Είναι εννέα το βράδυ. Βρίσκομαι στο ισόγειο του παλαιού κτιρίου του «Ευαγγελισμού», σε ένα απλό δωμάτιο νοσοκομείου, με ένα κρεβάτι, ένα γραφείο και ένα μικρό μπάνιο. Είμαι ξαπλωμένη, φοράω τις πιτζάμες μου και περιμένω την τεχνικό η οποία θα με «καλωδιώσει», ώστε να υποβληθώ σε μελέτη ύπνου.
Δεν πήρα πολλά πράγματα μαζί μου. Στο σακ βουαγιάζ, εκτός από ένα ζευγάρι πιτζάμες, έριξα μια οδοντόβουρτσα και το μαξιλάρι μου. «Ναι, αν έχετε συνηθίσει το δικό σας μαξιλάρι, μπορείτε να το φέρετε μαζί σας» μου είχε απαντήσει ευγενικά η γραμματέας στο τηλέφωνο, όταν επιβεβαιώσαμε το ραντεβού μου μερικές ώρες νωρίτερα.
Η τεχνικός μπαίνει στο δωμάτιό μου και από το συρτάρι του κομοδίνου βγάζει ένα πλήθος από μικρά χρωματιστά καλώδια. Η «καλωδίωσή» μου διαρκεί πάνω από μισή ώρα. Πολλές μικροσκοπικές βεντούζες «κολλούν» γύρω από το κεφάλι, δίπλα στα μάτια και στο στόμα, στον θώρακα, στην κοιλιά, στα πόδια, ένα οξύμετρο στερεώνεται στο δάχτυλό μου και ένα τελευταίο καλώδιο τοποθετείται στη μύτη. Δεν νιώθω απολύτως κανέναν πόνο.
«Σας ενοχλεί κάτι; Μπορείτε να μετακινείστε ελεύθερα κατά τη διάρκεια του ύπνου σας. Μη σκέφτεστε τα καλώδια» μου λέει η τεχνικός. «Αν κάποιο φύγει από τη θέση του, θα το διαπιστώσουμε αμέσως, καθώς θα σταματήσουν να εισέρχονται τα δεδομένα που εξετάζουμε στον υπολογιστή. Σε περίπτωση που θέλετε να πάτε τουαλέτα χτυπήστε το κουδούνι δίπλα σας. Δεν είναι μεγάλη διαδικασία. Θα χρειαστεί να βγάλουμε μόλις ένα κεντρικό καλώδιο».
Η τεχνικός με καληνυχτίζει για να πάρει τη θέση για τη βάρδια της μπροστά από τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές στο μεγάλο δωμάτιο του εργαστηρίου ύπνου, μαζί με έναν ακόμη τεχνικό. Τα δεδομένα του οργανισμού μου για περίπου εννέα ώρες θα περνούν από τα καταγραφικά μηχανήματα αυτομάτως στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, μέσα από ένα δάσος καλωδίων. Το πρωί οι γιατροί θα έχουν μπροστά τους μια πλήρη «ακτινογραφία» του ύπνου μου.
Προσπαθώ να κοιμηθώ. Το παράθυρο του δωματίου δεν έχει κουρτίνες. Δεν χρειάζονται. Στις έξι το πρωί η τεχνικός θα με ξυπνήσει, καθώς η μελέτη ύπνου θα έχει ολοκληρωθεί και εγώ θα επιστρέψω στο σπίτι μου. Στα διπλανά μονόκλινα δωμάτια άλλοι πέντε «ασθενείς» προσπαθούν επίσης να κοιμηθούν. Και τα έξι συνολικά δωμάτια που διαθέτει το εργαστήριο ύπνου είναι απόψε πλήρη, όπως είναι άλλωστε και κάθε βράδυ, επτά ημέρες την εβδομάδα.
Το εργαστήριο εξετάζει τις σημαντικότερες διαταραχές ύπνου, όπως την άπνοια και την ανώμαλη κινητικότητα στον ύπνο, την υπνοβασία και τη ναρκοληψία. Σε κάθε περίπτωση, χρειάζονται τουλάχιστον δύο ώρες ύπνου για να έχει επιτυχία η μελέτη και να μπορεί να εξαχθεί κάποιο συμπέρασμα. Πρέπει, λοιπόν, να κοιμηθώ. Επιστρατεύω το παλαιό κόλπο και μετράω προβατάκια: ένα, δύο, τρία, τέσσερα, πέντε…
Sleep άγνοια. Την επόμενη ημέρα συναντώ στο γραφείο του τον πνευμονολόγο Μάνο Βαγιάκη, υπεύθυνο του εργαστηρίου ύπνου στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός». Ο ίδιος πρωτάκουσε για τα εργαστήρια μελέτης ύπνου όταν, νεαρός γιατρός, βρέθηκε για μετεκπαίδευση στην Αμερική.
