Οσο (παί)ζω μαθαίνω

Στέκομαι σε μια γωνία και κοιτάζω αφ’ υψηλού (κυριολεκτικά) έναν μικρό κύβο. Η αξονομετρική του προοπτική μού επιτρέπει να δω τρεις έδρες του: η μία είναι λευκή, η άλλη πράσινη, η άλλη μαύρη. Ο ξεναγός μου μού δίνει τρεις ρόμβους με τα ίδια χρώματα. «Μπορείς να πάρεις αυτά τα κομμάτια και να φτιάξεις την επίπεδη απεικόνιση αυτού που βλέπεις;». Και βέβαια μπορώ. Στην εκπαιδευτική έκθεση «Παίζω και καταλαβαίνω» στο Μουσείο Ηρακλειδών, τα διαδραστικά εκθέματα του 1ου ορόφου όπου βρίσκομαι απευθύνονται σε παιδιά του νηπιαγωγείου. Δοκιμάζω και αποτυγχάνω. «Ξέρετε, δεν είναι πολύ καθαρό το μυαλό μου αυτή τη στιγμή» δικαιολογούμαι. Τουλάχιστον, όταν θα κληθώ να κάνω το ίδιο από μια άλλη οπτική γωνία, θα τα καταφέρω. «Είναι ποιοτικά ίδια αυτά που είδατε και από τις δύο κατευθύνσεις;». «Οχι, δεν είναι». Επαναλαμβάνουμε τους επίπεδους σχηματισμούς με ένα χρώμα, «αφαιρούμε δηλαδή τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των εικόνων» και η οπτική γωνία δεν αλλάζει αυτό που βλέπω. Να πώς ένα παιδί μαθαίνει ότι «για να μπορέσουμε να επικοινωνήσουμε τα φαινόμενα πρέπει να επινοήσουμε μια κοινή γλώσσα». Περιττό να πω ότι απέτυχα παταγωδώς σχεδόν σε όλα τα τεστ που υποβλήθηκα. Ούτε πώς επιτυγχάνουμε την ελάχιστη διαδρομή ανάμεσα σε τέσσερα σημεία βρήκα (εννοείται ότι βιάστηκα να απαντήσω…), αλλά δεν πειράζει γιατί με εντυπωσίασε το γεγονός ότι το έμαθα τελικά παρατηρώντας τους σχηματισμούς μεμβρανών από σαπωνοειδείς επιφάνειες στον 2ο όροφο του μουσείου. Τουλάχιστον είχα ανέβει επίπεδο, ο συγκεκριμένος απευθύνεται και σε παιδιά δημοτικού και γυμνασίου. «Οταν πήγαινα σχολείο τα μαθήματα τα παπαγαλίζαμε» ξεστόμισα τελικά τη μαύρη αλήθεια και συνειδητοποίησα πόσο τυχερά είναι τα παιδιά που μπορούν να έρθουν σε επαφή με αυτό το «διαδραστικό κέντρο εκλαΐκευσης της επιστήμης» και να καταλάβουν μέσα από την αλληλεπίδραση με τις ειδικές κατασκευές «γιατί κάνουν τα πράγματα που κάνουν». Από τις αριθμητικές πράξεις και τα κλάσματα μέχρι τις βάσεις του απειροστικού λογισμού, τη σύγχρονη επιστήμη του χάους, τη δημιουργία ολογραμμάτων και τα fractals. Η πρωτοτυπία, όμως, δεν είναι μόνο αυτή. Στο πλαίσιο της έκθεσης «Παίζω και καταλαβαίνω», η οποία λειτουργεί από τον Οκτώβριο του 2014 ειδικά για σχολεία (10.000 μαθητές την επισκέφθηκαν), αλλά πλέον ανοίγει τις πόρτες της και στους ενηλίκους, ο επισκέπτης βλέπει πώς συνδέονται η επιστήμη και τα μαθηματικά με την τέχνη.

Στους τοίχους είναι αναρτημένα έργα του «πατέρα της εννοιολογικής τέχνης», Σολ Λε Βιτ, της σουρεαλιστικής γεωμετρίας του Μ. Κ. Εσερ, του προδρόμου της οπτικής τέχνης (Οπ Αρτ) Βικτόρ Βαζαρελί, τα οποία συμπληρώνουν τα τραπέζια διάδρασης και μεταφέρουν με τον πιο παραστατικό τρόπο στα παιδιά «την ανάγκη του ανθρώπινου πνεύματος για έκφραση (τέχνη) και κατανόηση (λογική και μαθηματικά)».

Τα περισσότερα έργα είναι πρωτότυπα και προέρχονται από τη συλλογή του Παύλου και της Αννας-Μπελίντας Φυρού, οι οποίοι είναι εξάλλου οι εμπνευστές και ιδρυτές του μουσείου. Από όταν ξεκίνησε τη λειτουργία του το 2004, έχει εστιάσει στην Παιδεία, καθώς από το 2005 έτρεχε το πρόγραμμα «Τέχνη και Μαθηματικά». Σήμερα, μετά τη δημιουργία και του παραρτήματός του επί της οδού Απ. Παύλου στο Θησείο όπου πραγματοποιούνται περισσότερο εκθέσεις έργων τέχνης, το κεντρικό κτίριο της Ηρακλειδών έρχεται να τονώσει τον νευραλγικό χώρο της Παιδείας εστιάζοντας τη φιλοσοφία του στο τρίπτυχο «Επιστήμη, Τέχνη και Μαθηματικά». Μια πρωτοβουλία πολύ σημαντική που θα ωφελήσει τόσο τα παιδιά αλλά και όσους θέλουν να θυμηθούν ότι κάποτε υπήρξαν.