Οι γέφυρες του Ιδρύματος Ωνάση

Το λογότυπο, τις αφίσες και τις εικονογραφήσεις των φυλλαδίων του φεστιβάλ ανέλαβε ο Κωνσταντίνος Κακανιάς. Φωτογραφία: Beowulf Sheehan

Είναι η πόλη που δεν κοιμάται ποτέ. Είναι η πόλη που διοχετεύει μέρος της ναρκισσιστικής της διάθεσης στην ολοένα αυξανόμενη κορυφογραμμή των κτιρίων της χωρίς να παραλείπει βεβαίως να αναρτά την αμερικανική σημαία για να αντανακλάται η αστερόεσσα στις στιλπνές, γυάλινες επιφάνειές τους. Ανάμεσα, ωστόσο, σε δύο από τους πιο εμβληματικούς δρόμους της, την 5η Λεωφόρο και τη Μάντισον Αβενιου, στο ύψος των 51 Δρόμων, μπορείς να δεις και την ελληνική σημαία να καθρεφτίζεται σε ένα πανύψηλο κτίριο. Εδώ ορθώνεται το Olympic Tower του Ιδρύματος Ωνάση με την αρχιτεκτονική σφραγίδα του γραφείου SOM (Skidmore, Owings & Merrill), γνωστό σε εμάς χάρη στις αρχαιολογικές εκθέσεις που διοργανώνει κάθε δύο χρόνια. Την εβδομάδα που μας πέρασε, ωστόσο, παρουσίασε στους «δύσκολους» κοσμοπολίτες Νεοϋορκέζους ένα άλλο πρόσωπο της Ελλάδας, αναζητώντας ταυτόχρονα συναφείς αντικατοπτρισμούς του στην Αμερική. Το τετραήμερο Φεστιβάλ (8-11/10) «Narcissus Now: The Μyth Reimagined» (O Νάρκισσος σήμερα: Μια ανάπλαση του μύθου), στο Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο της Νέας Υόρκης, έφερε κοντά δημιουργικούς ανθρώπους της Ελλάδας με διαπρεπείς προσωπικότητες της πόλης. Αντλώντας τη θεματική του από τον αρχαίο μύθο του Νάρκισσου, μέσα από την παράσταση «Τριπλή ηχώ» των εγκαινίων έδωσε το ευκρινές στίγμα των προθέσεων των διοργανωτών του.

Στα τρία χορευτικά σόλο που παρουσιάστηκαν στο πρόσφατα ανακαινισμένο λόμπι του Ολυμπιακού Πύργου από τον αρχιτέκτονα Κώστα Κονδύλη, ο συνθέτης Σταύρος Γασπαράτος συνέθεσε τη μουσική, ο «αναγεννησιακός άνθρωπος του σύγχρονου χορού», Τζόνα Μπόκαερ, τη χορογραφία, ο σχεδιαστής μόδας Ναρσίζο Ροντρίγκεζ τα κοστούμια και η Σαβίνα Γιαννάτου προσέδωσε την απαραίτητη μυστικιστική διάσταση με το βαθύ ηχόχρωμα της φωνής της. Το «σκηνικό» της παράστασης ήταν τα εικαστικά έργα του φεστιβάλ, σε επιμέλεια Ανδρέα Αγγελιδάκη: Το «I AMness» του Αγγελου Πλέσσα, η πρώτη επιτοίχια εγκατάσταση που εγκαινιάζει την πρωτοβουλία The Art Wall, την ετήσια εφεξής ανάθεση σε έναν καλλιτέχνη για να φιλοτεχνεί ένα έργο στο λόμπι, μαζί με την προβολή ενός παλιού έργου της Αμερικανίδας Τζένι Χόλτσερ, το «You must know where you stop and the world begins» (1977-79) επάνω στον μικρό καταρράκτη που βρέχει τον γειτονικό τοίχο. Στο υπόγειο, έργα της Ελληνοαμερικανίδας Λίντα Μπένγκλις, του Blind Adam (Θάνος Κυριακίδης) και του ίδιου του Αγγελιδάκη πλαισίωσαν όλες τις εκδηλώσεις του πρώτου αυτού ετήσιου διεθνούς φεστιβάλ με τις μεγάλες φιλοδοξίες.

«Το φεστιβάλ, το οποίο θα αποτελεί ετήσιο γεγονός με άλλη θεματική κάθε φορά, έχει σκοπό να γεφυρώσει το παλιό με το νέο και να δημιουργήσει πρωτότυπους και απρόσμενους συνδέσμους μεταξύ του παρελθόντος και του παρόντος» σημείωσε η εκτελεστική και καλλιτεχνική διευθύντρια του Πολιτιστικού Ιδρύματος στη Νέα Υόρκη,
Αμάλια Κοσμετάτου.