«Μου είχαν κάνει μεγάλη εντύπωση. Τα καταγραφικά μηχανήματα τότε είχαν ύψος 2,5 μέτρα και κάλυπταν ολόκληρους τοίχους. Θεώρησα ότι έπρεπε να έρθουν και στην Ελλάδα» αναφέρει.
Αφού εξειδικεύτηκε στις διαταραχές της αναπνοής στον ύπνο και έπειτα από εκπαίδευση στα εργαστήρια των Πανεπιστημίων Κολούμπια και Τζον Χόπκινς των ΗΠΑ επέστρεψε στην Ελλάδα και έστησε το εργαστήριο ύπνου στον «Ευαγγελισμό». Οπως μας τονίζει, η ίδρυση του εργαστηρίου έγινε με τη βοήθεια και την εποπτεία του καθηγητή και νυν ακαδημαϊκού Χαράλαμπου Ρούσσου, «πατέρα» της σύγχρονης Εντατικής Θεραπείας και Πνευμονολογίας στην Ελλάδα.
«Το 1990 που ξεκινήσαμε, η μελέτη ύπνου ήταν κάτι πολύ εξωτικό για την Ελλάδα. Οι γιατροί δεν γνώριζαν καν τι είναι οι διαταραχές ύπνου. Θυμάμαι είχα στείλει έναν ασθενή μου με παραπεμπτικό για αποφρακτική άπνοια. Οταν το είδε ο ελεγκτής ιατρός νόμιζε ότι αντί για άπνοια εννοούσα αϋπνία. Θυμάμαι ότι ο ασθενής μου μού είχε πει τότε χαρακτηριστικά «γιατρέ, πάσχουμε από sleep άγνοια»».
Tα πράγματα σήμερα έχουν αλλάξει. Μόνο πέρυσι, περίπου 9.000 άτομα πέρασαν από το πρωινό ιατρείο και ζήτησαν να υποβληθούν σε μελέτη ύπνου για να διαπιστωθεί αν πάσχουν από κάποια διαταραχή. Οι γιατροί του «Ευαγγελισμού» κατέγραψαν προσεκτικά το ιστορικό τους και αποφάσισαν ποιοι είναι απαραίτητο να υποβληθούν στη μελέτη.
«Τα συνήθη συμπτώματα για να έρθει κάποιος εδώ είναι η αίσθηση υπνηλίας κατά τη διάρκεια της ημέρας, συνδυαζόμενη με έντονο ροχαλητό και αυξημένο σωματικό βάρος. Συνήθως η παρακοιμώμενη σύζυγος βλέπει τις διακοπές της αναπνοής στον ύπνο. Αν υπάρχουν όλα αυτά, είναι σχεδόν βέβαιο ότι το άτομο πάσχει από αποφρακτική άπνοια στον ύπνο» εξηγεί ο κ. Βαγιάκης.
Τουτέστιν; Ο άνθρωπος αυτός δεν αναπνέει ικανοποιητικά κατά τη διάρκεια του ύπνου, δεν παίρνει αρκετό οξυγόνο, με αποτέλεσμα να έχει έναν κακής ποιότητας ύπνο. Αυτές οι ανωμαλίες μπορούν να συμβάλουν στη δημιουργία αρτηριακής υπέρτασης, καρδιακής ανεπάρκειας, εμφράγματος του μυοκαρδίου και εγκεφαλικού επεισοδίου. Πέρα όμως από τα προβλήματα υγείας, ο άνθρωπος αυτός κινδυνεύει στην καθημερινότητά του από παντός είδους ατυχήματα, ιδίως τροχαία.
