Εκθεση: Πρόσφυγες και μετανάστες της γκέι κοινότητας που ζητούν άσυλο στην Ελλάδα

«Ολοι έχουμε την προσωπική μας ιστορία. Μοιράζομαι τη δική μου για να ευαισθητοποιήσω τους ανθρώπους που βρίσκονται σε θέση παρόμοια με τη δική μου, αλλά και γιατί μιλώντας αυτό το βάρος φεύγει από πάνω μου» λέει στο «Βήμα» η Πατρίτσια. Λίγη μόλις ώρα νωρίτερα, συγκινημένη, αφηγήθηκε το προσωπικό της ταξίδι από το Καμερούν μέχρι την Ελλάδα, με φόντο το πορτρέτο της που συμμετέχει στη φωτογραφική έκθεση του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ), στο πλαίσιο του προγράμματος «Face Forward… into my home».

Οπως περιγράφει στους επισκέπτες της έκθεσης, η οποία θα διαρκέσει μέχρι τις 31 Ιανουαρίου 2018, είναι το πρώτο μουσείο που επισκέφθηκε στη ζωή της. «Τα έργα μού δημιουργούσαν έντονα συναισθήματα και μου έδιναν την αφορμή να επικεντρωθώ σε θέματα που με απασχολούν πολύ. Τα σκεφτόμουν ακόμα και όταν γύριζα σπίτι. Εβλεπα σε αυτά κομμάτια του εαυτού μου, κομμάτια της ζωής μου». Το έργο «Heart in Heart» της Γιάελ Καναρέκ, που μοιάζει με νυφικό κρεμασμένο από γάντζους, την έχει επηρεάσει περισσότερο από όλα. «Οταν έμαθα ότι επάνω στις κορδέλες είναι γραμμένες ερωτικές επιστολές δύο ανθρώπων που ζουν χωριστά, η σκέψη μου ταξίδεψε αμέσως στη δική μου σχέση, στη φίλη μου που έμεινε πίσω» αφηγείται.

Η Πατρίτσια είναι μια από τους συνολικά 61 πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο που ανήκουν στην ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα και έχουν φιλοξενηθεί, από τον Νοέμβριο του 2017, στα 10 σπίτια του προγράμματος «Ασφαλής Πρόσφυγας» του SolidarityNow.

Σήμερα, στα 7 σπίτια που βρίσκονται στην Αθήνα και στα 3 ακόμη στη Θεσσαλονίκη οι φιλοξενούμενοι είναι 37 άτομα, ενώ στο προσεχές διάστημα θα προστεθεί ένα ακόμη σπίτι στην Αθήνα. Στόχος του προγράμματος είναι, μέσω της ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και των ομάδων ενδυνάμωσης, η διαχείριση του διπλού στίγματος απέναντι σε αυτήν την ευάλωτη ομάδα.

Με το μίσος να έχει φωλιάσει στην καρδιά της από την ηλικία των 16 ετών, όπως λέει η Πατρίτσια, σπάνια χαμογελάει. «Αυτό που με θυμώνει στην κουλτούρα της Αφρικής είναι ότι κανείς δεν ακούει τα παιδιά. Οσο πιο δυνατό είναι ένα παιδί τόσο περισσότερο ξύλο και μαστίγιο τρώει. Ετσι και η δική μου οικογένεια με απέρριψε όταν ήμουν 16 ετών. Από τότε δεν ξέρω καν αν είναι ζωντανοί, αλλά ούτε εκείνοι με αναζήτησαν ποτέ».

Πριν από πέντε μήνες ένα φουσκωτό την πέρασε από την Τουρκία στις ακτές της Λέσβου. «Μόλις πατήσαμε το πόδι στη στεριά, είχαμε ήδη σημειώσει την πρώτη μας νίκη –μια νίκη ενάντια στον θάνατο» περιγράφει στο μήνυμά της για τους θεατές της έκθεσης. Για την ίδια, όμως, η πρόκληση ήταν ακόμη μεγαλύτερη. «Φθάνοντας στην Ελλάδα απέδειξα στην οικογένειά μου και στους ετερόφυλους ότι ως λεσβία καταφέρνω να επιβιώσω και να ζήσω» επισημαίνει μιλώντας στο «Βήμα».

