Ο δρ Ρόμπερτ Γκραντ μιλάει ήρεμα. Δεν έχει κάποια έπαρση, η φωνή του από την Καλιφόρνια ακούγεται χαμηλή, σεμνή. Ακόμη και όταν λέει πως λίγη ώρα πριν μιλούσε με τον Μπαράκ Ομπάμα, ο τόνος παραμένει χαλαρός. Αυτή θα ήταν μια περίεργη συνομιλία: δύο πρόσωπα που επιλέχθηκαν από το περιοδικό «Τime» στη λίστα των πιο επιδραστικών ανθρώπων του πλανήτη για το 2012 να μιλάνε τηλεφωνικά.
Αν κάποια στιγμή γραφτεί το βιβλίο με τη συνολική ιστορία γύρω από το AIDS, σίγουρα θα αφιερωθεί ένα ολόκληρο κεφάλαιο στον μειλίχιο συνομιλητή, δόκτορα Ρόμπερτ Γκραντ. Ο 52χρονος καθηγητής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας και ερευνητής στο Ινστιτούτο Ιολογίας Ανοσολογίας και Gladstone τον Νοέμβριο του 2011 δημοσίευσε τα αποτελέσματα μιας μνημειώδους εργασίας που άλλαξε εντελώς τον τρόπο με τον οποίο σκέπτονται οι ερευνητές του AIDS.
Αρχικά απέδειξε ότι άνδρες ομοφυλόφιλοι καθαροί από τον ιό HIV μπορούσαν σχεδόν να μηδενίσουν το ρίσκο της μόλυνσης λαμβάνοντας ένα μείγμα από συγκεκριμένα φάρμακα που ήδη χρησιμοποιούνταν μεμονωμένα για την αντιμετώπιση του AIDS. Μελέτες που έκανε ο ίδιος μέσα στο 2011, βασισμένες πάνω σε αυτό το πρώτο αποτέλεσμα, έδειξαν ότι αυτή η πρόληψη μπορεί να επεκταθεί και στους ετεροφυλόφιλους άνδρες και γυναίκες. Δηλαδή σε ολόκληρο τον πληθυσμό. Πόσο μακριά είμαστε από την πλήρη νίκη της Ιατρικής ενάντια στον ιό; Η ήρεμη φωνή απαντά.
Πότε ακριβώς συνειδητοποιήσατε τη σημασία των αποτελεσμάτων της έρευνάς σας; «Η έρευνα που έκανα ήταν μια “τυφλή έρευνα”, δηλαδή δεν μπορούσα να ξέρω από πριν ούτε εγώ ο ίδιος τα αποτελέσματά της. Δεν ήξερα λοιπόν ώσπου να δω αριθμούς. Ηταν μια απίστευτη χαρά. Οι άνθρωποι που ήταν μέσα στο εργαστήριο άρχισαν να χειροκροτούν και να κλαίνε. Πολύ συναισθηματική στιγμή. Στο εργαστήριο ήταν περίπου 15 άτομα. Ολοι αρχίσαμε να κλαίμε. Δεν γινόταν αλλιώς».
Πιστεύετε ότι θα υπάρξει κάποτε στο μέλλον μια γενιά που θα μπορεί να αποκληθεί «AIDS Free Generation»; «Ναι, το πιστεύω. Είμαι σίγουρος ότι θα υπάρξει. Αλλά παρ’ ότι είμαι αισιόδοξος, δεν μπορώ να σας πω πότε θα συμβεί αυτό, γιατί είναι θέμα πολιτικής θέλησης».
Πολιτικής θέλησης; Δηλαδή; «Είναι πλέον θέμα χρημάτων. Ξέρουμε πώς να σταματήσουμε τη μετάδοση του ιού, αλλά αυτό κοστίζει πολλά χρήματα. Και όταν μιλάμε για τόσο πολλά χρήματα, δεν είναι αρκετές μόνο οι δωρεές ώστε να έχουμε πράξεις».
