Το Κρεμλίνο και ο έλεγχος της σεξουαλικότητας

Η Ρωσία είναι επιρρεπής στην ανέγερση τειχών. Το προηγούμενο καθεστώς υπερασπιζόταν τον διαχωρισμό του «υπαρκτού σοσιαλισμού» από τον «υπαρκτό καπιταλισμό». Το καινούργιο, που οικοδομείται αυτές τις ημέρες μπροστά στα έκπληκτα μάτια της Δύσης, υπερασπίζεται τον διαχωρισμό της σεξουαλικής «απόκλισης» από τις αρχές της πατριαρχικής ετεροκανονιστικής οικογένειας. Η χώρα που πρώτη αποποινικοποίησε την ομοφυλοφιλία μόλις οκτώ εβδομάδες μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917, για να άρει τη διαίρεση μεταξύ των «ανθρώπων του σεληνόφωτος» –όπως αποκαλούσαν τότε τους ομοφυλόφιλους – με την υπόλοιπη κοινωνία, είναι αυτή που αποποιείται την ιστορική κληρονομιά της καιτους εξορίζει ξανά στη σφαίρα του σεληνόφωτος. Ο νέος ψυχρός πόλεμος διαπερνάται από ένα πλήθος οικονομικών, ενεργειακών και γεωστρατηγικών αντιθέσεων, αλλά διεξάγεται στο όνομα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κυρίως αυτών που αφορούν ταLGBT άτομα.

Ο απόλυτος άρχων της Ρωσίας, ο Βλαντίμιρ Πούτιν, σε μια πρωτοφανή παλινδρόμηση στο πιο συντηρητικό υπόστρωμα του ανθρώπινου ψυχισμού, γύρισε το ρολόι της Ιστορίας πίσω αναφορικά με τις σεξουαλικές ελευθερίες. Τον Ιούλιο, με την επίκληση της «προστασίας των παιδιών από την προπαγάνδα υπέρ των μη παραδοσιακών σεξουαλικών σχέσεων», έβαλε την υπογραφή του σε ένα ακραίο νομοθέτημα που σηματοδοτεί μια πορεία προς την ποινικοποίηση της ομοφυλοφιλίας. Τα μέλη της ρωσικής Δούμας ενέκριναν –εν μέσω συλλαλητηρίων –
έναν νόμο που διώκει την «προπαγάνδα υπέρ της ομοφυλοφιλίας». Τον νόμο υπερψήφισαν 436 βουλευτές και μόλις ένας απείχε και συντάχθηκε με το κίνημα διαμαρτυρίας. Οι διατάξεις του νόμου καθιστούν κακούργημα που επισείει ποινές έως και τριών χρόνων φυλάκισης και πρόστιμα 5.000 ρουβλίων για κάθε πράξη που μπορεί να εκληφθεί ως προτροπή σε μη παραδοσιακές μορφές σεξουαλικότητας. Παράλληλα –στον απόηχο της υπόθεσης του γυναικείου συγκροτήματος Pussy Riot –ψηφίστηκε ένας δεύτερος νόμος που ποινικοποιεί την «προσβολή θρησκευτικών συναισθημάτων», προβλέποντας αντίστοιχες πoινές και πρόστιμα.