Ετσι, η Ελένη Αλεξοπούλου, η ελληνοαμερικανίδα χορεύτρια που ανακάλυψε ο Τζορτζ Μπαλανσίν, αποκάλυψε στην Τζένιφερ Χόμανς, τη συγγραφέα του μπεστ σέλερ «Οι άγγελοι του Απόλλωνα: Μια ιστορία του μπαλέτου», πώς αντιλαμβάνεται τον μύθο του Νάρκισσου. Προσωπικά, θα ξεχωρίσω τη συνομιλία-συνέντευξη του νέου ταλέντου της αμερικανικής δημοσιογραφίας, της Ελληνοαμερικανίδας Βανέσα Γρηγοριάδης, συνεργάτιδας του περιοδικού των «New York Times», με τον ηθοποιό Πολ Τζιαμάτι, έναν ταλαντούχο επαγγελματία και σταθερά αξιολάτρευτα αμήχανο στη διαχείριση της αναγνωρισιμότητας που απορρέει από το κατεξοχήν ναρκισσιστικό επάγγελμά του.

Η Ελλάδα στη Νέα Υόρκη

Η Ελινορ Φριντμπέργκερ, με τη μακρινή καταγωγή από τη Μάνη, στη σκηνή της Μουσικής Ακαδημίας του Μπρούκλιν (ΒΑΜ), η οποία εγκαινιάζει συνεργασία με το Ιδρυμα Ωνάση. Φωτογραφία: Beowulf Sheehan

Το Ιδρυμα Ωνάση έχει βάλει στόχο, λοιπόν, να δείξει στον κόσμο ότι πίσω και πέρα από τα αρχαία και τις κολόνες υπάρχει μια σύγχρονη, δημιουργική Ελλάδα. Μια εξωστρεφής Ελλάδα, η οποία βρίσκεται στο επίκεντρο του αναστοχασμού που προκύπτει από την επέτειο των 40 χρόνων του ιδρύματος, τη 15ετή παρουσία του στη Νέα Υόρκη και τη μίνι επέτειο των πέντε χρόνων συνδρομής της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών στα πολιτιστικά δρώμενα της Αθήνας και της χώρας. Οπως εξηγεί ο πρόεδρος του ιδρύματος, Αντώνης Παπαδημητρίου: «Ολοι μιλάνε για την αρχαιότητα, και εγώ πρώτος απ’ όλους. Το θέμα όμως είναι τι κάνουμε σήμερα; Εχουμε πολύ καλούς ζωγράφους, ηθοποιούς, χορογράφους, λογοτέχνες. Γιατί να μην τους προβάλουμε στο εξωτερικό; Ειδικά για τη Νέα Υόρκη, θελήσαμε να βάλουμε στόχο να προσεγγίσουμε δύο διαφορετικά κοινά. Αφενός τους Αμερικανούς, για τους οποίους φιλοδοξούμε να λειτουργήσουμε ως πολιτιστική πρεσβεία της Ελλάδας στην Αμερική. Η αρχαιολογική έκθεση μπορεί να λειτουργήσει ως «δόλωμα» για να τους γνωρίσουμε και τη σύγχρονη Ελλάδα με περιφερειακές δραστηριότητες. Ανέκαθεν ήταν αυτή η πρόθεσή μας, αλλά πλέον δραστηριοποιούμαστε με πιο έντονο τρόπο και ο αρχαίος μύθος του Νάρκισσου μας βοηθάει προς αυτή την κατεύθυνση. Γιατί το δεύτερο κοινό που θέλουμε να προσεγγίσουμε είναι οι Ελληνες, η δεύτερη και η τρίτη γενιά, οι οποίοι θα έρθουν αν αυτό που τους προσφέρεις αξίζει να το δουν και ως Αμερικανοί».

