Στην Ελλάδα της κρίσης, όπου η νοοτροπία του bullying μοιάζει σχεδόν εδραιωμένη σε όλες τις εκφάνσεις της πολιτικής και κοινωνικής ζωής, η 6η Μαρτίου (Πανελλήνια Ημέρα κατά της Σχολικής Βίας και του Εκφοβισμού) είναι απλώς μια περαιτέρω θλιβερή υπενθύμιση ότι οι σχολικές αυλές δεν θα μπορούσαν να αποτελούν εξαίρεση. Η αυξανόμενη βία στην κοινωνία, αλλά και στο σπίτι (εξαιτίας της αποστραγγισμένης οικονομικά και ηθικά ελληνικής οικογένειας) δημιουργεί αυξανόμενη βία στο ελληνικό –δημόσιο και ιδιωτικό –σχολείο.
To ενθαρρυντικό είναι ότι υπάρχει πλέον εγρήγορση (καμπάνιες ευαισθητοποίησης, δράσεις κ.ο.κ.), ενώ όλο και περισσότερες έρευνες εστιάζουν στην έκφραση και τους τρόπους διάχυσης του bullying. Από τις πλέον πρόσφατες, αυτή που διενεργήθηκε (Μάιος-Ιούνιος 2015) από το Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου – Ιδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου, με τίτλο «Διερεύνηση σύγχρονων όψεων της σχολικής βίας και του εκφοβισμού στο ελληνικό σχολείο». Μέσα από συνεντεύξεις με γονείς και εκπαιδευτικούς σε σχολεία της Αττικής, διαπιστώθηκε ότι τα κρούσματα εκδηλώνονται με διαφορετικό τρόπο στις επιμέρους βαθμίδες εκπαίδευσης, ενώ η σοβαρότητά τους τείνει να κλιμακώνεται ανάλογα με την ηλικία. Ετσι, στο νηπιαγωγείο, η «βία» συναντάται με τη μορφή πρώιμης επιθετικής συμπεριφοράς που αν δεν διαγνωστεί και δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως, μπορεί στη συνέχεια να εξελιχθεί σε εκφοβισμό. Στο δημοτικό σχολείο, πάλι, ο εκφοβισμός εκφράζεται κυρίως μέσα από τη λεκτική βία, την περιθωριοποίηση και την άσκηση πίεσης και μικροεκβιασμών. Στο γυμνάσιο, τα φαινόμενα εκφοβισμού αφορούν αναπόφευκτα την εμφάνιση, τη σεξουαλική ταυτότητα και το φύλο, ενώ συχνά εκφράζονται με τη σωματική βία και το cyberbullying. Τέλος, στο λύκειο, η βία και ο εκφοβισμός εκδηλώνονται εντονότερα σε σχέση με τις άλλες βαθμίδες και λαμβάνουν τη μορφή έντονων πειραγμάτων, αλλά και ωμής βίας.
Στιγμιότυπα από τα εκπαιδευτικά εργαστήρια του Διεθνούς Κέντρου Ολυμπιακής Εκεχειρίας ενάντια στον σχολικό εκφοβισμό. Επάνω, δίπλα στην υποδιευθύντρια του ΔΚΟΕ , Ντόρα Πάλλη (αριστερά), η αργυρή ολυμπιονίκης της υδατοσφαίρισης το 2004 και πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Ολυμπιονικών, Βούλα Κοζομπόλη.