Η ρωσική νομοθεσία σκόπιμα είναι ασαφώς διατυπωμένη, έτσι ώστε να μπορεί να ενσωματώσει ένα μεγάλο φάσμα εκφράσεων και συμπεριφορών, από την απλή ανάρτηση της σημαίας του ουράνιου τόξου έως την παροχή συμβουλευτικής θεραπείας σε γκέιεφήβους. Προτού ψηφιστεί σε εθνικό επίπεδο, η συγκεκριμένη νομοθεσία ίσχυε σε μια σειρά από πόλεις. Τα φώτα, όμως, στράφηκαν πριν από έναν χρόνο στην Αγία Πετρούπολη, γενέτειρα του Πούτιν, όταν η Μαντόνα, στο πλαίσιο επικείμενης συναυλίας της στην πόλη, γαργάλισε με τις δημόσιες παρεμβάσεις τα μισαλλόδοξα αντανακλαστικά των τοπικών αρχών, με αποτέλεσμα να υπάρχουν εισηγήσεις μέχρι και να μη δοθεί βίζα στη γνωστή ποπ σταρ. Κι αν η Μαντόνα τη γλίτωσε φτηνά, δεν συνέβη το ίδιο με τέσσερις ολλανδούς τουρίστες που συνελήφθησαν στη βάση του νέου νόμου και χρειάστηκε να πληρώσουν 3.000 ρούβλια και να τους απαγορευτεί η είσοδος στη χώρα για τρία χρόνια προκειμένου να αφεθούν ελεύθεροι. Ενώ πριν από λίγες ημέρες ο ρώσος ακτιβιστής Ντμίτρι Ισάκοφ έμελλε να γίνει ο πρώτος γκέι που συλλαμβάνεται από τις Αρχές με αφορμή τη δημόσια– και καθ’ όλα αυτονόητη σε διάφορα κράτη του κόσμου –τοποθέτησή του ότι «το να είσαι ομοφυλόφιλος είναι φυσιολογικό. Το να χτυπάς και να σκοτώνεις ομοφυλόφιλους είναι έγκλημα». Το πλέον σοκαριστικό και ενδεικτικό της εμπέδωσης της ρητορικής του μίσους στο κοινωνικό σώμα είναι το γεγονός ότι στον εντοπισμό και στη σύλληψη του 24χρονου από την αστυνομία συνέδραμε η οικογένειά του!

Η Βιατσέσλαβ Ρέβιν είναι ρωσίδα ακτιβίστρια του LGBT κινήματος. Πριν από δύο μήνες αποφάσισε να εγκαταλείψει την πατρίδα της εξαιτίας της όξυνσης του ομοφοβικού κλίματος και των απειλών που δεχόταν από την αστυνομία. Μιλώντας στο BHmagazino, ασκεί σκληρή κριτική στην πολιτική της ρωσικής κυβέρνησης: «Δεν ξέρω πόσο συχνά χρησιμοποιείτε τη λέξη φασισμός όταν μιλάτε για τη Ρωσία, αλλά μάλλον ήρθε η στιγμή να το κάνετε. Στη Ρωσία γίνεται ένα κυνήγι μεταναστών και ομοφυλοφίλων προκειμένου να αποπροσανατολίσουν τον κόσμο από τα πραγματικά πολιτικά προβλήματα και να ξυπνήσουν τα πιο ζωώδη ένστικτα στη βάση της διαφοράς εθνότητας, φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού. Ο Πούτιν παρουσιάζεται ως υπέρμαχος της αλήθειας, αλλά κανείς δεν απέτρεψε αυτόν ή τους φίλους του από την κατάχρηση χρημάτων του προϋπολογισμού».

