Σε ένα παραδοσιακό παραμύθι της Κύθνου η σιωπηλή κόρη της κυρα – Θάλασσας επικοινωνεί μόνο με τον ενάλιο κόσμο της.
Η κόρη του παραμυθιού μοιάζει να παραπέμπει στην ίδια την Κύθνο, τα Θερμιά, όπως είναι η λαϊκή ονομασία της, όχι τόσο για τις θερμές πηγές όσο για τη θέρμη που αντανακλά προς τον επισκέπτη το σώμα του νησιού. Ενα σώμα διακοσμημένο με δύο διαφορετικά γοητευτικές πολιτείες, τη Χώρα και τη Δρυοπίδα, λευκά κτίσματα, όπως η υπέροχη Παναγία του Νίκους, και περίτεχνες ξερολιθιές, και περιγεγραμμένο από μια πολυποίκιλη ακτογραμμή που η πιο εντυπωσιακή έξαρσή της είναι η Κολώνα. Αυτή είναι η πιο γοητευτική συνάντηση της κυρα – Θάλασσας με την κόρη της την Κύθνο. {{{ map }}} Μια γέφυρα αμμουδιάς συνδέει το νησί Αγιος Λουκάς με τη μεγάλη στεριά, δημιουργώντας δύο παραμυθένιες αγκαλιές. Και βέβαια τέτοιες αγκαλιές δεν μένουν ποτέ άδειες. Κάθε λογής σκάφη ρίχνουν την άγκυρά τους στα σμαραγδένια νερά και αρχίζουν να ίπτανται πάνω από τον πρασινογάλαζο βυθό.
Ο Μέριχας είναι η πόρτα της Κύθνου αλλά και η είσοδος στον μύθο της. Η πρώτη εικόνα είναι χαρακτηριστική: λίγο μετά την προβλήτα της αποβίβασης από το καράβι, οι ψαράδες έχουν απλώσει την ψαριά τους στο κιόσκι της ιχθυαγοράς και περιμένουν πελάτες. Αστακοί, μπαρμπούνια, γόπες με φόντο τα αραγμένα τρεχαντήρια και τα πληρώματα που καθαρίζουν τα δίχτυα. Μετά, μια από τις εμβληματικές εικόνες της Κύθνου, τα τραπεζάκια πάνω στην άμμο, δίπλα στο χαλαρό κύμα. Χαρακτηριστικό του θερινού «καλώς όρισες» στην Κύθνο.
Εδώ στον Μέριχα πρωτοσυνάντησε και ο ευαίσθητος ζωγράφος Κώστας Σιαφάκας την ατμόσφαιρα της Κύθνου. Πήγε ως καθηγητής Καλλιτεχνικών στο γυμνάσιο του νησιού, αλλά μαθήτευσε και ο ίδιος στον απίθανο κόσμο των χρωμάτων και των σχημάτων της θάλασσας, των βράχων, των σπιτιών, των σκόρπιων δένδρων. Κάτω από μερικά αρμυρίκια, στην παραλία του Μέριχα, μια αναποδογυρισμένη βάρκα υμνούσε το καλοκαίρι που έφευγε. Εβγαλε το μπλοκ της ακουαρέλας και την κράτησε με διάφανες πινελιές στη μνήμη του, όπως και τόσα άλλα που μάζεψε τα χρόνια που ήταν εκεί και τώρα τα ανιστορεί και τα μοιράζεται μαζί μας. Τα κείμενα, ταιριασμένα με τις ζωγραφιές που ακολουθούν. Μια μύηση του επισκέπτη στα μυστήρια της Κύθνου…
Ηταν Αύγουστος του 2003 όταν, µε ένα κόκκινο πλοίο που απέπλευσε από το λιµάνι του Λαυρίου, προσέγγιζα για πρώτη φορά την Κύθνο. Λίγες ηµέρες πριν είχε ανακοινωθεί ο διορισµός µου στο Γυµνάσιο Κύθνου. Επρόκειτο λοιπόν να διαµείνω εκεί τουλάχιστον για δύο χρόνια. Παρ’ ότι παλαιότερα είχα κάνει ολιγοήµερες διακοπές στη γειτονική Σέριφο, η εντύπωση που είχα για τα νησιά των Κυκλάδων παρέµενε περιορισµένη, οφειλόµενη κυρίως στη σπάταλη αισθητική των ταξιδιωτικών οδηγών και των καρτ ποστάλ. Οταν το καράβι ζύγωσε τη βορειοδυτική πλευρά της νήσου, η Κύθνος µου έκανε το πρώτο της δώρο, µια εικόνα όµορφη και συνάµα προειδοποιητική που εξαφάνισε µεµιάς κάθε αναµενόµενη: βραχώδεις εκτάσεις εναλλάσσονταν µε µικρούς όρµους, πράσινα νερά κύκλωναν τη ζεστή ώχρα της πέτρας ή εισχωρούσαν στα σκοτεινά κοιλώµατα των βράχων. Τοπίο µε τόσο άγρια οµορφιά που όταν φάνηκαν τα πρώτα σπίτια η όψη τους επέδρασε καθησυχαστικά. Αργότερα έµαθα ότι η ακτογραµµή της Κύθνου είναι από τις µακρύτερες των Κυκλάδων. Η Κύθνος είναι µια «δαντελωτή» νήσος που αντέχει αδιάβρωτη τους αιώνες της θάλασσας και του ήλιου. Ακόµα και ο χάρτης δεν µας πληροφορεί µε απόλυτη ακρίβεια για τον αριθµό των παραλιών της. ∆εκάδες «κρυµµένες» αµµουδιές είναι προσβάσιµες µόνο από τη θάλασσα.
