Νομιμοποίηση αυθαιρέτων: μεγάλες προσδοκίες, μικρή ανταπόκριση

Το δέλεαρ των πολλών δόσεων και των ιδιαίτερα χαμηλών προστίμων που έφερε ο νέος νόμος για τη νομιμοποίηση αυθαιρέτων δεν έπεισε τελικά τους πολίτες.Μέσα στους πρώτους δύο μήνες ισχύος του Ν. 4495/17 μόλις 54.979 πολεοδομικές αυθαιρεσίες έχουν υπαχθεί σε αυτόν, με το ποσό που έχει μπει στα κρατικά ταμεία να φτάνει μετά βίας τα 12 εκατ. ευρώ.

Παρά τις γενναιόδωρες εκπτώσεις (20% του προστίμου) που προέβλεπε για όσους έσπευδαν το πρώτο διάστημα να ανοίξουν φάκελο τακτοποίησης, το… στοίχημα σε πρώτη φάση μοιάζει να έχει χαθεί. Οπως διαφαίνεται από τα τελευταία στοιχεία (9.1.2018) του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, η οικονομική ύφεση δεν επιτρέπει στα φτωχά και μεσαία νοικοκυριά να δηλώσουν και να πληρώσουν (έστω και φθηνά) για να σώσουν τα αυθαίρετά τους. Ο στόχος της κυβέρνησης με τον νέο νόμο ήταν να εμπλουτίσει γρήγορα τα ταμεία με… ζεστό χρήμα και να κλείσει, παράλληλα, το κεφάλαιο της ανεξέλεγκτης δόμησης, βάζοντας σε τάξη τις διαμορφούμενες, εδώ και δεκαετίες, συνθήκες καταστρατήγησης κάθε έννοιας χωροταξίας και πολεοδομίας.

Συνολικά, την τελευταία επταετία τα έσοδα από την τακτοποίηση της παράνομης δόμησης (μετη διαδικασία των δύο προηγούμενων νόμων 4014/11 και 4178/13) φτάνουν περίπου τα 2 δισ. ευρώ. Ωστόσο, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, στις αρχές του 2017 είχε διαφανεί σημαντική πτώση στους ρυθμούς υπαγωγής των αυθαιρέτων, ενώ το12,8% των δηλώσεων είχαν καταστεί υπερήμερες, εξαιτίας ανεξόφλητων δόσεων του προστίμου νομιμοποίησης.

Ετσι, προέκυψε η «ανάγκη» για μια νέα νομοθετική πρωτοβουλία, με εμφανή την πεποίθηση της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) ότι οι διευκολύνσεις στις πληρωμές θα προσέλκυαν τους αυθαιρετούχους στο… ταμείο. Το «άλλοθι» για τον νομοθέτη ήταν ότι είναι ένας νόμος κοινωνικά πιο δίκαιος από τους προηγούμενους, μεμικρότερα παράβολα και πρόστιμα, καθώς και περισσότερες εκπτώσεις για τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.

Την περιορισμένη προσέλευση, όπως αναφέρουν στο «Βήμα» παράγοντες της αγοράς, ίσως σώσει η «μαγιά» που υπάρχει ήδη από τον προηγούμενο νόμο. Οπως επισημαίνουν, η πλατφόρμα για τη μεταφορά στον νέο νόμο των χιλιάδων δηλώσεων υπαγωγής (για τις οποίες έχουν καταβληθεί παράβολο και ποσοστό ανταπόδοσης) που είχαν γίνει στον Ν. 4178/2013 άνοιξε μόλις στις 15 Δεκεμβρίου. Ετσι οι περισσότεροι –ίσως λόγω των εορτών –δεν κίνησαν τη διαδικασία. Συνολικά, μόνο 4.500 αυθαίρετα μεταφέρθηκαν σε κατάσταση αρχικής υποβολής στον Ν. 4495/17, με δυνατότητα εκ νέου επιλογής του τρόπου εξόφλησης.

Τις 900.000 έφτασαν τα αυθαίρετα που έχουν ουσιαστικά δηλωθεί την τελευταία επταετία και έχουν ξεκινήσει τη διαδικασία νομιμοποίησης. Αλλα περίπου 300.000 παράνομα κτίσματα βρίσκονταν στο αρχικό στάδιο υπαγωγής του Ν. 4178/13, όμως με την ψήφιση του νέου νόμου ο φάκελός τους διεγράφη. Αποτελεί ζητούμενο –και διακαή πόθο της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΕΝ –οι συγκεκριμένοι αυθαιρετούχοι να επαναλάβουν τη διαδικασία βάσει των νέων ρυθμίσεων.