Η αντιμετώπιση των σεξουαλικών ελευθεριών στη Ρωσία υπήρξε ιστορικά αντιφατική και συναρτήθηκε με τις ευρύτερες κοινωνικοπολιτικές διεργασίες στη χώρα. Το 1832 η τσαρική Ρωσία αντέγραψε το Ποινικό Δίκαιο διαφόρων πριγκιπάτων της Γερμανίας και κατέστησε την ομοφυλοφιλία ποινικό αδίκημα. Ωστόσο, η χώρα αναδείχθηκε πρωτοπόρος στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, νομιμοποιώντας τις αμβλώσεις και αποποινικοποιώντας την ομοφυλοφιλία, όταν ακόμη στη Γερμανία ο ομοερωτισμός τιμωρούνταν με πέντε χρόνια φυλάκιση και στην Αγγλία με ισόβια κάθειρξη. Η περηφάνια των σοβιετικών γιατρών και νομικών για τη φιλελεύθερη νομοθεσία τους δεν κράτησε πολύ. Το 1933 η ευρύτερη συντηρητική αναδίπλωση της επικράτησης του σταλινικού καθεστώτος σηματοδότησε την ποινικοποίηση εκ νέου της ομοφυλοφιλίας και την ηθική απαξίωση των LGBT ατόμων. Ακολούθησαν διώξεις ομοφυλοφίλων και εν γένει αντιφρονούντων. Ο αριθμός των ανθρώπων που διώχθηκαν εξαιτίας του σεξουαλικού τους προσανατολισμού μετά το 1933 παραμένει άγνωστος καθώς τα σχετικά αρχεία καταστράφηκαν. Σύμφωνα, πάντως, με κάποιες εκτιμήσεις, ανέρχονταν από 60.000 ως 250.000. Το 1993 η ομοφυλοφιλία αποποινικοποιήθηκε ξανά. Τυπικά τουλάχιστον. Στη λογική των Αρχών και στις συνειδήσεις των πολιτών το χνάρι της ομοφοβίας παραμένει ενεργό.

Πρόσφατη δημοσκόπηση τηςPew Research κατέγραψε ότι το 74% των Ρώσων υποστηρίζουν πως η ομοφυλοφιλία δεν είναι ανεκτή από την κοινωνία. Ο διάχυτος ετεροσεξισμός έχει αρνητικές επιπτώσεις σε όλο το μήκος της κοινωνικής ζωής. Για παράδειγμα, ο Αντον Κρασόφσκι, τηλεοπτικός παρουσιαστής, έχασε τη δουλειά του επειδή αποκάλυψε τη σεξουαλική του ταυτότητα. Η υστερία, όμως, δεν περιορίζεται μόνο στους εν ζωή γκέι, αλλά και στους αποβιώσαντες. Οι παραγωγοί μιας ταινίας που γυρίζεται αυτές τις ημέρες στη Ρωσία με θέμα τη ζωή του Πιότρ Τσαϊκόφσκι αυτολογοκρίθηκαν και αποσιώπησαν τη σεξουαλικότητα του γνωστού συνθέτη από τη φιλοτέχνηση του πορτρέτου του. Τελευταία και πιο επικίνδυνη έκφανση της ακραίας ομοφοβίας είναι η ανάρτηση βίντεο στο Διαδίκτυο όπου ομοφυλόφιλοι βασανίζονται και διαπομπεύονται από σκίνχεντ. Νεοφασιστικές ομάδες με επικεφαλής τον εθνικιστή Μαξίμ Μαρτσινκέβιτς στήνουν ψεύτικα προφίλ στα social media, προσεγγίζουν νεαρούς ομοφυλόφιλους, τους παγιδεύουν σε απόμερα μέρη και επιδίδονται σ’ ένα έργο ταπείνωσης με την απόλυτη ανοχή των ρωσικών αρχών. Τις τελευταίες ημέρες, μάλιστα, τα συναρμόδια υπουργεία επεξεργάζονται δύο νέους νόμους για να τελειοποιήσουν το ιδιότυπο «απαρτχάιντ». Ο πρώτος θα απαγορεύει την προσφορά αίματος από ομοφυλόφιλους και ο άλλος θα απομακρύνει παιδιά που ζουν μεLGBT άτομα.

