Πάτι Σμιθ: «Εχουμε το δικαίωμα να ζήσουμε τη ζωή μας όπως θέλουμε»

Την αδικούν την Πάτι Σμιθ οι χαρακτηρισμοί «ιέρεια της ροκ», «θρύλος της πανκ» και διάφοροι άλλοι, εξίσου περιοριστικοί. Η 69χρονη Αμερικανίδα, μια καλλιτέχνις ιδιόσημη και πολυσχιδής, έχει αποδείξει ότι μπορεί να διοχετεύει τη δημιουργικότητά της σε πολλά κανάλια, με τρόπο ουσιαστικό και πετυχημένο. Συγγραφέας, ποιήτρια, φωτογράφος αλλά και σταρ της μουσικής, θα επισκεφτεί την Αθήνα με την τελευταία της ιδιότητα για δύο ιδιαίτερες εμφανίσεις στο Piraeus 117 Academy: το Σάββατο 25 Ιουνίου θα ερμηνεύσει με το συγκρότημά της επί σκηνής ολόκληρο τον μνημειώδη πρώτο της δίσκο, «Horses», μαζί με ένα best of για όσους θέλουν να «dance around to the simple rock’n’roll song», ενώ την επομένη θα δώσει ένα ακουστικό σόου για όσους προτιμούν να απολαμβάνουν τη μουσική καθιστοί. Μία ημέρα πριν από την πρώτη συναυλία, στις 24/06, θα βρεθεί στο κεντρικό βιβλιοπωλείο Public στο Σύνταγμα για να υπογράψει αντίτυπα από τα βραβευμένα βιβλία της «Just Kids» («Πάτι και Ρόμπερτ», εκδ. Κέδρος) και «M Train».

Δεν μπορώ να ξεκινήσω αυτή την κουβέντα χωρίς να σας ζητήσω ένα σχόλιο για την τραγική επίθεση στο Ορλάντο… «Είχα μόλις αποβιβαστεί από το αεροπλάνο που με έφερε στο Λονδίνο από το Τόκιο όταν έμαθα τα νέα. Είμαι απίστευτα σοκαρισμένη και θλιμμένη. Υπάρχουν τρία ζητήματα εδώ: η απόλυτη έλλειψη ανθρώπινης συμπόνιας που είναι συμφυής στον εξτρεμισμό, η συνεχιζόμενη προκατάληψη ενάντια στην γκέι κοινότητα, η επείγουσα ανάγκη για περιορισμό της οπλοφορίας στις ΗΠΑ. Πρόκειται για παγκόσμια θέματα. Οπλα και μισαλλοδοξία. Θρηνώ μαζί με τις οικογένειες και τους φίλους όσων χτυπήθηκαν στο Ορλάντο. Θρηνώ για τον κόσμο μας. Πρέπει ως άνθρωποι να αφυπνιστούμε και να ενωθούμε μέσω της αγάπης».

Αυτή τη στιγμή που μιλάμε βρίσκεστε στη βρετανική πρωτεύουσα, περάσατε μερικές ημέρες στην Ιαπωνία και ετοιμάζεστε να έρθετε στην Ελλάδα. Φανταζόσασταν όταν ξεκινούσατε την καλλιτεχνική πορεία σας ότι η αποδοχή σας θα ήταν διεθνής; «Δεν μπορούσα καν να ονειρευτώ ότι σαράντα χρόνια μετά θα έδινα συναυλίες σε ολόκληρο τον κόσμο και θα είχα την τύχη να μπορώ να συνδέομαι με τόσους ανθρώπους, με τόσους νέους ανθρώπους, συγκεκριμένα. Είναι ένα μεγάλο προνόμιο αυτό –και είμαι σχεδόν 70 ετών. Εγραψα το «Horses» επειδή ένιωθα ότι καταλάβαινα τους ανθρώπους που αισθάνονταν αποξενωμένοι –λόγω της σεξουαλικότητάς τους, επειδή ήταν απλώς φρικιά, επειδή δεν τους αποδέχονταν οι γονείς ή το περιβάλλον τους, ή για οποιονδήποτε άλλο λόγο. Εχω πολλή ενέργεια και όρεξη και είμαι ιδιαιτέρως χαρούμενη που θα έρθω στην Ελλάδα να παίξω αυτό το άλμπουμ για πρώτη φορά ολόκληρο, θα είναι ξεχωριστή αυτή η συναυλία. Το ίδιο, ωστόσο, πιστεύω και για τη δεύτερη εμφάνισή μου, για ένα ακουστικό σετ, υψηλής ενέργειας βέβαια, γιατί μου είναι δύσκολο να είμαι πολύ ακουστική».

