«Το ποδόσφαιρο δεν είναι απλώς ένα παιχνίδι, είναι ένα ακόμη όπλο για την επανάσταση» έλεγε ο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα. Ισχύει. Το ποδόσφαιρο, ως ναυαρχίδα της αθλητικής βιομηχανίας από τη μία αλλά και συνάμα το πλέον καθηλωτικό και δημοφιλές άθλημα, κάθε άλλο παρά περιορίζει την επιρροή του στα τετραγωνικά των γηπέδων. Επεκτείνεται πολύ πιο πέρα από αυτά, εισβάλλει στους κοινωνικούς χώρους, διαπλέκεται με οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα, αντανακλά, αλλά και παράγει ιδεολογία. Μόνο που η ιδεολογία δεν είναι de facto επαναστατική ούτε φέρει απαραίτητα το βέλος της προόδου. Αντιθέτως, όπως αποδεικνύει όχι μόνο η ιστορική εμπειρία αλλά και η συντελεσμένη πραγματικότητα ενίοτε, φλερτάρει με τις πιο σκοταδιστικές εκδοχές της ανθρώπινης Ιστορίας και αναπολεί τον ολοκληρωτισμό των φασιστικών και ναζιστικών καθεστώτων.
Τα ποσοστά των οργανωμένων
Ο φασισμός δεν γεννιέται στα γήπεδα, στο κοινωνικό σώμα επωάζεται και το γήπεδο, ως μικρογραφία της κοινωνίας, συμπυκνώνει τις αντιφάσεις της. Η διόγκωση της απήχησης της Χρυσής Αυγής – ως σύμπτωμα της οικονομικής κρίσης – όπως αποτυπώθηκε στα εκλογικά της ποσοστά, δεν θα μπορούσε παρά να εκφραστεί και στην κερκίδα. Σύμφωνα με τα ευρήματα πρόσφατης μέτρησης της εταιρείας Marc, οι οπαδοί του Ολυμπιακού σε ποσοστό 7% ψηφίζουν Χρυσή Αυγή, του Παναθηναϊκού 7,6%, της ΑΕΚ 3,6% και του ΠΑΟΚ 10,1%. Ερευνα του καθηγητή Γιάννη Ζαϊμάκη στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, που πραγματοποιήθηκε σε 650 οπαδούς σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Ηράκλειο, εκτιμά την απήχηση της Χρυσής Αυγής στους οργανωμένους οπαδούς σε ποσοστό 12%. Αν συνυπολογίσουμε ότι η έρευνα έγινε την περίοδο 2009-2010, πριν από τη μεγάλη έκρηξη των ποσοστών της Χρυσής Αυγής, καταλαβαίνουμε ότι σήμερα οι αριθμοί είναι μάλλον υψηλότεροι. Οσον αφορά το προφίλ των συγκεκριμένων οπαδών, συνήθως προέρχονται από λαϊκά στρώματα με χαμηλό ή μεσαίο μορφωτικό επίπεδο, έχουν αντισυστημικό προσανατολισμό χωρίς ιδεολογικό υπόβαθρο, η ρητορική τους όμως βασίζεται σε συνθηματικό και συνωμοσιολογικό λόγο.
«Υπάρχουν ακροδεξιοί πυρήνες σε όλες τις δημοφιλείς ομάδες» δηλώνει στο ΒHmagazino ο καθηγητής Γιάννης Ζαϊμάκης. «Η πίστη στην ανωτερότητα του Ελληνα και η θρησκευτική ευλάβεια στην ομάδα είναι στοιχεία που ευνοούν την ανάπτυξη της Ακροδεξιάς στους κόλπους των οπαδών. Η ομάδα λειτουργεί ως φαντασιακή κοινότητα στη συνείδησή τους. Η Χρυσή Αυγή προσπαθεί να διεισδύσει με διάφορους τρόπους χρησιμοποιώντας συμβολισμούς και νέες τεχνολογίες, πατώντας σ’ ένα υπόβαθρο γενικευμένης ανασφάλειας και έλλειψης οραμάτων. Μ’ αυτόν τον τρόπο δημιουργείται η αίσθηση διεξόδου για τους νέους μέσα από την κατασκευή αντιπάλων. Με δεδομένο, επίσης, ότι οι διάφορες ΠΑΕ λειτουργούν σε καθεστώς οικονομικής παραβατικότητας και οι οπαδοί χρησιμοποιούνται για δράσεις εκφοβισμού και επιβολής, ανιχνεύεται ο κίνδυνος δημιουργίας μιας επικίνδυνης τριγωνομετρίας» συμπληρώνει ο καθηγητής.