«Είμαι γκέι. Είμαι εβραίος. Πολλά μέλη της οικογένειας της μητέρας μου έπεσαν βορά στον αντισημιτισμό του Χίτλερ. Στη Ρωσία, κάθε φορά που ένας γκέι έφηβος αναζητεί διέξοδο στην αυτοκτονία, που βιάζεται μια λεσβία ως μέσο θεραπείας της, που άνδρες και γυναίκες ξυλοκοπούνται μέχρι θανάτου από τραμπούκους λόγω του ομοερωτικού τους σεξουαλικού προσανατολισμού και η ρωσική αστυνομία δεν κάνει τίποτε, ο κόσμος γίνεται μικρότερος κι εγώ χύνω μαύρα δάκρυα γιατί βλέπω για μια άλλη φορά στη ζωή μου να επαναλαμβάνεται η ιστορία». Είναι μια δραματική έκκληση που απηύθυνε ο γνωστός παρουσιαστής και συγγραφέας Στίβεν Φράι στον πρόεδρο της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής Ζακ Ρογκ εν όψει της διοργάνωσης των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων στο Σότσι της Ρωσίας, ζητώντας να ακυρωθεί η διοργάνωση. Ο κ. Ρογκ απάντησε με μια υπαινικτική αναφορά στη Ρωσία: «Ο αθλητισμός είναι ανθρώπινο δικαίωμα, η πρόσβαση στο οποίο είναι ανοιχτή σε όλους, ανεξαρτήτως φύλου, φυλής και σεξουαλικού προσανατολισμού». Τα καλέσματα διαμαρτυρίας διεθνώς ενάντια στον Πούτιν κυμαίνονται από το μποϊκοτάζ στους Χειμερινούς Αγώνες μέχρι το μποϊκοτάζ στο κατ’ εξοχήν εξαγώγιμο ρωσικό προϊόν, τη βότκα.

Τα λονδρέζικα μπαρ έχουν γεμίσει ταμπέλες που αναγράφουν ότι δεν σερβίρεται ρωσική βότκα. Η βότκα Stolichnaya με έναν απολογητικό τόνο αναγκάστηκε να προβεί σε δημόσια διευκρίνιση ότι στηρίζει την LGBT κοινότητα. Οι ρωσικές πρεσβείες στην Αμβέρσα και στη Στοκχόλμη είναι βαμμένες στα χρώματα του ουράνιου τόξου, ενώ σε διάφορες πρωτεύουσες του εξωτερικού υποδέχονται τον Πούτιν διαδηλωτές με αφίσες όπου εμφανίζεται μακιγιαρισμένος. Ο Τζέιμς Κίρχικ, δημοσιογράφος και αναλυτής, προσκλήθηκε μια μέρα στο Russia Today για να σχολιάσει την υπόθεση Μπράντλεϊ Μάνινγκ. Εμφανίστηκε στο κανάλι με τιράντες στα χρώματα του ουράνιου τόξου και επιτέθηκε στο RT για τη λογοκρισία σε ζητήματα LGBT δικαιωμάτων. Ο ίδιος, σε επικοινωνία του με το ΒHmagazino, παρομοίασε με «δικτατορία» το καθεστώς Πούτιν, διεμήνυσε ότι οι ρώσοι αξιωματούχοι δεν είναι καλοδεχούμενοι σε Ευρώπη και Αμερική και δεν παρέλειψε να εκφράσει την ανησυχία του για την άνοδο της Ακροδεξιάς στην Ελλάδα: «Τα πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα δεν πρέπει να ανεχτούν κανένα επίπεδο συνεργασίας με τη Χρυσή Αυγή» τόνισε εμφατικά.

