Δόκτωρ γονέας: Γιατί μπορείς να μεγαλώνεις τα παιδιά σου κάνοντας πειράματα

Είναι θεμιτό να κάνεις τα παιδιά σου πειραματόζωα; Μια νέα γονεϊκή φιλοσοφία που επελαύνει τις τελευταίες εβδομάδες στα αμερικανικά μίντια απαντά θριαμβευτικά «ναι». Είναι η γονεϊκή προσέγγιση του «τρελού επιστήμονα», όπως την περιέγραφε εσχάτως το «Time». Ο 45χρονος Ντάλτον Κόνλεϊ, καθηγητής Κοινωνιολογίας και Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης (αλλά και πατέρας), ήρθε να ταράξει τα νερά στην ακμάζουσα βιομηχανία «εγχειριδίων γονεϊκότητας» με το καινούργιο βιβλίο του «Parentology: Everything Υou Wanted to Know About the Science of Raising Children but Were Too Exhausted to Ask» («Parentology: Ολα αυτά που θα ήθελες να γνωρίζεις για την επιστήμη τού να ανατρέφεις παιδιά, αλλά ήσουν πολύ εξαντλημένος για να ρωτήσεις»), ένα περίεργο (στα όρια του εξεζητημένου) υβρίδιο γονεϊκής αυτοβιογραφίας και επιστημονικής αναδίφησης.

Ο Κόνλεϊ επιτρέπει στα παιδιά του να τον βρίζουν. Τα «δωροδοκεί» προκειμένου να κάνουν τις ασκήσεις των Μαθηματικών τους. Τους έχει δώσει ονόματα που θα ζήλευε και ο πιο επηρμένα new age χολιγουντιανός σταρ (την πρωτότοκη κόρη του, 16 ετών σήμερα, την έχει ονομάσει «Ε» και τον 14χρονο γιο του «Γιο Ζινγκ Χέινο Ογκάστους Αϊσνερ Αλεξάντερ Γουάιζερ Νακλς»). Και σαν μην έφταναν αυτά, έχει εκθέσει και τα δύο παιδιά (ευτυχώς για μικρό χρονικό διάστημα) σε ακατέργαστα λύματα υπονόμων και ανεμβολίαστα ζώα με εξωτικά ονόματα. Προτού σπεύσει κανείς να καλέσει κουστωδία κοινωνικών λειτουργών, ο Κόνλεϊ επιμένει ότι αυτού του είδους η «τζαζ γονεϊκότητα» με τις ικανές δόσεις αυτοσχεδιασμού και μιας κάποιας ασυδοσίας χτίζεται επάνω σε έγκριτες επιστημονικές έρευνες που καταρρίπτουν βεβαιότητες και παγιωμένους μύθους.

Μιλώντας αποκλειστικά στο ΒΗmagazino ο αμερικανός κοινωνιολόγος (που δεν διστάζει να συστηθεί ως «φρικιό») υπογραμμίζει: «Δεν νομίζω ότι όσον αφορά την ανατροφή των παιδιών υπάρχει ένας οδηγός οne size, που να ταιριάζει δηλαδή σε όλους. Οπως δεν υπάρχουν και «επτά κανόνες για επιτυχημένα παιδιά». Πολλοί γονείς θεωρούν ότι οφείλουν να ακολουθούν συγκεκριμένους κανόνες. Στις ΗΠΑ, μια διαρκώς μεταβαλλόμενη κουλτούρα μεταναστών, δεν υφίστανται συγκεκριμένες αρχές ή παραδόσεις. Απλώς προχωράμε αυτοσχεδιάζοντας. Στο βιβλίο μου συστήνω να ασπαστούμε αυτήν ακριβώς την ιδέα, αλλά σε μια ορθολογική βάση, χρησιμοποιώντας δηλαδή ως γνώμονα την επιστήμη. Πολλοί γονείς δηλώνουν επιφυλακτικοί με τις δεκάδες επιστημονικές έρευνες που αφορούν παιδιά, καθότι τείνουν κάθε ημέρα που περνάει να αλληλοαναιρούνται. Είμαι της γνώμης ότι όσο και αν τα πράγματα δείχνουν έτσι εκ πρώτης όψεως, όταν μάθεις να προσεγγίζεις κριτικά τις επικεφαλίδες στις εφημερίδες και στις επιστημονικές έρευνες που συναντάς στον δρόμο σου, τότε δύνασαι να εφαρμόσεις την επιστήμη με μεγαλύτερη επιτυχία στα παιδιά σου. Το βιβλίο μου είναι ακριβώς αυτό, ένας οδηγός για το πώς να μπορείς να διαβάζεις την επιστήμη, διανθισμένος βέβαια με κάμποσες ντροπιαστικές προσωπικές ιστορίες. Τα παιδιά που θα μεγαλώσουν από γονείς-parentologists (σ.σ.: οπαδούς της parentology) μπορεί να μην παίρνουν απαραιτήτως 20άρια σε όλα τα μαθήματα, αλλά θα είναι φιλοπερίεργα, δημιουργικά πλάσματα, δεδομένου ότι μέρος της όλης προσέγγισης είναι και η δική τους εμπλοκή στην επιστράτευση της επιστήμης για την ανατροφή τους».