Η «Γαλάζια Στρατιά»
Η αξιοποίηση της κερκίδας από ακροδεξιούς κύκλους για τη διαμόρφωση ευνοϊκότερων πολιτικών συσχετισμών είναι μια μέθοδος που έχει εφαρμοστεί σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, με χαρακτηριστικότερο ίσως παράδειγμα την ιταλική Λάτσιο, που παραμένει μέχρι σήμερα ο ποδοσφαιρικός βραχίονας του φασισμού. «Στο εξωτερικό υπήρχε πολλά χρόνια ακροδεξιά διείσδυση στο οπαδικό κοινό. Τώρα που αυξάνεται ο ρατσισμός στην ελληνική κοινωνία αυξάνεται και στα γήπεδα» σημειώνει ο Σωτήρης Τριανταφύλλου, πρόεδρος του Πανελλήνιου Συνδέσμου Αθλητικών Συντακτών. Οι αθλητικοί συντάκτες, ζώντας και δουλεύοντας στη ζώνη της επικινδυνότητας, αφού έχουν γίνει και οι ίδιοι δέκτες επιθέσεων από χούλιγκαν – την τελευταία διετία έξι αθλητικοί συντάκτες δέχθηκαν βίαιες επιθέσεις εκτός γηπέδου και άλλοι τέσσερις εντός – αναγνωρίζουν εύκολα τις μεταλλάξεις της εξέδρας. «Η διείσδυση της Ακροδεξιάς ξεκίνησε πρώτα απ’ όλα από την Εθνική ομάδα. Θυμάμαι ματς μεταξύ της Εθνικής Ελλάδος και της Λιθουανίας όπου τμήμα φανατικών οπαδών αποδοκίμασε τον παίκτη της Εθνικής Σωτήρη Νίνη με το σύνθημα “δεν θα γίνεις Ελληνας ποτέ”. Είναι ένα επικίνδυνο φαινόμενο και πρέπει να το σταματήσουμε» καταλήγει ο κ. Τριανταφύλλου.
Η αναδρομή είναι απολύτως σωστή. Η προσπάθεια της Χρυσής Αυγής να διευρύνει την απήχησή της σε ένα πρόσφορο κοινό, όπως αυτό των φιλάθλων, έγινε με επίκεντρο την Εθνική Ελλάδος στις αρχές του 2000 και όχημα την επονομαζόμενη «Γαλάζια Στρατιά».
Η πρώτη εμφάνιση της «Γαλάζιας Στρατιάς» έγινε τον Οκτώβριο του 2000 στο ΟΑΚΑ, στον αγώνα της Εθνικής με τη Φινλανδία, με ναζιστικούς χαιρετισμούς και προκλητικά πανό, που επαναλήφθηκαν και τον Μάρτιο του 2001 στο ματς της Εθνικής με τη Γερμανία. Τον Νοέμβριο του 2001 η οργάνωση πραγματοποίησε συγκέντρωση έξω από τα γραφεία της ΕΠΟ για να εκφράσει την αντίθεσή της στην υποβολή κοινής υποψηφιότητας της ελληνικής ομοσπονδίας με την αντίστοιχη τουρκική για τη συνδιοργάνωση του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος Ποδοσφαίρου το 2008, με σύνθημα «Υπεράνω όλων η Ελλάς». Η Γαλάζια Στρατιά, βεβαίως, δεν ήταν τίποτε παραπάνω από μια στολή παραλλαγής της Χρυσής Αυγής. Οπως αποκαλύπτει στο βιβλίο του «Η μαύρη βίβλος της Χρυσής Αυγής» ο Δημήτρης Ψαρράς, η Γαλάζια Στρατιά και η Τοπική Οργάνωση Παγκρατίου της Χρυσής Αυγής συστεγάζονταν στην ίδια διεύθυνση (Προκλού και Αρχύτα 1), απ’ όπου επέδραμαν συχνά πέριξ της πλατείας Βαρνάβα σε όσους δεν εκπλήρωναν επαρκώς το προφίλ του «Αρείου».