Είναι δύσκολο να ερμηνεύετε ζωντανά ένα έργο που δημιουργήσατε σε πολύ νεαρή ηλικία; «Είμαι ακόμη ο ίδιος άνθρωπος. Eχω φυσικά εξελιχθεί, όμως, είναι απίστευτο, όταν ερμηνεύω αυτά τα τραγούδια νιώθω μεγάλη οικειότητα με τον νεαρό εαυτό μου και αυτό που με βοηθάει είναι το κοινό: όσοι λατρεύουν το «Horses», αλλά και όσοι το ακούνε για πρώτη φορά. Η ρίζα του δίσκου αυτού είναι η ποίηση. Υπάρχει τραγούδι στη μνήμη του Τζίμι Χέντριξ, τραγούδι στη μνήμη του Τζιμ Μόρισον, οπότε τραγουδάω και για αυτούς. Υπάρχει το «Land» που είναι γραμμένο από τη σκοπιά του νέου ανθρώπου, ο οποίος αντικρίζει τα συντρίμμια που άφησαν οι προηγούμενες γενιές, αλλά και έναν καινούργιο κόσμο. Για μένα είναι πολύ σημαντικό να δω πώς μπορούν αυτά τα κομμάτια να μιλήσουν για το σήμερα. Εγραψα το «Horses» σε μια περίοδο που δεν είχαμε λεφτά, ζούσαμε σε μια χρεοκοπημένη Νέα Υόρκη με συνεχείς ταραχές, απεργίες και διαδηλώσεις εναντίον του πολέμου στο Βιετνάμ. Ο κόσμος βρισκόταν σε αναβρασμό και το ίδιο συμβαίνει και τώρα. Με ενδιαφέρει να μεταφέρω αυτές τις σκέψεις μου και στους Ελληνες, οι οποίοι βρίσκονται αντιμέτωποι με τόσες προκλήσεις. Θέλω να επικοινωνήσω μαζί σας γιατί γνωρίζω τον αγώνα σας, γνωρίζω πόσο δύσκολο είναι να πρέπει να ξαναχτίσεις κάτι από την αρχή».

Θα τραγουδάτε πάντα το «People Have the Power»; Aκόμη και αν σας διαψεύδει η πραγματικότητα; «Ζούμε σε έναν διεφθαρμένο κόσμο τον οποίο κυβερνούν διεφθαρμένες επιχειρήσεις και διεφθαρμένες κυβερνήσεις. Ποτέ μέχρι τώρα, όσο ζω, δεν έχω δει τόση αδικία. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ποιοι είμαστε, ούτε πως έχουμε το δικαίωμα να ζήσουμε τη ζωή μας όπως θέλουμε –το δικαίωμα στην ευτυχία. Θεωρώ πως πρέπει να σκεφτόμαστε ότι αυτή είναι μια εποχή επανάστασης και μια μεταβατική περίοδος, δεν πρόκειται για εποχή ευημερίας, ούτε για μια εποχή στην οποία θα δοθούν λύσεις στα προβλήματά μας. Πρέπει να είμαστε δυνατοί και να βρούμε έναν τρόπο να είμαστε ευτυχισμένοι, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει να απλοποιήσουμε τη ζωή μας. Δεν γίνεται να τους αφήσουμε να μας νικήσουν. Πρέπει να δείξουμε αλληλεγγύη και κατανόηση. Ξέρω ότι ακούγονται απλοϊκές αυτές οι σκέψεις, όμως χρειάστηκε στη ζωή μου να το περάσω. Οταν πέθανε ο άνδρας μου το 1994 (σ.σ.: ο κιθαρίστας των MC5 Φρεντ «Σόνικ» Σμιθ) ζούσα απομονωμένη, με δύο μικρά παιδιά, και δεν είχα καθόλου χρήματα. Επρεπε να φτιάξω τη ζωή μου από την αρχή. Και το κατάφερα. Πάντα υπάρχει ένας τρόπος, κι ας μην οδηγεί σε αυτό ακριβώς που ήσουν, ούτε εκεί που περίμενες».