Χάρη στην υποστήριξη της ψυχολόγου που την παρακολουθεί, η Πατρίτσια ξεκίνησε το σχολείο. Η ασφάλεια και η ελευθερία που αισθάνθηκε ερχόμενη στην Ελλάδα την έκαναν να θέλει να μείνει στη χώρα μας και να ενσωματωθεί στην ελληνική κοινωνία. Εχοντας επίγνωση ότι οι δυσκολίες δεν έχουν τελειώσει, μελετά εντατικά για να μάθει τη γλώσσα, επισκέπτεται συχνά το Μουσείο και χτίζει σταδιακά τη δική της καθημερινότητα.

Οσο εσωστρεφής και ευσυγκίνητη είναι η Πατρίτσια στην πρώτη γνωριμία της με τους ανθρώπους, τόσο άνετη και διαχυτική είναι η 26χρονη Μάγια από την Τυνησία, που επίσης φιλοξενείται σε σπίτι του προγράμματος. «Μου αρέσουν τα μουσεία, αν και στην Τυνησία δεν συνήθιζα να τα επισκέπτομαι. Εκεί γενικά απέφευγα να κυκλοφορώ έξω γιατί ήταν επικίνδυνο για μένα. Ομως, μου αρέσει η τέχνη, η ζωγραφική και το θέατρο» λέει διηγούμενη την ιστορία της στους επισκέπτες. Οπως περιγράφει, η οικογένειά της δεν της έδινε σημασία. «Ημουν κοντά τους, αλλά δεν έβλεπαν ότι υποφέρω, ότι δεν αισθανόμουν καλά με αυτό που ήμουν και ότι ήθελα να είμαι κάτι άλλο. Ηθελα να ζω σαν γυναίκα. Αυτός είναι ο λόγος που κινδύνευα στην πατρίδα μου όταν κυκλοφορούσα στον δρόμο. Επρεπε να κρύβομαι. Ημουν ο εαυτός μου μόνο τη στιγμή που δούλευα πάνω στη σκηνή».

Τα περιπαικτικά σχόλια στο δρόμο δεν λείπουν από την καθημερινότητά της. Οπως λέει, στον δρόμο πολλοί την κοιτούν περίεργα, αλλά εκείνη απαντά με ένα χαμόγελο που τους ξαφνιάζει. «Δεν έχω κακία για κανέναν. Αντίθετα, όταν μπορώ να βοηθήσω κάποιον, το κάνω με όποιον τρόπο μπορώ. Ούτε με την οικογένειά μου θυμώνω. Καταλαβαίνω ότι τους ήταν δύσκολο να με αποδεχθούν. Το μόνο που ζητώ είναι να αγαπηθώ από κάποιον και τότε ίσως κλείσουν όλες οι πληγές».

Στα δεκαεπτά της χρόνια η Μάγια φυλακίστηκε για δύο περίπου μήνες, καθώς στη χώρα της έτσι αντιμετωπίζονται τα μέλη της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας. Βλέποντας το έργο «Αθήνα, Παρθενώνας» του Αλέξανδρου Γεωργίου, θυμήθηκε τον κόσμο της φυλακής που κάπνιζε και έκανε χρήση χαπιών. «Εγώ δεν μπορώ να ταυτιστώ με αυτό, δεν αισθάνομαι ότι ανήκω εκεί. Ακόμα και μέσα στη φυλακή, σε ένα τέτοιο περιβάλλον, αισθανόμουν ότι μέσα μου παραμένω χρυσή, σαν τον Παρθενώνα».

Οι περιηγήσεις στο ΕΜΣΤ αποτελούν μέρος του διαδραστικού προγράμματος «Face Forward… into my home», το οποίο συστήνει στο κοινό τα πρόσωπα πίσω από τους αριθμούς μέσω των οποίων συχνά προσεγγίζουμε την προσφυγική κρίση. Συγχρόνως, συστήνει τους συγκεκριμένους ανθρώπους ως κατοίκους μιας πόλης που έχει αγκαλιάσει στο παρελθόν πολλούς διαφορετικούς πολιτισμούς, ιδέες και θρησκείες, σε ένα κλίμα αμοιβαίου σεβασμού, αποδοχής και αλληλεγγύης.

Σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε από το ΕΜΣΤ –ειδικότερα από το Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων –σε συνεργασία με την Υπατη Αρμοστεία του OHE για τους Πρόσφυγες και με τη χρηματοδότηση του Τμήματος Πολιτικής Προστασίας και Ανθρωπιστικής Βοήθειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ECHO), στο πλαίσιο του προγράμματος ESTIA. Το ESTIA παρέχει αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης και οικονομική στήριξη σε χιλιάδες πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα. Μέρος του προγράμματος στέγασης και φιλοξενίας «Ασφαλής Πρόσφυγας» τουSolidarityNow.