Κάπως έτσι φθάσαμε στο 2004, οπότε οι πανηγυρισμοί για το Euro συνοδεύτηκαν από βίαιες επιθέσεις εις βάρος μεταναστών και στρώθηκε το έδαφος για την 4η Σεπτεμβρίου 2004, όταν η νίκη της Αλβανίας επί της Εθνικής Ελλάδος οδήγησε σε ένα πρωτοφανές ανθρωποκυνηγητό στους δρόμους της Αθήνας και άλλων πόλεων, με απολογισμό πολλαπλές μαχαιριές στα σώματα μεταναστών και έναν δολοφονημένο μετανάστη από την Αλβανία στη Ζάκυνθο. Λίγο αργότερα, η οργάνωση δεν δίστασε να ομολογήσει τη σχέση της με τη Γαλάζια Στρατιά, ο νυν βουλευτής Ηλίας Παναγιώταρος και αρχηγός τότε της Γαλάζιας Στρατιάς παραδεχόταν: «Κι εγώ είμαι μέλος της Χρυσής Αυγής και είναι τιμή μου. Πάρα πολλά μέλη της Χρυσής Αυγής είναι και μέλη της Γαλάζιας Στρατιάς και το ανάποδο».
Ολυμπιακός και εθνικισμός
Η Ακροδεξιά έψαχνε λιμάνι στην μπάλα… και βρήκε το μεγαλύτερο, το λιμάνι του Πειραιά. Από την εκτέλεση του Νίκου Γόδα τον Νοέμβριο του 1948 από τους Ναζί με την ερυθρόλευκη μπλούζα μέχρι την εγκατάσταση των συμβόλων των Ες Ες στις εξέδρες, ο ισχυρότερος και δημοφιλέστερος σύλλογος δεν είναι αλώβητος απο την ενίσχυση του εθνικιστικού προβλήματος. «Εδώ και μια δεκαετία υπήρχαν εθνικιστικά και πατριωτικά στοιχεία στον Ολυμπιακό, αλλά ποτέ δεν εκφράζονταν τόσο έντονα όσο τώρα με την άνοδο της Χρυσής Αυγής. Υπάρχει μια μετάλλαξη της ανθρωπογεωγραφίας στη Θύρα 7 τα τελευταία χρόνια.
Η αλλαγή φαίνεται και από τις επίσημες ανακοινώσεις της Θύρας 7. Η ανακοίνωση μετά τα επεισόδια με τον ΠΑΟ που κατέληγε στην αποστροφή του Σαίξπηρ ότι “η Χρυσή Εποχή δεν είναι πίσω μας, αλλά μπροστά μας” εκλήφθηκε ως συγκαλυμμένος υπαινιγμός και δημιούργησε ρήγμα μεταξύ των οπαδών του Ολυμπιακού. Υπάρχουν υποψίες ότι κάποια άτομα που κάνουν μεροκάματα στην 7 κάνουν και στη Χρυσή Αυγή. Μάλιστα υπάρχει και ένα άτομο που ήταν υποψήφιος στις εκλογές με τη Χρυσή Αυγή και σήμερα υπάλληλός της και μέχρι πρότινος αρχισυνδεσμίτης στη Θύρα 7» διηγείται στο ΒHmagazino ένας οργανωμένος οπαδός του Ολυμπιακού που για ευνόητους λόγους επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία του. Το άτομο στο οποίο αναφέρεται πάντως είναι ο Σίμος Ανδρόνικος, υποψήφιος βουλευτής στην Α΄ Αθήνας με τη Χρυσή Αυγή και διορισμένος μετακλητός υπάλληλος στη Βουλή για λογαριασμό της Χρυσής Αυγής.