Ας πάρουμε το υποθετικό σενάριο ότι είχατε στη διάθεσή σας όλα τα χρήματα του κόσμου. Αυτή τη στιγμή που μιλάμε, θα είχε λυθεί το πρόβλημα του ΑΙDS; «Καλή ερώτηση. Να σας εξηγήσω ένα πολύ σημαντικό διαχωριστικό σημείο. Ως τον Σεπτέμβριο του 2010 τα χρήματα δεν είχαν ιδιαίτερη σημασία, γιατί αυτό που αναζητούσαμε δεν γινόταν να το βρούμε αυξάνοντας απλώς τα κονδύλια. Ωστόσο, ύστερα από τα αποτελέσματα που είχαμε εκείνη τη στιγμή, τα χρήματα που θα διατεθούν από εδώ και πέρα παίζουν τον πρώτο ρόλο. Λίγο προτού με καλέσετε, είχα μια συνομιλία με τον πρόεδρο Ομπάμα και του είπα αυτό ακριβώς: Πρέπει να διαλέξουμε τον εχθρό. Πρέπει να διαλέξουμε τους πολέμους μας και ο πόλεμος που πρέπει να επιλέξουμε είναι εναντίον του HIV και όχι εναντίον άλλων ανθρώπων. Αν τα χρήματα που δίνονται για τους εξοπλισμούς δίνονταν για το AIDS, το πρόβλημα θα λυνόταν πολύ πιο γρήγορα».
Ποια είναι η άποψή σας για τους «αρνητές» του AIDS; «Υπάρχει και στην Ευρώπη αυτό το φαινόμενο;».
Ναι, δεν ξέρω πόσο διαδεδομένο είναι σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο, αλλά σίγουρα υπάρχει. «Εγώ νόμιζα ότι είναι ένα φαινόμενο που συναντάμε μόνο στις ΗΠΑ. Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι αρνούνται διάφορα πράγματα στη ζωή, πιστεύοντας ότι υπάρχει μια άλλη εξήγηση πίσω από τα γεγονότα. Με το AIDS η εξήγηση είναι μία, μοναδική, και πάρα πολύ απλή: Ο ιός ΗΙV προκαλεί το AIDS. Και είναι κακό οι άνθρωποι οι οποίοι μολύνονται από τον ιό να μην το αντιλαμβάνονται αυτό ώστε να κάνουν τη θεραπεία που πρέπει και να ζήσουν μια πλήρη ζωή ποσοτικά και σχεδόν φυσιολογική ποιοτικά. Πιστεύω ότι οι κοντινοί τους άνθρωποι, αν τους αγαπούν, θα πρέπει να επικεντρώσουν όλη τους την προσπάθεια στο να τους δώσουν να καταλάβουν την πραγματικότητα. Βέβαια, θα παρατηρήσετε ότι το να είσαι αρνητής στην περίπτωση του AIDS είναι μια πολιτική στάση. Οι άνθρωποι που αρνούνται τον ιό αρνούνται και άλλα πράγματα και βλέπουν συνωμοσίες παντού».
Θα ήθελα τη γνώμη σας σε σχέση με ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα που έχει ανακύψει τις τελευταίες εβδομάδες στην Αθήνα. Εχουν βρεθεί εκδιδόμενες γυναίκες που είχαν AIDS και η ελληνική κυβέρνηση έδωσε τις φωτογραφίες τους στη δημοσιότητα ώστε να εμφανιστούν οι άνδρες που είχαν έρθει σε επαφή μαζί τους. Τέθηκε λοιπόν το ζήτημα κατά πόσο ήταν ηθικό να δημοσιοποιηθούν οι φωτογραφίες αυτών των γυναικών. Μπορείτε να μας πείτε την άποψή σας; «Εγώ είμαι επιστήμονας και στο κέντρο της κάθε σκέψης μου είναι ο άνθρωπος και ο σεβασμός προς αυτόν. Αν υπήρξε σεβασμός στο πρόσωπο αυτών των γυναικών, τότε ήταν μια σωστή κίνηση. Για παράδειγμα, έχουν δημοσιευθεί φωτογραφίες ανθρώπων που είναι φορείς του AIDS και είναι σε φυσιολογική κατάσταση για να δείξουν ότι κάποιος που είναι φορέας του AIDS μπορεί να είναι ένα κανονικό μέλος της κοινωνίας. Εγώ είμαι υπέρ αυτής της δημοσίευσης των φωτογραφιών».