Σε κάθε περίπτωση, ως σήμερα, τα στοιχεία του ΤΕΕ από τις νομιμοποιήσεις καταδεικνύουν εκείνο που γνώριζαν καλά οι… παροικούντες την Ιερουσαλήμ. Η πυκνότερη αυθαίρετη δόμηση καταγράφεται στα προάστια της πρωτεύουσας, και δη στην Ανατολική Αττική. Ακολουθούν οι νομοί Θεσσαλονίκης, Χαλκιδικής, Κρήτης, Εύβοιας, Λάρισας και Κορινθίας. Αλλωστε, Θεσσαλονίκη και Χαλκιδική βγήκαν «πρωταθλήτριες» και στους αυθαίρετους οικισμούς, καθώς εκεί εντοπίζεται περίπου το 50% των αυθαίρετων οικισμών της χώρας, όπως προέκυψε από τη διαδικασία ανάρτησης και κύρωσης των δασικών χαρτών.

Πάντως, ο νέος νόμος τακτοποίησης έχει διαφημιστεί ως «ο πιο ολοκληρωμένος», καθώς εκτός από τις δυνατότητες νομιμοποίησης των αυθαιρεσιών περιλαμβάνει και ρυθμίσεις που αφορούν τις οικοδομικές άδειες, τον έλεγχο της δόμησης, τη μεταφορά συντελεστή δόμησης και τη χωροταξία. Μάλιστα, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Γιώργος Σταθάκης, κατά την παρουσίαση του νόμου τον περασμένο Οκτώβριο είχε μιλήσει για «μια νέα αρχή» για το δομημένο περιβάλλον, στο οποίο δεν θα έχουν τύχη οι παραβατικές συμπεριφορές του παρελθόντος. Είναι ωστόσο αξιοσημείωτο ότι για πρώτη φορά δίδεται η δυνατότητα νομιμοποίησης αυθαιρέτων εις βάρος των οποίων υπάρχουν αμετάκλητες δικαστικές αποφάσεις, παρά την αντίθετη άποψη της Επιστημονικής Επιτροπής της Βουλής.

Οι δηλώσεις του υπουργού θυμίζουν τις «κόκκινες γραμμές» στην αυθαίρετη δόμηση που υπόσχονταν όλοι οι προκάτοχοί του, οι οποίοι παρουσιάζοντας κάθε φορά έναν νέο νόμο νομιμοποίησης αυθαιρέτων έβαζαν «τελεία και παύλα» στο κεφάλαιο της ανεξέλεγκτης δόμησης. Και δεν ήταν και λίγοι, αν αναλογιστεί κανείς ότι ο 4495/17 είναι ο δέκατος νόμος τακτοποίησης αυθαιρέτων από το 1968 και ο πέμπτος από το 2009 ως σήμερα. Αλλωστε η πρόληψη της αυθαίρετης δόμησης δεν αντιμετωπίστηκε ποτέ από τη Διοίκηση με σοβαρότητα και φέρει διαχρονικά τη «βούλα» της αδιαφορίας όλων ανεξαιρέτως των κυβερνήσεων.

Για όσα αυθαίρετα υπαχθούν στη νέα ρύθμιση ως τις 8.6.2018 το πρόστιμο μειώνεται κατά 10%. Επίσης, για την εξόφληση του προστίμου δίδεται η δυνατότητα αποπληρωμής:

˜

Σε 100 μηνιαίες δόσεις, με ελάχιστο ποσό δόσης τα 50 ευρώ.

˜

Με εφάπαξ καταβολή σε έναν μήνα από την ημερομηνία υπαγωγής, με έκπτωση 20% επί του προστίμου.

˜

Με καταβολή 30% του προστίμου εντός μηνός από την ημερομηνία υπαγωγής, με έκπτωση 10%. Οι επόμενες δόσεις δύναται να είναι μηνιαίες.

Σε κτίρια εντός παραδοσιακού οικισμού ή σε διατηρητέα κτίρια, το πρόστιμο, εξαιρουμένου του σχετικού παραβόλου το οποίο αποτελεί έσοδο του κρατικού προϋπολογισμού, μπορεί να μειωθεί ως και 50%, αφαιρώντας το κόστος των δαπανών αποκατάστασης των κτιρίων (αποξήλωσης, αποκομιδής κ.λπ.).

Επίσης, το ποσό του προστίμου μπορεί να μειωθεί (30%-60%, ανάλογα με τη σεισμική επικινδυνότητα της περιοχής στην οποία βρίσκεται το αυθαίρετο) κατά το ποσό που δαπανάται για τη στατική ενίσχυση των κτιρίων που νομιμοποιούνται. Μειώσεις προβλέπονται αν γίνουν εργασίες ενεργειακής αναβάθμισης των αυθαιρέτων. Οσον αφορά την έκδοση της υπουργικής απόφασης για τη στατική επάρκεια των κτιρίων, σε εφαρμογή του νέου νόμου, όπως σημειώνουν παράγοντες του υπουργείου, έχουν κλείσει και οι τελευταίες λεπτομέρειες και σύντομα θα υπογραφεί.

Σύμφωνα με τις νέες ρυθμίσεις, ο εξουσιοδοτημένος μηχανικός υποχρεούται εντός εξαμήνου από την πληρωμή του παραβόλου (ο προηγούμενος νόμος προέβλεπε δύο έτη) να ολοκληρώσει την ηλεκτρονική υποβολή των απαραίτητων δικαιολογητικών στο πληροφοριακό σύστημαπου διαχειρίζεται το ΤΕΕ.