Τη σχέση του με τη Θύρα 7 επιβεβαιώνει στο περιοδικό και δεύτερος συνδεσμίτης του Ολυμπιακού: «Ο Σίμος έκανε κουμάντο στη Θύρα 7, αλλά τώρα δεν εμπλέκεται εμφανώς σε επεισόδια. Οι ψήφοι του Σίμου σε μεγάλο βαθμό προέρχονταν από τον Ολυμπιακό. Η Χρυσή Αυγή έχει έναν μεγάλο πυρήνα στη Θύρα 7, αλλά όχι όλον τον κόσμο. Υπάρχει και ατομική αποστασιοποίηση οπαδών λόγω δυσαρέσκειας από αυτή την κατάσταση. Υπήρξαν και προσπάθειες να φτιαχτούν αντιφασιστικοί σύλλογοι, αλλά η ηγεσία της 7, όταν το αντιλήφθηκε, προσπάθησε να περάσει κλίμα μη πολιτικοποίησης. Είναι ενδεικτική η ανάρτηση του πανό που έγραφε “No Politica” όταν ήρθε ο Καντονά στο Καραϊσκάκη».
Η σχέση με τον Εθνικό Αστέρα
Ο συνομιλητής μας μάς υπενθυμίζει την παραδοσιακή σχέση του Ολυμπιακού με τον Ερυθρό Αστέρα, που αποτελεί φυτώριο εθνικιστικών και εξτρεμιστικών πρακτικών. Οι οπαδοί του Ολυμπιακού από κοινού με αυτούς του Ερυθρού Αστέρα στιγμάτισαν με τη συμπεριφορά τους το «ντέρμπι της ντροπής», ξυλοκοπώντας, μεταξύ άλλων, τον Τζιμπρίλ Σισέ και άλλους παίκτες του Παναθηναϊκού. Ενώ από την καταγραφή δεν μπορεί να απαλειφθεί το γεγονός ότι ακροδεξιός που συνελήφθη στη Μεταμόρφωση για τέσσερις ρατσιστικές επιθέσεις ήταν οργανωμένος συνδεσμίτης του Ολυμπιακού. Οι Misfits της Καλλιθέας χρησιμοποιούν ως επίσημο έμβλημά τους τη νεκροκεφαλή των Ες Ες, ενώ οι Red Nationalists, με ξεκάθαρα φιλοναζιστικές ροπές, δρουν κυρίως διαδικτυακά και δεν αναγνωρίζονται ως επίσημος σύνδεσμος.
Οι συγκεκριμένες αντιλήψεις, πάντως, ακόμη και αν σοβούσαν στον Θρύλο, απεγκλωβίστηκαν στη μετά Κόκκαλη εποχή, καθώς όσοι γνωρίζουν καλά την ιστορική ομάδα του Πειραιά υποστηρίζουν ότι η προηγούμενη διοίκησή της απέτρεπε τη διολίσθηση της εξέδρας της στον ακροδεξιό εξτρεμισμό. Η ιεραρχική και στρατοκρατική δομή της Θύρας 7, οι τελετουργικές επιτελέσεις της, η ισχυρή αίσθηση κοινοτισμού και η θρησκευτική αφοσίωση στην ομάδα αποτελούν το πλαίσιο που ευνοεί, σε συνάρτηση με ένα κοινωνικό περιβάλλον προσωπικών διαψεύσεων, την εκτροπή στη μισαλλοδοξία, στον σεξισμό και στον ρατσισμό μέσα από την κατασκευή του «Αλλου», που μπορεί να είναι ο διαιτητής, ο αστυνομικός, η αντίπαλη ομάδα και στην ευρύτερη εικόνα οι μετανάστες, οι ομοφυλόφιλοι, οι αριστεροί, οι πολιτικοί. «Το φαινόμενο είναι ορατό διά γυμνού οφθαλμού. Η είσοδος της Χρυσής Αυγής στους οπαδούς σχετίζεται με τα κυκλώματα του ποδοσφαίρου. Ο Ολυμπιακός είναι λαϊκή ομάδα, δεν πρέπει να διαβρωθεί. Οι διοικήσεις και οι οπαδοί να αντιμετωπίσουν το ζήτημα προτού γίνουν τα γήπεδα κάστρα των φασιστών» δηλώνει στο ΒHmagazino ο καλλιτέχνης Διονύσης Τσακνής με την ιδιότητα του δηλωμένου ερυθρόλευκου οπαδού.
