Ιστορία μιας άλλης Ευρώπης

Τα αρνητικά των φωτογραφιών ήταν χιλιάδες, 24.000 τον αριθμό. Παρέμεναν ξεχασμένα στο συρτάρι για περισσότερο από είκοσι χρόνια, μια νεανική τρέλα ενός περιπετειώδους νέου που όργωσε τη διαιρεμένη ψυχροπολεμική Ευρώπη λίγα χρόνια προτού εκείνη ρίξει τα τείχη της. Τη χρονιά που μας πέρασε, ορισμένες από αυτές έγιναν βιβλίο και γνώρισαν απήχηση, ίσως επειδή εκτός από τα καλοζυγισμένα κάδρα τους φέρνουν στο φως μια ήπειρο που νοσταλγούμε τώρα που η χρονική απόσταση θολώνει γλυκά την ανάμνησή της. Τώρα ήρθε η σειρά της έκθεσης. Από τις 29 Σεπτεμβρίου, 165 «Εικόνες μιας άλλης Ευρώπης» του Κωνσταντίνου Πίττα θα εκτεθούν στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς σε επιμέλεια του Κωστή Αντωνιάδη. Καθεμία από αυτές είναι και μια μικρή προσωπική ιστορία κουρνιασμένη μέσα στη μεγαλύτερη αφήγηση των ετερόκλητων χωρών μιας ηπείρου η συνοχή της οποίας σήμερα δοκιμάζεται.

Είναι η κορύφωση της «αφελούς» ιδέας του Κωνσταντίνου Πίττα να παρουσιάσει τους Ευρωπαίους σαν μια μεγάλη οικογένεια που έχει περισσότερα να την ενώνει παρά να τη χωρίζει. Αλλωστε, όπου και αν βρέθηκε, από τον Νότο στον Βορρά και από τη Λισαβόνα μέχρι την Κρακοβία, διαπίστωσε ότι παντού ζούσε ο ίδιος άνθρωπος: «Στο πρόσωπό τους εγγραφόταν το αναπόδραστο της κοινής ανθρώπινης μοίρας» θα πει.

Ο Κωνσταντίνος Πίττας, όμως, ήταν ανέκαθεν «ρομαντικός». Τη δεκαετία του ’80, όταν η Ελλάδα διέθετε ακόμη και… αυτοκινητοβιομηχανία, ξεκίνησε με ένα Pony για να ανακαλύψει τι απλωνόταν πέρα από τα ελληνικά σύνορα ορμώμενος από την αγάπη του για τον πολιτισμό της Κεντρικής Ευρώπης. Αυτό το αυτοκίνητο ήταν και το σπίτι του για μεγάλα διαστήματα την πενταετία που ταξίδευε (με διαλείμματα) στη διχοτομημένη ήπειρο. Σε αυτό κοιμόταν στα ευρύχωρα, ήσυχα πάρκινγκ της Ευρώπης, σε ένα πτυσσόμενο κρεβάτι δικής του ευρεσιτεχνίας. Ξυπνούσε αχάραγα, πριν από τους κατοίκους, για να ετοιμαστεί για τις περιπλανήσεις του στις οποίες ξεχυνόταν ως «…η οπλισμένη εκδοχή του μοναχικού πεζοπόρου ο οποίος ανιχνεύει, παρακολουθεί και ακολουθεί καθώς κινείται στο αστικό κολαστήριο, ως ο ηδονοβλεπτικός περιπατητής που ανακαλύπτει την πόλη σε ένα τοπίο από πληθωρικές αντιθέσεις» όπως θα έλεγε και η Σούζαν Σόνταγκ. Με μια κάμερα Minox, τη «μηχανή των κατασκόπων», στο ύψος του στήθους, ως άλλος Γουόκερ Εβανς, τραβούσε φωτογραφίες τούς ανυποψίαστους περαστικούς. Την τελευταία από αυτές, ξεχασμένη σε ένα συρτάρι μέχρι το 2014, την τράβηξε την ημέρα που έπεσε το Τείχος. Ηταν η ημέρα που θα άλλαζε η Ευρώπη, όχι ανεπανόρθωτα όπως αποδείχτηκε τελικά.