Το «δόλωμα» για την εφετινή χρονιά θα είναι μια έκθεση για το Δίον τον ερχόμενο Μάρτιο, σε επιμέλεια Δημήτριου Παντερμαλή. Θα έχει προηγηθεί το συμπόσιο «Πολίτες του κόσμου» τον Οκτώβριο, με προσωπικότητες όπως ο συγγραφέας Ορχάν Παμούκ, η αρχιτέκτονας Ελίζαμπεθ Ντίλερ των Diller Scofidio + Renfro ή ο δικός μας Γιώργος Λούκος, ένα αφιέρωμα στο ρεμπέτικο, «τα μπλουζ της Ελλάδας», τον Νοέμβριο, με δύο εκδηλώσεις για τις ρίζες του και τη μετεξέλιξή του, με τον Κυριάκο Καλαϊτζίδη και τη Λένα Κιτσοπούλου αντίστοιχα, ενώ τον Δεκέμβριο ο συνθέτης και κοντραμπασίστας Πέτρος Κλαμπάνης θα παρουσιάσει σε παγκόσμια πρώτη τη νέα του δουλειά, «Χρώμα». «Μπαίνουμε σε μια λογική απελευθέρωσης δυνάμεων των ελλήνων διανοουμένων και δημιουργών, αλλά όχι με το παράσημο της εθνικής ιδιότητας. Το θέμα είναι να τους φέρεις εδώ, να ανοίξεις άλλες πόρτες για αυτούς, γιατί μπορεί να έχεις τη δύναμη να το κάνεις με μεγαλύτερη ευκολία από ό,τι εκείνοι» εξηγεί η αναπληρώτρια γενική διευθύντρια και διευθύντρια επικοινωνίας και μάρκετινγκ της Στέγης, Αφροδίτη Παναγιωτάκου.

Δύο μεγάλες πόρτες που έχει ανοίξει το Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο είναι αυτές της Δημόσιας Βιβλιοθήκης της Νέας Υόρκης (NYPL) αλλά και του ΒΑΜ, της περίφημης Μουσικής Ακαδημίας του Μπρούκλιν όπου παρακολουθήσαμε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ την Ελινορ Φριντμπέργκερ, το πάλαι ποτέ ήμισυ του διδύμου The Fiery Furnaces, με τη μακρινή καταγωγή από τη Μάνη, να παρουσιάζει τον νέο δίσκο της, «Personal Record». Η παρουσία Ωνασείου στο ΒΑΜ, το πρότυπο αυτό κέντρο που έχει γράψει ιστορία χάρη στην πρωτοφανή εξοικείωση των αποξενωμένων κάποτε κατοίκων του Μπρούκλιν με τα θεάματα της πρωτοπορίας, δεν είναι καθόλου τυχαία. «Δεν μπορείς να κάνεις πολιτισμό χωρίς να είσαι σε επαφή με την κοινότητα» θα μπορούσε να είναι ένα άτυπο σλόγκαν για το Ιδρυμα και τη Στέγη, οπότε η Κάρεν Μπρουκς Χόπκινς, βασική υπεύθυνη για τη μεταμόρφωση της περιοχής μέσα από αυτόν τον υπερδραστήριο πολιτιστικό οργανισμό ως διευθύντριά του τα τελευταία 16 χρόνια, θα έχει πολλά να προσφέρει, δεδομένου ότι είναι πλέον μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος.

Ο αέρας ανανέωσης φυσάει και χάρη στα υπόλοιπα νέα μέλη του, όπως ο γνωστός φιλόσοφος και καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, Σάιμον Κρίτσλεϊ, ή στην επιλογή των προσώπων που θα διαδώσουν το έργο του ιδρύματος στην Αμερική. Είναι χαρακτηριστικό ότι η νέα υπεύθυνη επικοινωνίας και μάρκετινγκ, Ελινορ Γκόλντχαρ, ήταν μέχρι πρόσφατα υπεύθυνη για την προβολή των πέντε Μουσείων Γκούγκενχαϊμ. Ομως όπως εξηγεί η κυρία Παναγιωτάκου: «Η σχέση είναι ισότιμη. Δεν περιμένουμε να γίνουμε αποικία του BAM ή κανενός άλλου, ούτε θέλουμε να είμαστε για αυτούς μια «τσέπη». Αλλά για να χτίσεις ισότιμη σχέση πρέπει να μιλάς και επί του περιεχομένου και επί της διαχείρισης. Αυτό που αποκαλείται «πολιτιστική πολιτική» έχει να κάνει με το management ενός πολύ ιδιαίτερου προϊόντος, το οποίο στην Ελλάδα φοβόμαστε να το λέμε «προϊόν» και προτιμούμε να το αποκαλούμε «αγαθό». Η πλευρά των Αμερικανών είναι πιο απενοχοποιημένη σε σχέση με τη διαχείριση των δημιουργικών βιομηχανιών της. Πρέπει να λειτουργούμε κι εμείς περισσότερα απενοχοποιημένα τελικά».

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 18 Οκτωβρίου 2015