ΠΑΟ: Από τη ΝΟΠΟ στον αντιφασισμό
Στην άλλη πλευρά, του «αιώνιου αντιπάλου», τα πράγματα είναι κάπως πιο αντιφατικά και η πορεία από κάποια άποψη ίσως αντίστροφη. Το στερεότυπο που κυριαρχεί για τους οπαδούς του Παναθηναϊκού είναι ότι πρόκειται κυρίως για άτομα συντηρητικών αντιλήψεων και δεξιόστροφων πολιτικών στάσεων. Στερεότυπο που εμπεριείχε σπέρματα αλήθειας, όπως αποτυπώθηκε και από παλαιότερη έρευνα της VPRC που έδειξε ότι οι φίλαθλοι της ομάδας απηχούν το προφίλ μικρομεσαίων αστικών στρωμάτων της πόλης.
Η δημιουργία της πρώτης ανοιχτά δηλωμένης φιλοναζιστικής οργάνωσης στους κόλπους της Θύρας 13 συνέβαλε στην εμπέδωση αυτού του στερεοτύπου. Η ΝΟΠΟ (Ναζιστική Οργάνωση Παναθηναϊκών Οπαδών) ιδρύθηκε το 1977 και λειτούργησε ως σημείο αναφοράς τροφοδοτώντας τη δημιουργία κι άλλων μικρότερων τέτοιων ομαδοποιήσεων, όπως ο Βασίλειος Βουλγαροκτόνος. Η μεγαλύτερη και γνωστότερη εμπλοκή των συγκεκριμένων οπαδών με βίαιες συμπλοκές ήταν το 1982 στον αγώνα με τον ΠΑΟΚ και στον περίφημο «έλεγχο ταυτοτήτων». Γρήγορα, όμως, ο ιστορικός ηγέτης του Παναθηναϊκού Γιώργος Βαρδινογιάννης διέλυσε τη ΝΟΠΟ, χωρίς να εξαλειφθούν όμως εντελώς τα «σταγονίδιά» της που καραδοκούν στην εξέδρα και ίσως όπλισαν το χέρι οργανωμένου συνδεσμίτη που δολοφόνησε αλλοδαπό μικροπωλητή στο Περιστέρι πριν από μερικά χρόνια.
Η ανάρτηση πανό που έγραφε «Η χούντα δεν τελείωσε το ’73» ανήμερα της επετείου της εξέγερσης του Πολυτεχνείου έξω από τα γραφεία του κεντρικού συνδέσμου επί της λεωφόρου Αλεξάνδρας, η αποδοκιμασία από οργανωμένους οπαδούς του Τριφυλλιού του βουλευτή της Χρυσής Αυγής Κωνσταντίνου Μπαρμπαρούση λίγες ημέρες αργότερα, η συμπλοκή με τους οπαδούς της Λάτσιο, η συχνή παρουσία του συνθήματος ACAB (All Cοps Are Bastards), είναι τα ορατά σημάδια της αλλαγής του συντελείται σταδιακά στη Θύρα 13. Η οικονομική κρίση τέμνεται με τη δολοφονία του οπαδού της ομάδας Μιχάλη Φιλόπουλου το 2007 από οργανωμένους συνδεσμίτες του Ολυμπιακού στη λεωφόρο Λαυρίου, τη δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου το 2008 (που ήταν οπαδός της ομάδας) και την αλλαγή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος της ομάδας και διαμορφώνει συνθήκες ριζοσπαστικοποίησης και αναίρεσης παραδοσιακών χαρακτηριστικών για τον συνδεσμιακό χώρο του Παναθηναϊκού.