Θα ψηφίσετε στις επερχόμενες αμερικανικές εκλογές; «Πάντα ψηφίζω, ακόμη κι όταν δεν είμαι ικανοποιημένη από την επιλογή των υποψηφίων. Σίγουρα δεν θα ψηφίσω τον Τραμπ. Είναι δύσκολο για μένα, γιατί δεν συμφωνώ με αρκετές από τις πολιτικές της Χίλαρι Κλίντον, όμως δεν μπορούμε να αφήσουμε τον Τραμπ να γίνει πρόεδρος των ΗΠΑ, δεν διαθέτει παγκόσμια συνείδηση, είναι ρατσιστής, δεν μπορεί να αναλάβει ένα τόσο μεγάλο αξίωμα ένας τέτοιος άνθρωπος. Θα ψηφίσω ελπίζοντας να έχει δημιουργηθεί μέχρι τις επόμενες εκλογές ένα τρίτο κόμμα από τον Μπέρνι Σάντερς. Πρέπει να προετοιμαστούμε».

Γιατί γίνατε καλλιτέχνις; «Ο καθένας από εμάς νιώθει ένα κάλεσμα, άλλος θέλει να γίνει γιατρός, άλλος ονειρεύεται να γίνει γονιός ή σωστός σύντροφος, εγώ ήθελα από μικρή να γίνω συγγραφέας. Αγαπούσα την ποίηση κι αυτό ήταν που ήθελα να κάνω. Ούτε καν τραγουδίστρια δεν ήθελα να γίνω, απλώς συνέβη, αλλά κι αυτό ακόμη προέκυψε μέσω της ποίησης. Σε όλη μου τη ζωή η ποίηση ήταν οδηγός μου».

Υπάρχουν στο έργο σας επιρροές που θα μας ξάφνιαζαν; «Εχω επηρεαστεί από πάρα πολλούς ανθρώπους. Από τον Μπομπ Ντίλαν, τον Αρθούρο Ρεμπώ, τον Τζίμι Χέντριξ, τον Τζάκσον Πόλοκ, τον Αλεν Γκίνσμπεργκ… Ωστόσο, έχω επηρεαστεί ακόμη και από τη Μαρία Κάλλας. Ακούγοντάς την να τραγουδάει άριες έμαθα πολλά για το πώς μεταδίδεται το συναίσθημα μέσω μιας ερμηνείας ή το πώς μπορεί να παρουσιαστεί ένα τραγούδι με δυναμισμό. Φυσικά και δεν τραγουδάω όπερα, τη μελέτησα όμως και την έχω ακούσει πολύ. Ακόμη και σήμερα προσπαθώ να ακούω πολλά πράγματα. Μου αρέσει πιο πολύ που οι νέοι άνθρωποι επιμένουν να δημιουργούν. Διάσημοι, άσημοι, δεν έχει σημασία, νομίζω ότι έχει αξία να αφήνουμε τις νέες γενιές να κάνουν τη δουλειά τους και να μας οδηγούν στο μέλλον. Ακούω Βάγκνερ και Κολτρέιν και My Bloody Valentine, αλλά ακόμη και ποπ μουσική, τη Ριάνα ή την Αντέλ».

Τι σας κάνει να γελάτε; «Το γέλιο του γιου μου. Γελάει με πολύ αστείο τρόπο και δεν μπορώ να κρατηθώ όποτε τον ακούω. Οπως μου αρέσουν πολύ τα λάθη που γίνονται στις συναυλίες. Απολαμβάνω πολύ περισσότερο να ακούω το κοινό να γελάει, απ’ ό,τι να χειροκροτεί. Μερικά από τα πιο ξεκαρδιστικά πράγματα γίνονται επί σκηνής και είναι τόσο ωραίο συναίσθημα, γιατί το γέλιο είναι κάτι που ενώνει. Σχεδόν σε κάθε εμφάνισή μας συμβαίνει κάτι αναπάντεχο ή αστείο και κανείς δεν το αναφέρει στις κριτικές του γιατί δεν χωράει στην ιδέα που έχουν για τη ροκ, θέλουν να γράψουν κάτι σοβαρό ή διανοουμενίστικο. Για να γελάσεις, όμως, πρέπει να έχεις εξυπνάδα, χρειάζεται συμπόνια, πρέπει να νιώθεις ελεύθερος. Και είναι και κάτι που μπορεί να μας βοηθήσει να αντέξουμε στα δύσκολα».