«Κάποιος που δεν κοιμάται καλά το βράδυ και νιώθει υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας έχει 12 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να πάθει κάποιο τροχαίο ατύχημα στην καθημερινότητά του λόγω έλλειψης συγκέντρωσης και ύπνου ατο τιμόνι» αναφέρει ο γιατρός. «Μάλιστα, η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει εκδώσει οδηγία να γίνονται προσεκτικοί έλεγχοι για τέτοιες παθήσεις στην έκδοση διπλωμάτων οδήγησης. Μην ξεχνάμε ότι μεγάλα ατυχήματα, από το Τσέρνομπιλ μέχρι το ατύχημα του «Exxon Valdez» στην Αλάσκα, συνδέονται με την υπνηλία».
Υπάρχει όμως θεραπεία για το σύνδρομο αποφρακτικής άπνοιας; «Βεβαίως» απαντά ο κ. Βαγιάκης. «Η καλύτερη θεραπεία θεωρείται η χρήση της ρινικής μάσκας CPAP, η οποία φοριέται στη μύτη κατά τη διάρκεια του ύπνου. Επίσης, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το σύνδρομο με ορθοδοντικά μέσα, καθώς και με χειρουργική επέμβαση. Σε πιο ελαφριές περιπτώσεις, το πρόβλημα αντιμετωπίζεται με δίαιτα, με διακοπή του καπνίσματος, αλλά και με αποφυγή ηρεμιστικών και υπνωτικών χαπιών».
«Στις αϋπνίες, που ταλαιπωρούν ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, η μελέτη ύπνου μπορεί να δώσει λύση;» ρωτώ τον κ. Βαγιάκη. Οπως εξηγεί, σε αυτή την περίπτωση η μελέτη ύπνου δεν είναι απαραίτητη, καθώς τέτοια περιστατικά κατά κανόνα εξετάζονται από ψυχιάτρους.
Στο εργαστήριο μελέτης ύπνου, πέρα από το σύνδρομο αποφρακτικής άπνοιας αντιμετωπίζονται και άλλες διαταραχές. Οι πνευμονολόγοι Καλλιρρόη Λάμπρου και Ελένη Περράκη έχουν έρθει αντιμέτωπες με διαταραχές όπως η υπνοβασία, η νυχτερινή επιληψία και η ανώμαλη κινητικότητα στον ύπνο, καθώς και με τη ναρκοληψία, μια πάθηση που χαρακτηρίζεται από ξαφνική εμφάνιση ακατανίκητης επιθυμίας ύπνου ή από ξαφνική εμφάνιση αδυναμίας ελέγχου των μυών.
«Τα περιστατικά ανώμαλης κινητικότητας και βίαιης συμπεριφοράς στον ύπνο είναι αρκετά συχνά» αναφέρουν οι δύο γιατροί. «Τα διακρίνουμε, τα μελετούμε, τα αναγνωρίζουμε και από εκεί και πέρα υπάρχουν πρωτόκολλα θεραπείας νευρολογικής υφής με τη βοήθεια εξειδικευμένου νευρολόγου. Η εκδήλωση, πάντως, τέτοιας συμπεριφοράς μπορεί να είναι προάγγελος άλλων νευρολογικών διαταραχών. Για παράδειγμα, σε λίγα χρόνια ένας τέτοιος ασθενής μπορεί να εκδηλώσει τη νόσο του Πάρκινσον».
Οπως εξηγούν, τα άτομα που πάσχουν από αυτή τη διαταραχή, μπορεί να είναι καθ’ όλα φυσιολογικά στην υπόλοιπη ζωή τους. Κατά τη διάρκεια του ύπνου, όμως, τα πράγματα αλλάζουν και υποφέρουν έντονα τόσο αυτοί όσο και οι διπλανοί τους, καθώς συχνά αυτοτραυματίζονται, μπορεί να πέσουν από το κρεβάτι, να δώσουν χτυπήματα στον τοίχο κ.τ.λ.
«Αυτή η συμπεριφορά εκδηλώνεται γιατί βιώνουν πολύ έντονα τα ονειρικά τους επεισόδια. Κανονικά, στην ονειρική φάση, που συμβαίνει συνήθως στη λεγόμενη φάση REM (Rapid Eye Movement), το σώμα είναι σχεδόν παράλυτο και τα μόνα που κινούνται είναι το διάφραγμα και τα μάτια. Αντίθετα, οι άνθρωποι που πάσχουν από ανώμαλη κινητικότητα στον ύπνο στη φάση REM είναι ιδιαίτερα ανήσυχοι και κουνούν κάποιους μυς τους. Στη βιβλιογραφία, μάλιστα, έχουν καταγραφεί και πολύ δραματικά περιστατικά, μέχρι και φόνοι» αναφέρουν.