ΑΕΚ χωρίς σύνορα
Πιο ξεκάθαρη είναι η εικόνα μεταξύ των οπαδών της ΑΕΚ. Στην ΑΕΚ είχε ιδρυθεί η φιλοφασιστική ΤΟΦΑ (Τρομοκρατική Οργάνωση Φιλάθλων ΑΕΚ), η οποία κατόρθωσε να ενταχθεί στην Original, γρήγορα όμως απομονώθηκε και μετονομάστηκε σε GETTO. Κατά καιρούς αναρτούν φασιστικά πανό, αλλά μέχρι στιγμής η δράση τους παραμένει περιορισμένη και ελεγχόμενη. Ιστορικές παράμετροι όπως η ίδια η συγκρότηση της ΑΕΚ ως προσφυγικής ομάδας, αλλά και η ύπαρξη ποδοσφαιριστών της Ενωσης, όπως ο Σ. Κοντούλης που εκτελέστηκε από τους Ναζί το 1944, έχουν εγγράψει αντιφασιστικά αντανακλαστικά στο οπαδικό κίνημα της ΑΕΚ, τα οποία εκφράστηκαν σε διάφορες σημαντικές καμπές.
Η καταδίκη των ΑΕΚτζήδων στη χειρονομία του ποδοσφαιριστή της Ενωσης Γιώργου Κατίδη ήταν άμεση και κατηγορηματική, όπως επίσης στην επίθεση που δέχθηκε ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Δημήτρης Στρατούλης στο γήπεδο. «Η μεγάλη οικογένεια της ΑΕΚ περιλαμβάνει ανθρώπους χωρίς χρώμα και σύνορα. Οι μισάνθρωποι δεν χωράνε ανάμεσά μας» ανέφερε η ανακοίνωση της Original. «Ούτε να το σκέφτεστε» ήταν η απάντηση της Original με πανό στην προσπάθεια της Χρυσής Αυγής να ανοίξει γραφεία στο Περιστέρι δίπλα στον χώρο του συνδέσμου της Ενωσης.
Η αδελφοποίηση με την αντιφασιστική Λιβόρνο, η συμμετοχή σε αντιρατσιστικά και αντιπολεμικά συλλαλητήρια είναι το ζωντανό ίχνος αυτής της προσφυγικής κληρονομιάς, την οποία ελπίζουν να μη θολώσει η σημερινή δεινή οικονομική κατάσταση της ομάδας και η μεσσιανική προσμονή του παράγοντα που θα σώσει την Ενωση. «Βάσει των ιστορικών καταβολών μας, η ιδεολογία και το ίδιο το DNA της ΑΕΚ και του λαού της είναι βαθιά συνυφασμένα με την κουλτούρα της αλληλεγγύης σε κάθε ξεριζωμένο-καταδιωκόμενο άνθρωπο ή λαό. Τα ιδανικά της προσφυγομάνας ΑΕΚ είναι παντελώς ξένα προς τα φαινόμενα ρατσισμού και φασισμού» απαντά στο ΒΗmagazino η Συντονιστική Επιτροπή της «Συσπείρωσης Οπαδών ΑΕΚ – Πειρατές του Ονείρου».