Μια και αναφέρατε τη λέξη «ελεύθερος», πώς θα ορίζατε την ελευθερία; «Οταν ήμουν νεότερη, ταύτιζα την ελευθερία με τη δυνατότητα να εκφραστώ όπως ακριβώς ήθελα και με την ευκαιρία και να πάω όπου ήθελα, όποτε το ήθελα. Μεγαλώνοντας συνειδητοποίησα ότι η ανάγκη για προσωπική έκφραση οφείλει να συνοδεύεται και από μια αίσθηση υπευθυνότητας, από την ανάληψη μιας ευθύνης. Γι’ αυτό και δεν θεωρώ ότι η αναρχία είναι ελευθερία. Η ελευθερία πρέπει να τους περιλαμβάνει όλους, να είμαστε ελεύθεροι, δηλαδή, αφήνοντας παράλληλα χώρο και στους άλλους. Γι’ αυτό και η προκατάληψη είναι τόσο απαίσιο πράγμα. Η ελευθερία προϋποθέτει τον αλληλοσεβασμό και την κατανόηση».

Τι άλλο επανεκτιμήσατε μεγαλώνοντας; «Ξέρω ότι έχω γίνει πιο ανοιχτή, πιο συμπονετική, με περισσότερη ενσυναίσθηση. Και με βοήθησε σε αυτό η μητρότητα. Ξέρετε, το να είσαι καλλιτέχνης έχει από τη φύση του κάτι εγωκεντρικό, η δουλειά βρίσκεται σταθερά στο επίκεντρο. Οταν έγινα μητέρα, έπρεπε να βρω τον τρόπο να εργάζομαι με ακεραιότητα, όμως τα παιδιά μου βρέθηκαν στο κέντρο του κόσμου μου και η εικόνα που είχα για τη ζωή ως καλλιτέχνις έπρεπε να διασταλεί. Δεν ήταν εύκολο, όμως είμαι περήφανη που το κατάφερα. Αγαπώ τα παιδιά μου και μου έχουν μάθει πολλά. Δεν αισθάνομαι σαν να θυσίασα κάτι εξαιτίας τους, ίσως κάποιου τύπου καριέρα. Ομως η καριέρα δεν είναι τέχνη. Η φήμη, τα χρήματα… δεν με νοιάζουν. Και όπως ανέφερα και πριν, από μικρό παιδί δεν ήθελα να γίνω πλούσια ή διάσημη, ήθελα να γίνω καλλιτέχνις. Τελικά, το να είσαι μητέρα ή σύζυγος μάλλον απαιτεί να είσαι σε ετοιμότητα να κάνεις κάποιες θυσίες και αυτό ίσως σε κάνει τελικά καλύτερο άνθρωπο. Δεν μετανιώνω για καμία από αυτές και το εννοώ με όλη μου την καρδιά».

Πού διοχετεύετε τη δημιουργικότητά σας αυτόν τον καιρό; «Εκανα ένα ταξίδι στην Ιαπωνία, έβγαλα πολλές φωτογραφίες, επισκέφθηκα τους τάφους συγγραφέων και καλλιτεχνών που θαυμάζω. Παράλληλα, γράφω και ένα βιβλίο που θα λειτουργεί συνοδευτικά στο «Πάτι και Ρόμπερτ» (σ.σ.: το βιβλίο της για τη στενή φιλία της με τον Ρόμπερτ Μέιπλθορπ που τιμήθηκε με το Εθνικό Βραβείο ΗΠΑ το 2010), θα αναφέρεται στην ίδια περίοδο, αλλά θα εστιάζει στη μουσική, στο rock’n’roll, στο τι σημαίνει να ερμηνεύεις, θα εξηγεί πώς έγραψα τα τραγούδια μου».