Το 1987 ο Καναδός Κένεθ Παρκς σηκώθηκε από το κρεβάτι του, μπήκε στο αυτοκίνητο, οδήγησε περίπου 23 χιλιόμετρα μέχρι το σπίτι των πεθερικών του, με τα οποία διατηρούσε άριστες σχέσεις. Εκεί, επιτέθηκε στον πεθερό του και σκότωσε την πεθερά του. Αμέσως μετά κατευθύνθηκε προς το αστυνομικό τμήμα εντελώς μπερδεμένος για το τι είχε συμβεί. Οι αστυνομικοί πρόσεξαν ότι ήταν «αναίσθητος» στον πόνο από τους κομμένους τένοντες των δύο χεριών του. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με ένα βαρύ οικογενειακό ιστορικό διαταραχών ύπνου και τις καταθέσεις ειδικών που ισχυρίζονται ότι υπνοβατούσε ενώ διέπραττε την επίθεση, είχαν ως αποτέλεσμα το δικαστήριο να τον κρίνει αθώο.
Σάλο είχε προκαλέσει το 2010 και η υπόθεση του Αυστραλού Τρεντ Πόμπαρ, ο οποίος βίασε μια γυναίκα και αθωώθηκε από τους ενόρκους, που θεώρησαν ότι ήταν υπνοβάτης και δεν είχε συναίσθηση του τι έκανε. Καθοριστική ήταν η μαρτυρία της συζύγου του, η οποία είπε ότι θυμάται περιπτώσεις που ο άνδρας της σηκώνονταν τη νύχτα από το κρεβάτι και ουρούσε στο συρτάρι ενός κομοδίνου ή έκανε μπάνιο, χωρίς την επόμενη ημέρα να θυμάται τίποτε. Σε μια περίπτωση, μάλιστα, ενώ κοιμόταν και ροχάλιζε, έκανε ταυτόχρονα και έρωτα μαζί της, χωρίς την επόμενη ημέρα να μπορεί να ανακαλέσει στη μνήμη του το περιστατικό.
Το μυστήριο του ύπνου. «Αλήθεια, γιατί κοιμόμαστε;» ρωτώ τον κ. Βαγιάκη. «Είναι κάτι που δεν το γνωρίζουμε επακριβώς. Ο ύπνος φαίνεται να είναι μια απαραίτητη διαδικασία για την αποκατάσταση των λειτουργιών του εγκεφάλου, για την εμπέδωση της μνήμης και γενικότερα για την ξεκούραση του οργανισμού. Εχουν γίνει πειράματα με στέρηση ύπνου σε πειραματόζωα. Υστερα από δέκα ημέρες τα πειραματόζωα αυτά πέθαναν».
Ο ύπνος φαίνεται να είναι μια «φυσική πανάκεια». Ενδεικτικά, έρευνες έχουν δείξει ότι οι συνιστώμενες επτά-εννέα ώρες ύπνου μπορούν να βελτιώσουν τη συγκέντρωση και τη μνήμη. Αν κοιμόμασταν όσο έπρεπε, θα ήμασταν λεπτότεροι και πιθανόν θα μειώναμε τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ, της οστεοπόρωσης και του καρκίνου. Ερευνα μάλιστα του Πανεπιστημίου Κολούμπια κατέδειξε σχέση μεταξύ της διάρκειας ύπνου και της αύξησης του σωματικού βάρους. Τα άτομα που κοιμούνταν τέσσερις ή και λιγότερες ώρες κάθε βράδυ είχαν 73% μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν παχυσαρκία.
Παρ’ όλα αυτά, χαρακτηριστικό των σύγχρονων κοινωνιών είναι η έλλειψη ύπνου. Ισως γιατί ζούμε τσεκάροντας συνεχώς το κινητό μας, ξεκουραζόμαστε μπροστά από την οθόνη του υπολογιστή, με το τεχνητό φως να κάνει τη νύχτα μέρα. Και η κατάσταση μοιάζει να επιδεινώνεται από γενιά σε γενιά. Ερευνα του Εθνικού Ιδρύματος Υπνου των ΗΠΑ έδειξε ότι των 45% των εφήβων δεν κοιμάται τo βράδυ τις συνιστώμενες εννέα ώρες, με το 25% να παραδέχεται ότι αποκοιμάται στην τάξη τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα. Η Αμερικανική Εταιρεία Παιδιατρικής ήδη προτείνει την ιδέα τα μαθήματα στα σχολεία να ξεκινούν αργότερα. Και το ερώτημα που γεννάται είναι: μήπως τελικά η νέα παγκόσμια επιδημία ονομάζεται έλλειψη ύπνου;
Συμβουλές για έναν καλό ύπνο
– Πηγαίνετε στο κρεβάτι μόνο αν νυστάζετε.