Ενας ένας οι ευρωπαίοι ηγέτες, από τον Ντέιβιντ Κάμερον ως την Ανγκελα Μέρκελ, εκφράζουν την ανησυχία τους για την παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Ρωσία. Οι μεγαλύτερες αντιδράσεις, όμως, ξεσηκώνονται στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Η δήλωση του αμερικανού προέδρου Μπαράκ Ομπάμα «δεν έχω καθόλου υπομονή με τις χώρες που μεταχειρίζονται τους ομοφυλόφιλους και τους διαφυλικούς με τρόπους που τους εκφοβίζουν ή τους πλήττουν» βρίσκει αποδέκτη στο πρόσωπο του ρώσου ομολόγου του. Η επίκληση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τις ΗΠΑ ακούγεται πάντα ειρωνική ή τουλάχιστον με μια μικρή επιφύλαξη, ειδικά όταν αυτά διαπλέκονται με παιχνίδια κατασκόπων, ενεργειακά συμφέροντα και πολεμικές επιχειρήσεις. Η αλήθεια είναι, όμως, ότι η δεύτερη θητεία του Ομπάμα σημαδεύτηκε από την ιστορική αναφορά του αμερικανού ηγέτηστα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων και την προώθηση θεσμικών αλλαγών όπως η κατοχύρωση του γάμου των ομοφυλοφίλων. Η Καλιφόρνια, μάλιστα, πήγε ένα βήμα πιο μπροστά κατοχυρώνοντας νομικά τα δικαιώματα των διεμφυλικών μαθητών και μαθητριών. Το ψυχροπολεμικό κλίμα μεταξύ των δύο ανδρών επισφραγίστηκε από την απόφαση του αμερικανού προέδρου να μη συναντηθεί με τον Βλαντίμιρ Πούτιν στο περιθώριο της συνάντησης των G20 στην Αγία Πετρούπολη και αντ’ αυτού να βρεθεί με εκπροσώπους της LGBT κοινότητας.

«Νιώθουμε την ανάγκη να δείξουμε έμπρακτα τη συμπαράστασή μας στους φίλους και στις φίλες μας στη Ρωσία. Με αφορμή τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες ετοιμάζουμε δράσεις δρόμου,διαμαρτυρίες καισυμμετέχουμεσε παγκόσμιες καμπάνιεςενημέρωσηςκαι ευαισθητοποίησης» υπογραμμίζει ο Τέλης Ράπτης, ακτιβιστής του LGBT κινήματος. Διαγράφει, όμως, και τη γραμμή που ενώνει τη Μόσχα με την Αθήνα, ως γραμμή ομοφοβίας. Η Ελλάδα κατατάσσεται στην 25η θέση μεταξύ 49 ευρωπαϊκών χωρών όσον αφορά τον σεβασμό απέναντι στα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων, σύμφωνα με έκθεση της οργάνωσηςIGLA Europe, πιο χαμηλά και από χώρες όπως η Αλβανία. Η έλλειψη επαρκούς νομικού πλαισίου για την προστασία των LGBT ατόμων και η παγκόσμια πρωτοτυπία της θέσπισης συμφώνου συμβίωσης μόνο για ετερόφυλα ζευγάρια είναι απλώςοι θεσμικές αποκρυσταλλώσεις της εμπεδωμένης ομοφοβίας.Η οικονομική κρίση και η ακροδεξιά διολίσθηση του πολιτικού σκηνικού δημιουργούν αφόρητες συνθήκες καθημερινότητας, παγιώνουν τον διαχωρισμό ανάμεσα σε σώματα που μετράνε και σε σώματα που απλώς μετριούνται και απομακρύνουν τη χώρα από την επίκληση του ευρωπαϊκού κεκτημένου.

Εξάλλου, ο Πούτιν βρήκε μια απρόσμενη συμμαχία στην Ελλάδα στη Χρυσή Αυγή, που με ανακοίνωσή της επικρότησε τον ομοφοβικό νόμο. Ο Τέλης Ράπτης εξηγεί: «Οι οργανώσεις μας λαμβάνουν συχνάκαταγγελίεςγια ομοφοβικές επιθέσεις. Ηπραγματικότητα,όμως, είναι πολύ χειρότερη. Πολλά άτομα προτιμούν τη σιωπή. Εγώπροσωπικάήμουν παρών σε μια τέτοια επίθεση. Μια ομάδα LGBT ατόμων καιυποστηρικτώνμοίραζε φυλλάδια στην περιοχή του Κεραμεικού, όταν μια παρέα από ένα μαγαζί αντέδρασε καιδηλώνονταςότι είναι ψηφοφόροι της Χρυσής Αυγήςεπιτέθηκανεναντίον μας με σουγιάδες καιαλυσίδες». Φαίνεται πως η Ελλάδα, στον νέο ψυχρό πόλεμο, αποφάσισε να αλλάξει στρατόπεδο.

