένως, αν με ρωτούσατε πώς ονειρεύομαι εγώ την ενωμένη Ευρώπη, θα απαντούσα ότι αυτή έχει πριν απ’ όλα ανάγκη από περισσότερη δημοκρατία, με περισσότερες αποφασιστικές αρμοδιότητες στο μόνο αιρετό της όργανο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η ΕΕ ή θα είναι βαθιά δημοκρατική ή δεν θα καταφέρει να επιβιώσει.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino το Σάββατο 25 Μαρτίου 2017.