– Εάν δεν αποκοιμηθείτε έπειτα από 20 λεπτά, σηκωθείτε από το κρεβάτι.
– Διατηρήστε μια σταθερή ώρα αφύπνισης κάθε πρωί. Κάντε το αυτό ακόμη και στις διακοπές και τα Σαββατοκύριακα.
– Αποκτήστε συνήθειες που σας βοηθούν να χαλαρώσετε το βράδυ προτού πάτε για ύπνο. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν ένα ζεστό μπάνιο, ή λίγα λεπτά διάβασμα ενός βιβλίου.
– Χρησιμοποιήστε το κρεβάτι μόνο για ύπνο.
– Προσπαθήστε να κοιμάστε επαρκώς το βράδυ σε τακτική βάση.
– Αποφύγετε την υπερκατανάλωση αλκοολούχων ποτών τις τελευταίες ώρες πριν από την ώρα της νυχτερινής κατάκλισης.
– Δημιουργήστε και κρατήστε ένα σταθερό πρόγραμμα. Σταθερές ώρες για γεύματα, αγγαρείες, φαρμακευτική αγωγή και άλλες δραστηριότητες βοηθούν το βιολογικό σας ρολόι.
– Μην καπνίζετε προτού πάτε για ύπνο.
– Αποφύγετε την πολύ κουραστική άσκηση προτού πάτε για ύπνο.
– Αποφύγετε να κοιμάστε κατά τη διάρκεια της ημέρας. Εάν πρέπει οπωσδήποτε, φροντίστε να διαρκεί το πολύ μία ώρα.
– Αποφύγετε να πηγαίνετε στο κρεβάτι νηστικοί αλλά επίσης αποφύγετε και την κατανάλωση μεγάλων γευμάτων. Προτιμήστε ένα ελαφρύ γεύμα, όπως γιαούρτι, γάλα, δημητριακά.
– Mην πίνετε καφέ από το μεσημέρι και μετά.
– Φροντίστε το δωμάτιό σας να είναι ήσυχο, σκοτεινό και δροσερό.
– Αποφύγετε τα υπνωτικά χάπια ή χρησιμοποιήστε τα με προσοχή. Μην καταναλώνετε αλκοόλ όταν λαμβάνετε χάπια.
Ερωτηματολόγιο για την ανίχνευση της υπνικής άπνοιας (Berlin)To ερωτηματολόγιο περιλαμβάνει τρεις κατηγορίες ερωτήσεων. Οι εξεταζόμενοι μπορεί να διαιρεθούν σε άτομα υψηλού ή χαμηλού κινδύνου για υπνικήάπνοια ανάλογα με τις απαντήσεις τους και την τελική βαθμολόγησή τους.
Κατηγορία 1
1. Σύμφωνα με τη δική σας εμπειρία ή με ό,τι σας λένε οι άλλοι, ροχαλίζετε;
Α. Ναι.
Β. Οχι.
Γ. Δεν γνωρίζω.
Εάν ροχαλίζετε:
2. Θα λέγατε ότι το ροχαλητό σας είναι:
Α.Λίγο πιο δυνατό από την αναπνοή.
Β. Τόσο δυνατό όσο η ομιλία.
Γ. Πιο δυνατό από την ομιλία.
Δ.Πολύ δυνατό ώστε να ακούγεται σε διπλανά δωμάτια.
3. Πόσο συχνά ροχαλίζετε;
Α. Σχεδόν κάθε ημέρα.
Β. 3 έως 4 φορές την εβδομάδα.
Γ. 1 έως 2 φορές την εβδομάδα.
Δ. 1 έως 2 φορές τον μήνα.
Ε. Ποτέ ή σχεδόν ποτέ.