Νικολάι Αλεξέγεφ: «Θέλουμε προστασία από την Ευρώπη»

Ο Νικολάι Αλεξέγεφ είναι ο πιο διάσημος ρώσος γκέι ακτιβιστής και διοργανωτής του Moscow Pride. Ο δήμαρχος της Μόσχας, σταθερά από το 2006, απαγορεύει τις εκδηλώσεις «περηφάνιας» και ο Αλεξέγεφ ηγείται όλα αυτά τα χρόνια της απαγορευμένης πορείας που συχνά καταλήγει σε άγρια καταστολή. Προσέφυγε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων καταγγέλλοντας την απαγόρευση και σε μια απόφαση-σταθμό δικαιώθηκε. Το δικαστήριο επέβαλλε στις ρωσικές αρχές πρόστιμο ύψους 27.510 ευρώ ως αποζημίωση στον Αλεξέγεφ. Οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες τον είχαν απαγάγει και τον πίεσαν να αποσύρει την αγωγή, προκαλώντας τη διεθνή κατακραυγή. Ο τότε γάλλος υπουργός Εξωτερικών κάλεσε τη ρωσική κυβέρνηση να σεβαστεί το δικαίωμα του ακτιβιστή στην ελεύθερη μετακίνηση. Σήμερα μιλάει στο ΒΗmagazino για το «κυνήγι μαγισσών» του αιώνα μας: «Οι κοινωνικές συνέπειες του νόμου είναι τρομακτικές. Μια ολόκληρη γενιά θα γαλουχηθεί με το μίσος για τα LGBT άτομα και θα υποκινηθούν βιαιότητες εις βάρος τους. Οι ομοφυλόφιλοι φοβούνται πολύ στη Ρωσία. Κανείς δεν θέλει να συλληφθεί στον δρόμο εξαιτίας των σεξουαλικών του προτιμήσεων. Ειδικά στην επαρχία τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα, γιατί οι επιλογές είναι περιορισμένες και η αναζήτηση συντρόφου γίνεται συχνά μέσω Internet, όπου πλέον καραδοκούν οι νεοναζιστές».

Μια μέρα πριν από τη συνομιλία μας η αστυνομία εισέβαλε στο σπίτι του στο πλαίσιο καταγγελίας από δύο ρωσίδες αξιωματούχους που διατείνονταν ότι τις προσέβαλε με δημόσιες αναρτήσεις του. Οι συγκεκριμένες πρωτοστάτησαν στη θέσπιση του νόμου και το επιβεβαιώνουν στην αποστροφή του λόγου τους: «Θέλουμε ο Αλεξέγεφ να πληρώσει 40.000 ρούβλια ή να κάνει κοινωνική εργασία σε μέρη που δεν θα μπορεί να κάνει προπαγάνδα υπέρ των γκέι» δηλώνουν. Ο Αλεξέγεφ ανακαλεί την εμπειρία αυτής της απρόσκλητης «επίσκεψης»: «Μπήκαν στο σπίτι μου και το έκαναν άνω-κάτω χωρίς λόγο, έβγαλαν τα πράγματά μου στον δρόμο, προκάλεσαν αναστάτωση στη γειτονιά με τη δικαιολογία της έρευνας». Ο ίδιος καλεί τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να πάρουν συμβολικά μέτρα διαμαρτυρίας: «Να μη δίνουν βίζα στους ιθύνοντες του νόμου για να έχουν έστω και μια μικρή επίπτωση στην καθημερινότητά τους» λέει.

*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 15 Σεπτεμβρίου 2013