Το λιµάνι βρίσκεται πλάι στον Μέριχα, που υποδέχεται τους επισκέπτες της Κύθνου. Ο Μέριχας, παλιό ψαροχώρι που αναπτύχθηκε από τότε που ανέλαβε την ιδιότητα του λιµανιού, θα έλεγα ότι είναι ο φρουρός του νησιού. Ενας κυµατοθραύστης, όχι µόνο για τα υδάτινα κύµατα αλλά και για εκείνα των τουριστών που καταφθάνουν αµείωτα τους µήνες του καλοκαιριού. Με τα φιλόξενα τραπεζάκια των καφενείων, τον διακριτικό παφλασµό του νερού µεταξύ των καϊκιών, τις ταβέρνες µε τα ολόφρεσκα ψάρια και τις παραδοσιακές συνταγές, ο Μέριχας κατευνάζει τη λαχτάρα των επισκεπτών και τους προετοιµάζει για την υπόλοιπη Κύθνο. Στην αριστερή του πλευρά, σαν αντίβαρο στην προκυµαία, υψώνεται πάνω από τη θάλασσα ο ναός των Αγίων Ακινδύνων. Οι Αγιοι – Ακίνδυνος, Πηγάσιος, Ανεµπόδοστος, Ελπιδοφόρος και Αφθόνιος – είναι οι προστάτες του λιµανιού και των καραβιών του. Κάθε φθινόπωρο στις 2 Νοεµβρίου οι κάτοικοι του Μέριχα αλλά και όλου του νησιού τιµούν τους πέντε Μάρτυρες διοργανώνοντας ένα από τα µεγαλύτερα πανηγύρια του χρόνου.
∆υο δρόµοι ξεκινούν από τον Μέριχα προς αντίθετες κατευθύνσεις που η καθεµιά υπόσχεται αξιοθέατη διαδροµή και ιδιαίτερους προορισµούς. Ο ένας από αυτούς οδηγεί στην όµορφη Χώρα και από εκεί στα Λουτρά και στις γύρω παραλίες που είναι από τις ωραιότερες του νησιού. Ο άλλος δρόµος κατευθύνεται προς τη γραφικότατη ∆ρυοπίδα και συνεχίζει ως την Παναγία Κανάλα και τους παράκτιους οικισµούς της Νότιας Κύθνου.
Οκτώ περίπου χιλιόµετρα πορείας, µε τη θέα της θάλασσας να ξεπροβάλλει µετά από κάθε στροφή, χωρίζουν τον Μέριχα από τη Χώρα. Η Χώρα, που ονοµάζεται και Μεσαριά, είναι η πρωτεύουσα της Κύθνου, χτισµένη στην καρδιά του νησιού. Ο περίπατος στις παστρικές γειτονιές της µυεί τους περιηγητές στην αυθεντική κυκλαδίτικη αισθητική και ατµόσφαιρα. Φρεσκοασβεστωµένη ακόµα και στα στενότερα καλντερίµια της, τους προσκαλεί να τη διασχίσουν, να αναπαυθούν στα τραπεζοκαθίσµατα της κεντρικής πλατείας, δοκιµάζοντας χειροποίητα γλυκά, κι ύστερα να πάρουν τα βήµατα για την Παναγία του Νίκους, την παλιά εκκλησία που δεσπόζει πάνω από τη Χώρα.