Αυτά τα 26 χρόνια που ασχολείστε με το ΑΙDS υπάρχει κάποια στιγμή που δεν θα την ξεχάσετε ποτέ; «Πριν από αρκετά χρόνια κάναμε έρευνες με τους συνεργάτες μου στην Αφρική. Είχαμε μια βοηθό από την περιοχή εκείνη. Εργαζόταν χρόνια μαζί μας και όταν έμεινε έγκυος συνέχισε να εργάζεται καθημερινά ώσπου γέννησε. Μόλις γέννησε μας έφερε το παιδί της γιατί είχε παρατηρήσει κάτι στο στόμα του. Εκεί, καταλάβαμε ότι το παιδί είχε AIDS, άρα ξέραμε ότι είχε και η ίδια».
Ο δρ Γκραντ έκανε μια μεγάλη παύση στη συζήτησή μας. Από αυτό το σημείο και μετά η χροιά της φωνής του ήταν εντελώς διαφορετική. Πιο χαμηλή και θλιμμένη.
«Επίσης, δεν σταματώ ποτέ να θλίβομαι πολύ βαθιά κάθε φορά που μαθαίνω για νέους ανθρώπους που μολύνονται προτού καν έχουν μια ευκαιρία να μάθουν πώς να προστατέψουν τον εαυτό τους. Βλέπουμε δεκαπεντάχρονα παιδιά να μολύνονται προτού να έχουν την ευκαιρία να αμυνθούν απέναντι στον ιό. Φυσικά ο ιός HIV είναι μια τραγωδία όποτε και να εμφανιστεί αλλά όταν αυτό γίνεται σε νέους ανθρώπους τότε είναι το πιο θλιβερό από όλα».
Υπάρχουν λόγοι να αισιοδοξούμε ότι κάποτε μπορούμε να απαλλαγούμε οριστικά από το AIDS; «Αυτή τη φορά υπάρχουν πολλά για τα οποία μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι. Ιδίως οι άνθρωποι οι οποίοι έχουν ήδη μολυνθεί με τον ιό. Ξέρουμε ότι πλέον η θεραπεία είναι πολύ πιο εύκολη. Κάθε χρονιά που περνάει οι νέες θεραπείες δημιουργούν όλο και λιγότερες παρενέργειες και άρα είναι πιο εύκολο να εφαρμοστούν. Τώρα πλέον, όπως ξέρετε, οι ασθενείς μπορούν να χρησιμοποιούν απλά ένα χάπι την ημέρα μέσα στο οποίο θα υπάρχουν τρεις ή τέσσερις διαφορετικές δραστικές ουσίες, και αυτό κάνει τη θεραπεία πολύ ευκολότερη. Μάλιστα, αυτό το χάπι είναι πολύ πιο ανεκτό από τον οργανισμό και με πολύ λιγότερες παρενέργειες από αυτές που θα είχε κάποιος παίρνοντας τις ουσίες που υπάρχουν σε αυτό ξεχωριστά».
Είμαστε κοντά στο τέλος σε σχέση με τη θεραπεία του AIDS; «Νομίζω ότι μπορούμε να αρχίσουμε να φανταζόμαστε έναν κόσμο όπου η μετάδοση του ιού ΗΙV θα έχει σταματήσει. Και επίσης μπορούμε να φανταστούμε έναν κόσμο όπου άνθρωποι δεν θα πεθαίνουν πλέον από την ασθένεια. Ωστόσο, αν η πλήρης θεραπεία είναι πιθανή αυτό μένει να το δούμε. Σε ό,τι αφορά το μπλοκάρισμα της μετάδοσης του ιού, τα νέα είναι πάρα πολύ καλά. Κάνοντας θεραπεία στα αρχικά στάδια της ασθένειας και φυσικά λαμβάνοντας τις γνωστές προφυλάξεις στο σεξ, μπορούμε να σταματήσουμε τη μετάδοση 100% του ιού. Οι άνθρωποι πρέπει να αποφασίσουν να προστατέψουν τον εαυτό τους».
* Την Πέμπτη 10 Μαΐου το U.S. Food and Drug Administration (FDA) ενέκρινε τη μέθοδο προφύλαξης PrEP (Pre-Εxposure Ρrophylaxis) του καθηγητή Γκραντ.