Τρεις είναι οι βασικές ιδιότητες που καλείσαι να κατακτήσεις για να ασκήσεις με αποτελεσματικότητα την parentology. Πρώτον, να μπορείς να διαβάσεις σωστά μια επιστημονική έρευνα. Δεύτερον, να μπορείς να πειραματιστείς επάνω στα παιδιά σου, εφαρμόζοντας αυτή την έρευνα στην πράξη. Και τρίτον, να μπορείς να παρασύρεις το ίδιο το παιδί στην όλη διαδικασία, μιλώντας του για τα αποτελέσματα του «πειράματος», αλλά και αναθεωρώντας, όταν αυτό είναι απαραίτητο, τις αρχικές σου υποθέσεις, για να προσαρμόσεις τη «θεραπεία» στις ιδιαίτερες ανάγκες του δικού σου παιδιού. Ας πάρουμε ως παράδειγμα τα εξωφρενικά παιδικά ονόματα που έδωσε ο Κόνλεϊ στα τέκνα του. Πλείστες επιστημονικές έρευνες έχουν καταδείξει πως όταν φέρεις ένα περίεργο όνομα (το οποίο αναπόφευκτα σε εκθέτει εξ απαλών ονύχων σε ανηλεή καζούρα από τους συμμαθητές σου στο σχολείο) έχεις μεγαλύτερο έλεγχο των παρορμήσεών σου «και ο έλεγχος των παρορμήσεων είναι πιο σημαντικός παράγοντας και από το IQ στην πρόβλεψη της κοινωνικοοικονομικής επιτυχίας, της συζυγικής σταθερότητας, ακόμη και της ικανότητας να απέχεις από την παραβατική συμπεριφορά». Ανάμεσα στις έρευνες και εκείνη του ψυχολόγου Ρίτσαρντ Ζβάιγκενχαφτ στο βιογραφικό λεξικό «Who is Who» του 1977, σύμφωνα με την οποία τα ασυνήθιστα ονόματα τυγχάνουν μεγαλύτερης προβολής.

Ενδεικτικό και το παράδειγμα του Κόνλεϊ με τις επαίσχυντες δωροδοκίες ανηλίκων. Και εδώ σωρεία, συχνά αλληλοσυγκρουόμενων, επιστημονικών ερευνών (π.χ., σύμφωνα με μια έρευνα του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια του 2005 σε μεξικανούς χωρικούς, η μέθοδος χρηματικής επιβράβευσης των μαθητών για την παρουσία τους στο σχολείο συνέβαλε επιτυχώς στη βελτίωση των σχολικών τους επιδόσεων). Ο Κόνλεϊ μελετά τις έρευνες και αποφασίζει να πάρει από αυτές ένα δικό του απόσταγμα, προκειμένου να προχωρήσει στα δικά του πειράματα. Κάθε πείραμα, βέβαια, πρέπει προηγουμένως να γίνει «customized» (δηλ. «ράβεται» στις ανάγκες και στα μέτρα του κάθε παιδιού). «Πέτυχα με τη δωροδοκία να κάνω και τα δύο παιδιά μου να λύσουν περισσότερες ασκήσεις Μαθηματικών. Απλώς προσάρμοσα την «επιβράβευση» σε κάθε παιδί. Κατάφερα να «παίξω» με την εμμονή του γιου μου με τα βιντεοπαιχνίδια, δίνοντάς του για κάθε παραπάνω λεπτό World of Warcraft ένα παραπάνω λεπτό online ασκήσεις Μαθηματικών. Για την κόρη μου, πάλι, το δέλεαρ ήταν τα Gummy Bears». Το πείραμα πέτυχε, τα μικρά μέλη της οικογένειας Κόνλεϊ πέρασαν όλα τα τεστ των Μαθηματικών, όσο και αν το πηγαίο κίνητρό τους για την κατάκτηση των αριθμών (κάποιες άλλες έρευνες προειδοποιούσαν για αυτό) διεφθάρη διά παντός.