Επιστρέφοντας στη µεγάλη διασταύρωση, ακολουθούµε τον κατήφορο µε προορισµό τα Λουτρά, το παραθαλάσσιο χωριό που παλαιότερα ήταν το λιµάνι της Κύθνου. Οπως µαρτυρεί το όνοµά τους, τα Λουτρά διαθέτουν θερµές πηγές, που είναι γνωστές για τις ιαµατικές τους ιδιότητες. Γι’ αυτό η Κύθνος ονοµάζεται και «Θερµιά» και οι κάτοικοι του νησιού Θερµιώτες. Τα Λουτρά σήµερα, εκτός από τις ιαµατικές πηγές τους, φηµίζονται για τα εστιατόρια και τα µπαρ, που το καλοκαίρι προσελκύουν µεγάλο αριθµό επισκεπτών, από στεριά και θάλασσα.
Στον γυρισµό από τα Λουτρά και τη Χώρα κοντοστεκόµαστε στην επιγραφή µε το βέλος που γράφει «Κολώνα». Πρόκειται για τη διασηµότερη ακτή των Κυκλάδων, ένα φυσικό µνηµείο, µοναδικό παγκοσµίως. Η Κολώνα είναι ένας σπάνιος γεωλογικός σχηµατισµός, όπου µια στενόµακρη αµµώδης έκταση διχοτοµεί τον όρµο και ενώνεται µε ένα µικρό νησάκι, τον Αγιο Λουκά, δηµιουργώντας µια κυριολεκτικά αµφίπλευρη παραλία. Είναι µια τοποθεσία πραγµατική που µοιάζει περισσότερο µε φανταστική. Ο δρόµος είναι έντονα κατηφορικός – αλλά ασφαλτοστρωµένος – µέχρι την Απόκρουση, την πρώτη θάλασσα που συναντάµε. Ο δύσβατος χωµατόδροµος που φτάνει µέχρι την Κολώνα είναι µια µικρή περιπέτεια, αλλά ο τολµών σύντοµα ανταµείβεται, και µόνον από τη θέα του τοπίου.
Περνώντας από τις πάνω γειτονιές του Μέριχα και προχωρώντας προς το εσωτερικό του νησιού οδεύουµε προς τη ∆ρυοπίδα. Χτισµένη σε υψίπεδο ανάµεσα σε ορεινούς όγκους, η τοποθεσία αυτή λειτουργεί σαν έκπληξη. Η αρχιτεκτονική της αποκλίνει από τα γνώριµα κυκλαδίτικα µοτίβα, ακολουθώντας έναν ιδιότυπο ρυθµό που κατά τόπους θυµίζει οικισµούς της ηπειρωτικής Ελλάδας. Η ∆ρυοπίδα, απάνεµη και σιωπηλή, είναι ο τόπος που συνδυάζει αξίες ετερόκλητες, συγκρατώντας µια µοναδική ενέργεια. Ησυχη σαν τα νωχελικά µεσηµέρια του καλοκαιριού και συγχρόνως ανήσυχη και µυστηριώδης χάρη σε αυτή την ήρεµη σιωπή της. Χωριό µε χαµηλές κεραµοσκεπές, στενότατα σοκάκια και ηχώ τζιτζικιών που εντούτοις θυµίζει πολιτεία χαµένη που θαρρείς ότι την ανακαλύπτεις. Ενα από τα σηµαντικότερα αξιοθέατα του νησιού βρίσκεται εκεί. Αναφέροµαι στο Σπήλαιο Καταφύκι, που είναι από τα µεγαλύτερα της Ελλάδας. Η ∆ρυοπίδα είναι, κατά τη γνώµη µου, ο πιο ιδιαίτερος χώρος του νησιού. Στην ατµόσφαιρά της και στα τοπία της οφείλω το µεγαλύτερο µέρος της ζωγραφικής µου έµπνευσης κατά τη διάρκεια της πενταετούς διαµονής µου στην Κύθνο. Φεύγοντας από τη ∆ρυοπίδα ανηφορίζουµε στον φιδίσιο δρόµο, από όπου σύντοµα θα την ξαναδούµε, διαµορφώνοντας από ψηλά µια συνολική εικόνα της. Εχουµε ήδη ξεκινήσει για την Παναγιά Κανάλα.