Από τις πλέον δυναµικές πρωτοβουλίες στη μάχη κατά του bullying στα ελληνικά σχολεία (ήδη από το 2013) παραμένει το πρόγραμμα «Σέβομαι τη Διαφορετικότητα», το οποίο έχει σχεδιαστεί και υλοποιηθεί από το Διεθνές Κέντρο Ολυμπιακής Εκεχειρίας (ΔΚΟΕ). Το πρόγραμμα, που τελεί υπό την αιγίδα του υπουργείου Παιδείας, Ερευνας και Θρησκευμάτων (ενώ συνεργάζεται με το Βρετανικό Συμβούλιο, τον Σύλλογο Ελλήνων Ολυμπιονικών και τη Samsung), απευθύνεται σε μαθητές ηλικίας 10-15 ετών σε όλη την Ελλάδα. Βασίζεται σε βιωματικά εργαστήρια που ευαισθητοποιούν τα παιδιά απέναντι στα φαινόμενα του σχολικού εκφοβισμού, της παρενόχλησης και του ρατσισμού. Ηδη τα τελευταία τρία χρόνια, πάνω από 15.000 παιδιά έχουν παρακολουθήσει τα εργαστήρια αυτά, όπου με σύγχρονες και αφυπνιστικές του παιδικού ενδιαφέροντος μεθόδους (θεατρικά παιχνίδια, δραστηριότητες εναλλαγής ρόλων, τεχνολογική υποστήριξη που ενθαρρύνει στο μέγιστο δυνατό τη διαδραστικότητα κ.ο.κ.) προωθούνται οι αρχές-αντίδοτο στο bullying: αναγνώριση της διαφορετικότητας, ισότητα ευκαιριών, κοινωνική ενσωμάτωση, επίλυση διαφορών. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα σεμινάρια συνιστούν μια μεικτή εμπειρία μάθησης, όπου η καθοδήγηση του δασκάλου ενισχύεται από την παρουσία ενός ολυμπιονίκη –μεταξύ άλλων, συμμετέχουν οι Εύη Μωραϊτίδου, Βούλα Κοζόμπολη και Δημήτρης Μιτελούδης (υδατοσφαίριση), Βούλα Ζυγούρη (πάλη), Δημήτρης Καφφάτος (χάντμπολ), Μαρία Καραγιαννοπούλου (τζούντο), Βιργινία Κραβαριώτη (ιστιοπλοΐα) κ.ο.κ.
Μιλώντας στο ΒΗΜΑgazino, η υποδιευθύντρια του Διεθνούς Κέντρου Ολυμπιακής Εκεχειρίας κυρία Ντόρα Πάλλη εξαίρει την άμεση «θεραπευτική» δράση των εργαστηρίων: «Από τα ερωτηματολόγια που λαμβάνουμε, έχει καταγραφεί ότι στο άμεσο διάστημα μετά την επίσκεψή μας στο σχολείο αυξάνονται οι περιπτώσεις μαθητών που αναφέρουν στη διεύθυνση περιστατικά εκφοβισμού». Η κυρία Πάλλη σπεύδει, εξάλλου, να υπογραμμίσει τη σημασία που μπορεί να έχει ο αθλητισμός εν γένει στην πρόληψη και την καταπολέμηση της σχολικής βίας. «Εχει μεγάλη σημασία αυτό που βιώνουν όσα παιδιά κάνουν αθλητισμό. Μαθαίνουν πως συμμετέχουν σε μια ομάδα, πως πρέπει να συνεργαστούν. Μαθαίνουν να συνυπάρχουν με διαφορετικούς ανθρώπους, να αποδέχονται παιδιά που ίσως δεν θα αποδέχονταν υπό άλλες συνθήκες, που ίσως να μην τους μιλούσαν καν. Μαθαίνουν, επίσης, να σέβονται και να αγωνίζονται με κοινούς κανόνες. Και όταν βγαίνουν στην κοινωνία, είναι προσωπικότητες ολοκληρωμένες, δομημένες, με αρχές όπως η αποδοχή του διαφορετικού, ο σεβασμός σε κανόνες και η πίστη στον εαυτό τους. Αυτές τις αξίες πρεσβεύει το Ολυμπιακό Κίνημα, που είναι ο μεγαλύτερος οργανισμός του αθλητισμού».
Η υποδιευθύντρια του ΔΚΟΕ δεν παραλείπει να τονίσει τη σημασία που έχει σήμερα η ενδυνάμωση της σχολικής κοινότητας και όλων των εμπλεκόμενων πλευρών. Ακόμη δε και των ίδιων των παιδιών που ασκούν bullying: «H κατηγοριοποίηση του θύτη μπορεί να έχει χειρότερες μελλοντικές συνέπειες τόσο για τον ίδιο όσο και για την κοινωνία, καθότι θα αποκτήσει την «ταμπέλα» του παραβάτη και θα την αποδεχτεί, γεγονός που και στην ενήλικη ζωή του μπορεί να τον οδηγήσει σε εγκληματική συμπεριφορά».
Στην καθημαγμένη Ελλάδα του 2016, οι ειδικοί αποφαίνονται ότι δεν πρέπει να καταθέσουμε τα όπλα, το «ψευτονταηλίκι» πρέπει επιτέλους να παταχθεί. Διότι, όπως σημειώνει ο ψυχίατρος Νίκος Σιδέρης στον πρόλογο του καινούργιου βιβλίου του «Bullying: Kαι όμως νικιέται!» (εκδ. Μεταίχμιο) που απευθύνεται σε «γονείς, παιδαγωγούς, παιδιά και όλους τους άλλους»: «… από την έκβαση του πολέμου ενάντια στο bullying εξαρτάται κατά ένα μεγάλο μέρος και το μέλλον της ίδιας της χώρας, αφού επηρεάζει το είδος των ανθρώπων που θα ζουν σε αυτήν».
Εκπαιδευτικοί και σχολεία που ενδιαφέρονται για τα βιωματικά εργαστήρια του προγράμματος «Σέβομαι τη Διαφορετικότητα» του Διεθνούς Κέντρου Ολυμπιακής Εκεχειρίας μπορούν να απευθύνονται στο τηλ. 210 3611 023
και στα about@olympictruce.org και www.οlympictruce.org.

Πώς εκδηλώνεται το bullying

Στο νηπιαγωγείο, η «βία» συναντάται µε τη µορφή πρώιµων επιθετικών συµπεριφορών που αν δεν διαγνωστούν και δεν αντιµετωπιστούν εγκαίρως µπορούν στη συνέχεια να εξελιχθούν σε εκφοβισµό.

Στο δηµοτικό σχολείο, ο εκφοβισµός εκφράζεται κυρίως µέσα από τη λεκτική βία, την περιθωριοποίηση και την άσκηση πίεσης και µικροεκβιασµών.

Στο γυµνάσιο, τα φαινόµενα εκφοβισµού αφορούν αναπόφευκτα την εµφάνιση, τη σεξουαλική ταυτότητα και το φύλο, ενώ συχνά εκφράζονται µε τη σωµατική βία και το cyberbullying.

Στο λύκειο, η βία και ο εκφοβισµός εκδηλώνονται εντονότερα σε σχέση µε τις άλλες βαθµίδες και λαµβάνουν τη µορφή έντονων πειραγµάτων, αλλά και ωµής βίας.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 6 Μαρτίου 2016

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