Ο πρώην διεθνής τερματοφύλακας Δημήτρης Ελευθερόπουλος καταθέτει τον σκεπτικισμό του για την άνοδο της άκρας Δεξιάς και στηλιτεύει την αδυναμία των εποπτικών αρχών να δράσουν αποτελεσματικά: «Οι ακροδεξιές οργανώσεις πατάνε πάνω στην ανασφάλεια. Δημιουργήθηκε ένας μύθος για αυτές, επειδή κινούνταν στο σκοτάδι. Χρειάζονται λεπτοί χειρισμοί, το πρόβλημα δεν πρέπει να κρυφτεί γιατί η Χρυσή Αυγή διόγκωσε την απήχησή της επειδή δεν εμφανιζόταν. Οι σύνδεσμοι και παλαιότερα λειτουργούσαν ως καλοπληρωμένοι στρατοί και μπορούν εύκολα να χρησιμοποιηθούν για αθέμιτους σκοπούς. Δεν θέλει η ελληνική κοινωνία και το ελληνικό ποδόσφαιρο να καθαρίσουν από τη βρώμα. Το έχω ζήσει στο εξωτερικό. Χώρες με σοβαρότερα προβλήματα χουλιγκανισμού και Ακροδεξιάς κατάφεραν να τα αποβάλουν. Δεν φταίνε πάντα οι άλλοι».
Ευθύνες καταλογίζει και ο παλαίμαχος ποδοσφαιριστής και προπονητής Σάββας Κωφίδης. «Προσπαθούν να χειραγωγήσουν τις μάζες. Υπάρχει διαφθορά γιατί το λεηλάτησαν οι πάντες. Παράγοντες, κόμματα, πολιτικοί, στο παρελθόν ακόμη και δικτάτορες και φασίστες το χρησιμοποίησαν για να αποκομίσουν οφέλη», αλλά αναδεικνύει ταυτόχρονα και τη φωτεινή πλευρά του ποδοσφαίρου: «Αυτή είναι η μισή αλήθεια. Η κερκίδα έχει ισχυρά αντανακλαστικά. Γι’ αυτό και το ποδόσφαιρο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο κοινωνικής αντίδρασης και όχι χειραγώγησης του λαού. Η υγιής πλευρά δείχνει μηνύματα προς τον άνθρωπο και όχι εναντίον του ανθρώπου». Η αλήθεια είναι ότι το ποδόσφαιρο παραμένει ένα λαϊκό άθλημα που βιώνεται από τους φίλους του ως μια υπόθεση πάθους σε μια περίοδο γενικευμένης απομάγευσης του κόσμου και ως ένας χώρος συλλογικής έκφρασης κόντρα στην εξατομίκευση και την απομόνωση. Ως εκ τούτου, συμπυκνώνει αμφισημίες αλλά και δυναμικές.
Τον τελευταίο καιρό έχουν ξεδιπλωθεί αξιόλογες πρωτοβουλίες με γνώμονα την υπεράσπιση της οπαδικής κουλτούρας κόντρα στον ανταγωνισμό, τη βία και τον ρατσισμό, όπως είναι οι Radical Fans United που αποτελούν δικτύωση οπαδών από διάφορους συνδέσμους και ανοίγουν ένα μονοπάτι ώστε το ποδόσφαιρο να ενώνει αντί να χωρίζει. Αντιστοίχως, πάρα πολλοί σύνδεσμοι έχουν θορυβηθεί από την αυξανόμενη επιρροή της Ακροδεξιάς στην κερκίδα και πραγματοποιούν δράσεις με αντιφασιστικό πρόσημο. Σε αυτούς συγκαταλέγονται οι Φενταγίν του Ατρομήτου, η Αυτόνομη Θύρα 10 του Ηρακλή, οι Ναβάχο της Παναχαϊκής, οι Πάνθηρες του Πανιωνίου, και προσπαθούν από το ποδόσφαιρο να αντλήσουν την εμπειρία του πλούτου και όχι της ερήμου, όπως εύστοχα έγραφε ο άγγλος θεατρικός συγγραφέας Αρθουρ Χόπκραφτ: «Ο οπαδός του ποδοσφαίρου δεν είναι απλώς ένας θεατής. Το ποδόσφαιρο θέτει σε λειτουργία τον ιδρώτα και τα νεύρα του και μπορεί να κάνει το πνεύμα του πλούσιο ή να το ερημώσει».
*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 7 Ιουλίου 2013