Στη διαδροµή έχουµε την ευκαιρία να χαιρετίσουµε από µακριά τη Σέριφο και το Πιπέρι, µια µικρή βραχονησίδα που ανήκει στην Κύθνο. Μετά από λίγα χιλιόµετρα φτάνουµε στην πευκόφυτη πλαγιά που χαρίζει µόνιµη σκιά στο πλακόστρωτο που οδηγεί στον Ιερό Ναό της Παναγίας. Το όνοµά Της το οφείλει στη θαυµατουργή εικόνα Της, που, σύµφωνα µε την παράδοση, βρέθηκε σε υποθαλάσσιο κανάλι, ανοιχτά της νοτιοανατολικής Κύθνου. Κατά την επικρατούσα άποψη η ιερή εικόνα της Παναγίας είναι ζωγραφισµένη από τον Εµµανουήλ Σκορδίλη, κρητικό αγιογράφο που έζησε τον 16ο αιώνα. Κάθε ∆εκαπενταύγουστο η Κύθνος διοργανώνει ανοιχτό πανηγύρι για να δοξάσει την προστάτιδά της.
Από τον Μέριχα η πρώτη διαδροµή πάει για τη Χώρα (6 χλµ.). Τα λευκά σπίτια του παραδοσιακού οικισµού δεν ανηφορίζουν στους λόφους, όπως σχεδόν σε όλες τις χώρες των Κυκλάδων, αλλά πιάνουν τη λοφογραµµή. ∆εν παύουν όµως να συνθέτουν και εδώ έναν γοητευτικό λαβύρινθο από σοκάκια και στε(γ)άδια, στεγασµένα σοκάκια, τα οποία κατάγονται από τον 17ο αιώνα. Η Παναγία του Νίκους βρίσκεται στους λόφους, 1 χλµ. έξω από τη Χώρα.
Από τη Χώρα ο αυτοκινητόδροµος τρέχει µέσα στο τυπικό θερµιώτικο τοπίο για τα Λουτρά (5 χλµ.). Από τα Λουτρά ο δρόµος οδηγεί στις παραλίες Ποταµιά (4 χλµ.) και Αγιο Σώστη (7 χλµ.). Από εδώ πας και για την Αγία Ειρήνη (1 χλµ.). Οδηγείς κοντά στη θάλασσα και ξαφνικά βρίσκεσαι µπροστά σε µία από τις πιο δυνατές εικόνες της Κύθνου, έναν αµµουδερό κόρφο µε τη µικρή προκυµαία του να φιλοξενεί τα τραπεζάκια και σπίτια µε «φλογισµένα» πορτοπαράθυρα.
Η δεύτερη διαδροµή από τον Μέριχα τραβά κατά τον Νοτιά και συναντά στο κέντρο του νησιού τη ∆ρυοπίδα (5 χλµ.). Καθώς ταξιδεύεις στον αυτοκινητόδροµο από τη ∆ρυοπίδα για τον Αγιο ∆ηµήτριο (13ο χλµ.) στο νότιο άκρο του νησιού, έχεις πολλές ευκαιρίες να ξεστρατίσεις και να κατηφορίσεις από τη δυτική ή την ανατολική πλευρά του νησιού για κάποια παραλία: τα Φλαµπούρια, την Παραλία του Σκύλου (2,5 χλµ.), την Καστέλα (4 χλµ.), τον Στυφό, τα Πετρούσα. Πρώτα απ’ όλα όµως για τον οικισµό της Κανάλας (4 χλµ.) µε τη Μεγάλη Αµµο, όπου υπάρχει ο ναός της Παναγιάς µε τη θαυµατουργή εικόνα – πανελλήνιο προσκύνηµα – η οποία ονοµάστηκε έτσι γιατί βρέθηκε κατά την παράδοση από ψαράδες στο κανάλι µεταξύ Κύθνου και Σερίφου.
Στην Κολώνα, που δεν είναι µόνο δύο αλλά τρεις απλωτές αµµουδιές, φτάνει ο κακοτράχαλος χωµατόδροµος από την Απόκρουση. Ο θαλασσινός δρόµος είναι οπωσδήποτε πιο οµαλός, εκτός αν κάποιος επιστρατεύσει τα πόδια του (περίπου 1 ώρα πηγαινέλα). Στην Απόκρουση φτάνει αυτοκινητόδροµος (3 χλµ.) που ξεκινά από τον κεντρικό δρόµο που έρχεται από τον Μέριχα (6,5 χλµ.), λίγο πριν από τη Χώρα.