Ο συγγραφέας του «Parentolοgy» περιγράφει τη δική του φιλοσοφία ως το αντίδοτο σε όλες τις αρτηριοσκληρωτικές θεωρίες γονεϊκότητας των τελευταίων ετών. Στο παγκόσμιο τσουνάμι με τους γονείς-«ελικόπτερα» (helicopter parents) που υπαγορεύουν κάθε βήμα του παιδιού και προλαβαίνουν κάθε ανάγκη του, ανατρέφοντας μελλοντικούς ενηλίκους αποστραγγισμένους από κάθε έννοια αυτάρκειας. Στα κλασικά εγχειρίδια τύπου «Πώς να μεγαλώσετε υγιή και ισορροπημένα παιδιά» με τις ατελείωτες λίστες παραινέσεων και οδηγιών. Στις κληροδοτημένες από παλαιότερες γενιές «μαμαδίστικες» συμβουλές, παραδοσιακά γιατροσόφια που δεν «πιάνουν» στην παιδική ηλικία του iPad. Στις ωρυόμενες μαμάδες-«τίγρεις» (tiger moms), από το ομώνυμο εγχειρίδιο της Κινέζας Εϊμι Τσούα (2011), που μεγαλώνουν παιδιά με πειθαρχία διεστραμμένου σωφρονιστικού υπαλλήλου. Η parentology δεν μοιάζει με τίποτε από όλα αυτά. «Ο απώτερος στόχος της πειραματικής γονεϊκότητας», τονίζει ο εμπνευστής της, «είναι να μυήσεις τα παιδιά σε έναν πεφωτισμένο τρόπο σκέψης, να τα βοηθήσεις να αμφισβητήσουν –όχι απαραίτητα την εξουσία ή την αυθεντία, αυτά στο κάτω κάτω θυμίζουν χίπικες «εξαγγελίες» των 60s –αλλά την ίδια τη γνώση».

Στο νεοαφιχθέν βιβλίο του ο αμερικανός κοινωνιολόγος αποπειράται να δώσει, μεταξύ άλλων, απάντηση στα πλέον ακανθώδη γονεϊκά θέματα, όπως π.χ. οι «mommy wars» (ήτοι η αιώνια διαμάχη ανάμεσα στις εργαζόμενες μαμάδες και σε εκείνες που επιλέγουν να μείνουν σπίτι να μεγαλώσουν τα παιδιά τους). Τι λέει τελικά η επιστήμη, ποια από τις δύο κατηγορίες παιδιών έχουν, π.χ., καλύτερες επιδόσεις στο σχολείο; Μεγάλες έρευνες δείχνουν, λέει ο Κόνλεϊ, ότι όλα εξαρτώνται από την κοινωνικοοικονομική κατάσταση της ίδιας της μητέρας. «Οσο περισσότερο χρόνο μένουν κοντά στα παιδιά τους οι μητέρες με υψηλή μόρφωση (αντί να προσλαμβάνουν νταντά ή να τα στέλνουν στη «φύλαξη»), τόσο καλύτερα πηγαίνουν τα παιδιά στα διάφορα γνωστικά τεστ. Ομως, όσον αφορά τις λιγότερο μορφωμένες μητέρες, τα παιδιά έχουν καλύτερες επιδόσεις όταν πηγαίνουν στα προνήπια ή σε κάποια άλλη, εκτός σπιτιού, οργανωμένη δραστηριότητα». Ενδεικτική η κλασική έρευνα των Μπέτι Χαρτ και Τοντ Ρίσλεϊ στα μέσα της δεκαετίας του ’80, οι οποίοι μέτρησαν για τρία ολόκληρα χρόνια τις λέξεις στις οποίες εκτίθενται παιδιά προσχολικής ηλικίας από διαφορετικά κοινωνικοοικονομικά περιβάλλοντα: 45 εκατομμύρια λέξεις άκουγαν τα παιδιά γονέων της μεσαίας τάξης σε σχέση με τις μόλις 13 εκατομμύρια λέξεις τις οποίες άκουγαν τα παιδιά από φτωχές οικογένειες.

Οχι, βέβαια, ότι όλα τα πειράματα στέφονται με την ίδια επιτυχία. Διόλου τυχαίο ότι ο γάμος του Κόνλεϊ κατέληξε σε διαζύγιο, ο ίδιος υποβλήθηκε μάλλον βεβιασμένα σε αγγειεκτομή (ανδρική στειροποίηση) επειδή οι έρευνες δείχνουν «όσο λιγότερα παιδιά, τόσο πιο έξυπνα», ενώ κάποια στιγμή αναγκάστηκε να εξομολογηθεί στον γιο του (που έπασχε από σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας) ότι του έδινε επί μακρόν (και χωρίς καμία επιτυχία) πλασέμπο αντί για το ενδεικνυόμενο φάρμακο.

*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 6 Απριλίου 2014