4. Εχετε ενοχλήσει ποτέ άλλους ανθρώπους με το ροχαλητό σας;
Α. Ναι.
Β. Οχι.
Γ. Δεν γνωρίζω.
5. Σύμφωνα με ό,τι σας έχουν πει, πόσο συχνά σταματά η αναπνοή σας κατά τη διάρκεια του ύπνου;
Α. Σχεδόν κάθε ημέρα.
Β. 3 έως 4 φορές την εβδομάδα.
Γ. 1 έως 2 φορές την εβδομάδα.
Δ. 1 έως 2 φορές τον μήνα.
Ε. Ποτέ ή σχεδόν ποτέ.
Κατηγορία 2
6. Πόσο συχνά νιώθετε κούραση-εξάντληση μετά τον ύπνο;
Α. Σχεδόν κάθε ημέρα.
Β. 3 έως 4 φορές την εβδομάδα.
Γ. 1 έως 2 φορές την εβδομάδα.
Δ. 1 έως 2 φορές τον μήνα.
Ε. Ποτέ ή σχεδόν ποτέ.
7. Οταν είστε ξύπνιος πόσο συχνά νιώθετε κούραση, εξάντληση ή λιγότερο καλά από ό,τι συνήθως;
Α. Σχεδόν κάθε ημέρα.
Β. 3 έως 4 φορές την εβδομάδα.
Γ. 1 έως 2 φορές την εβδομάδα.
Δ. 1 έως 2 φορές τον μήνα.
Ε. Ποτέ ή σχεδόν ποτέ.
8. Εχετε ποτέ νυστάξει ή αποκοιμηθεί ενώ οδηγείτε;
Α. Ναι.
Β. Οχι.
9. Εάν ναι, πόσο συχνά συμβαίνει αυτό;
Α. Σχεδόν κάθε ημέρα.
Β. 3 έως 4 φορές την εβδομάδα.
Γ. 1 έως 2 φορές την εβδομάδα.
Δ. 1 έως 2 φορές τον μήνα.
Ε. Ποτέ ή σχεδόν ποτέ.
Κατηγορία 3
10. Εχετε υψηλή αρτηριακή πίεση;
Α. Ναι.
Β. Οχι.
Γ. Δεν γνωρίζω.
11. Ποιος είναι ο δείκτης μάζας σώματός σας (ΒΜΙ);
Ο δείκτης μάζας σώματος (ΒΜΙ) είναι το πηλίκον του βάρους σας σε kg διά του ύψους σας σε μέτρα εις το τετράγωνο.
Π.χ. βάρος 90 kg, ύψος 1,70 m.
BMI = 90 / 1,7 X 1,7 =
90 / 2,89 = 31,14
Κατηγορίες και Βαθμολόγηση ερωτηματολογίου
Κατηγορία 1.
Ερωτήσεις 1, 2, 3, 4, 5
Ερώτηση 1: Αν η απάντηση είναι «Ναι», βάλτε 1 βαθμό.
Ερώτηση 2: Αν η απάντηση είναι Γ ή Δ, βάλτε 1 βαθμό.
Ερώτηση 3: Αν η απάντηση είναι Α ή Β, βάλτε 1 βαθμό.
Ερώτηση 4: Αν η απάντηση είναι Α, βάλτε 1 βαθμό.
Ερώτηση 5: Αν η απάντηση είναι Α ή Β, βάλτε 1 βαθμό.
Η κατηγορία 1 είναι θετική αν συγκεντρώνετε 2 βαθμούς και άνω.
Κατηγορία 2
Ερωτήσεις 6, 7, 8 (η ερώτηση 9 δεν βαθμολογείται)
Ερώτηση 6: Αν η απάντηση είναι Α ή Β, βάλτε 1 βαθμό.
Ερώτηση 7: Αν η απάντηση είναι Α ή Β, βάλτε 1 βαθμό.
Ερώτηση 8:Αν η απάντηση είναι Α, βάλτε 1 βαθμό.Η κατηγορία 2 είναι θετική αν συγκεντρώνετε 2 βαθμούς και άνω.
Κατηγορία 3.
Ερωτήσεις 10, 11
Η κατηγορία 3 είναι θετική αν η ερώτηση στο θέμα 10 είναι «Ναι» ή αν ο δείκτης μάζας του σώματός σας είναι πάνω από 30 kg/m2.
*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 23 Νοεμβρίου 2014
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