Πού είναι το κάστρο της ωραίας κόρης; Ξεκινήσαµε από τα Λουτρά για να το βρούµε. Περίπου 300 µέτρα πριν από τη διασταύρωση του χωµατόδροµου για Αγιο Σώστη υπάρχει πινακίδα που δείχνει έναν δύσκολο χωµατόδροµο προς το ακρωτήριο Κέφαλος. Αφήσαµε το αυτοκίνητο και τον ακολουθήσαµε µε τα πόδια µέχρι την… άκρη του νησιού (περίπου 1 ώρα). Είχαµε κάνει λάθος, δεν βρήκαµε το Κάστρο της Ωριάς, αλλά πολλά σηµεία πανοραµικής θέας της απρόσιτης παραλίας Μαµάκου, όλης της ακτογραµµής και του πελάγους µέχρι την Τζια.
Το κάστρο το είχαµε προσπεράσει. Περίπου 3,5 χλµ. ασφάλτου από τα Λουτρά και 800 µόνο µέτρα χωµατόδροµου, υπάρχει πινακίδα που δείχνει αριστερά το µονοπάτι, σηµατοδοτηµένο µε αραιά κόκκινα σηµάδια. Μισή ώρα πεζοπορίας είναι αρκετή για να βρεθείς σε ένα εντυπωσιακά άγριο τοπίο µε βράχινους «πύργους» που στην κορυφή του πιο ψηλού στέκουν τα ερείπια του κάστρου και ανάµεσά τους το λευκό εκκλησάκι της Παναγιάς. Η θέα κάτω στην ακτογραµµή είναι φοβερή, καθώς στα ανοιχτά πηγαινοέρχονται γρήγορα και βραδυπορούντα πλοία. Η αναζήτηση άξιζε τον κόπο.
Οι επίπεδοι σχιστόλιθοι «ηµερεύουν» σε ένα σηµείο και φτιάχνουν ένα µπαλκόνι για να σταθείς και να παρατηρήσεις απέναντι τη γρανιτένια κορυφή που προβάλλεται στο πέλαγος. Την προσοχή σου κρατά σε εγρήγορση το ασβεστωµένο περίγραµµα της κεντρικής πύλης του κάστρου. Κτισµένο καθώς είναι από την ίδια πέτρα µε τον λόφο που οχυρώνει την κορυφή του, δυσκολεύεσαι να το εντοπίσεις .
Ακτοπλοϊκώς από Πειραιά (3 ως 3,35 ώρες), τηλ. 210 4226.000 και 22810 32104, και Λαύριο (3 ώρες με συμβατικό καράβι μέσω Τζιας και 1,5 ώρα με ταχύπλοο), τηλ. 22920 25249.
Στον Μέριχα, στη «Βίλα Ελενα» (τηλ. 22810 32275). Στη Χώρα, στα διαμερίσματα «Φιλοξένια» (τηλ. 22810 31644). Στα Λουτρά, στα διαμερίσματα «Πόρτο Κλάρας» (τηλ. 22810 31276), «Καλυψώ» (τηλ. 22810 31416), «Νηρηίδες» (τηλ. 22810 31533), πάνω στον βράχο στο Σχοινάρι, στον ξενώνα «Αφροδίτη» (22810 31650). Στον Αγιο Δημήτριο, στα ενοικιαζόμενα δωμάτια «Ο Μήλας» (τηλ. 22810 32815).
Στον Μέριχα, στην «Οστρια» για θαλασσινά, στον «Γιαλό» για ψαρικά και κρεατικά. Στη Χώρα, στο κεντρικό καλντερίμι της Χώρας, για ψητά και μαγειρευτά, στη «Μεσαριά», για κατσικάκι δικής τους παραγωγής στη γάστρα, κουνέλι λεμονάτο, κόκορα κρασάτο, μπεκρή μεζέ, κλέφτικο, σφουγγάτο με ξινό τυρί οικογενειακής παραγωγής – όπως και η φέτα -, ρεβίθια κ.ά., στον «Σταμάτη» για θερμιώτικη πίτα και κολόπια (σπανακόπιτα). Στα Λουτρά, στο «Αραξοβόλι» για φρέσκα ψάρια και κρέατα, στο εστιατόριο «Αριας Γεύσεις» στην Αγία Ειρήνη, για ψάρια και μαγειρευτά, στον «Κούτσικο» για σχάρα, ρεβίθια φούρνου, κατσικάκι κοκκινιστό, τυροπιτάκια σφουγγάτο, κολοκυθοκεφτέδες και ντοματοκεφτέδες. Στη Δρυοπίδα, στο μεζεδοπωλείο «Χάρτινο Καράβι».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
