«Ντρίμπλα» του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας στους δήμους. Τους πετά το …μπαλάκι της ανακύκλωσης και αν δεν συμμορφωθούν απειλούνται με πρόστιμα. Τα «μαύρα πρόβατα» στη διαχείριση των απορριμμάτων στην Ελλάδα παίρνουν τελικά πάνω τους όλο το βάρος του έργου. Σύμφωνα με το νομοσχέδιο για την εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών, το οποίο αναμένεται να εισαχθεί σήμερα Παρασκευή στη Βουλή για συζήτηση και ψήφιση, οι δήμοι αναγορεύονται σε βασικό μοχλό της αλυσίδας «πρόληψη, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση».
Μάλιστα, στις τοπικές αρχές που έως και σήμερα δεν ανακυκλώνουν παρά μόνο το 4,69% των δημοτικών απορριμμάτων, δίνεται η δυνατότητα να βάζουν πρόστιμο στους πολίτες οι οποίοι δεν συμμορφώνονται, από 20 ευρώ έως και 500 ευρώ (ανάλογα με τη βαρύτητα και τη συχνότητα της παράβασης). Σύμφωνα με τα όσα ανέφερε την Πέμπτη κατά την παρουσίαση του σχεδίου νόμου ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος κ. Σωκράτης Φάμελλος, τα πρόστιμα σε πρώτη φάση θα αφορούν εκείνους που «σαμποτάρουν», είτε ηθελημένα είτε τυχαία, την ανακύκλωση (π.χ. τοποθετώντας οργανικά σκουπίδια στον κάδο του χαρτιού) και σε δεύτερη φάση θα συνδεθούν με τη συμμετοχή στα προγράμματα ανακύκλωσης (βάσει της αρχής «πληρώνω όσο πετάω»).
«Καμπάνες» ωστόσο προβλέπονται επίσης για τους δήμους και τους παραγωγούς (ή εμπόρους) προϊόντων τα οποία υπόκεινται σε εναλλακτική διαχείριση καθώς και για τα διάφορα συστήματα διαχείρισης (συσκευασιών, μπαταριών κλπ) εάν δεν καταφέρουν να «πιάσουν» τους στόχους. Μεταξύ άλλων, προβλέπονται οι εξής κυρώσεις:
– για τους δήμους που παραβαίνουν τις υποχρεώσεις τους για εναλλακτική διαχείριση και δεν υποβάλλουν ετήσια έκθεση για τη διαχείριση των δημοτικών αποβλήτων θα επιβάλλεται πρόστιμο από 1.000 έως 100.000 ευρώ.
– στον παραγωγό συσκευασιών και στον παραγωγό ή διαχειριστή άλλων προϊόντων, ο οποίος δεν δηλώνει τις πραγματικές ποσότητες συσκευασιών (ή άλλων προϊόντων) και παρεμποδίζει τον έλεγχο επιβάλλεται διοικητικό πρόστιμο από 500 έως 1.000.000 ευρώ.
– για τα Συλλογικά Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΣΕΔ) ή για τα ατομικά (ΑΣΕΔ) τα οποία έχουν συμπληρώσει δύο έτη λειτουργίας και δεν έχουν επιτύχει τους ποσοτικούς στόχους, επιβάλλονται διοικητικά πρόστιμα από 10.000 ευρώ έως 500.000 ευρώ.
Πάντως, είναι αξιοσημείωτο ότι έως σήμερα η υποστήριξη των δήμων από την Πολιτεία είναι υποτυπώδης, καθώς η χρηματοδότηση για ανακύκλωση είναι από χαμηλή έως μηδενική. Επίσης, δεν υπήρχε κανένα κίνητρο για τους ίδιους και τους δημότες, ούτε είχαν προχωρήσει οι νομοθετικές ρυθμίσεις που θα τους επέτρεπαν να αναλάβουν πρωτοβουλίες για τη διαχείριση των αστικών τους αποβλήτων ώστε να μην περιορίζονται μόνο στη συλλογή τους.
Μεταξύ των κινήτρων που επιχειρεί να καθιερώσει το προτεινόμενο σχέδιο νόμου είναι η σύνδεση της τιμολογιακής πολιτικής των ΦΟΔΣΑ (Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων) με τις επιδόσεις των δήμων στην ανακύκλωση. Για παράδειγμα, αν από την προβλεπόμενη παραγωγή απορριμμάτων ενός δήμου καταλήγει στον ΧΥΤΑ το 70% θα μειώνεται αντιστοίχως και το ποσό που καταβάλλει ο ΟΤΑ για τη διάθεση των σκουπιδιών. Η διαφορά θα αποτυπώνεται ως μείωση στα δημοτικά τέλη που καταβάλλουν οι πολίτες κάθε δήμου, τα οποία πλέον δεν θα εξαρτώνται από τα τετραγωνικά της κατοικίας ή του καταστήματος αλλά από το ποσοστό της ανακύκλωσης.
Ειδικότερα, οι ΦοΔΣΑ, κατά τη διαμόρφωση του νέου κανονισμού τιμολόγησης ο οποίος θα είναι έτοιμος εντός του 2017, θα πρέπει να προσδιορίζουν τα τέλη που θα καταβάλλονται από τους ΟΤΑ σε συνάρτηση με την απόδοση της διαλογής στην πηγή, την ξεχωριστή συλλογή οργανικών αποβλήτων ώστε να μην καταλήγουν στους ΧΥΤΑ, τη συλλογή αποβλήτων συσκευασιών ανά κάτοικο και την πραγματοποιηθείσα ανακύκλωση σε σύνδεση με τους στόχους του κάθε δήμου (αυτοί προσδιορίζονται στα Τοπικά Σχέδια και στο Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων).
Μείζον ζήτημα η εισφοροδιαφυγή
Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα στην ιστορία της ανακύκλωσης στην Ελλάδα είναι το ζήτημα της εισφοροδιαφυγής των υπόχρεων παραγωγών, η οποία φτάνει στο 40%. Όσοι παράγουν προϊόντα συσκευασμένα ή με υλικά που πρέπει να ανακυκλωθούν οφείλουν να εισφέρουν συγκεκριμένα ποσά στα συστήματα ειδικής διαχείρισης ώστε να δημιουργηθούν και να λειτουργούν οι υποδομές ανακύκλωσης.
Για να καταπολεμηθεί το συγκεκριμένο πρόβλημα, το σχέδιο νόμου προβλέπει ότι σε όλα τα παραστατικά των διακινούμενων προϊόντων πρέπει να αναγράφεται και ο σχετικός αριθμός που αντιστοιχεί στο Εθνικό Μητρώο Παραγωγών (ΕΜΠΑ).
Στόχος είναι η αξιοποίηση όλων των πόρων στην πραγματική ανακύκλωση και οικονομία. Άλλωστε, ο πόρος της ανακύκλωσης είναι δημόσιος και πρέπει να αξιοποιείται με πλήρη διαφάνεια. ‘Εως σήμερα τα περισσότερα ΣΣΕΔ λειτουργούν με αδιαφάνεια και στρεβλώσεις, ενώ έχει διαπιστωθεί (Έκθεση Ρακιτζή 2014) συσσώρευση ταμειακά διαθέσιμων αποθεματικών 64 εκατ. ευρώ, όσο περίπου είναι και ο ετήσιος όγκος των εισφορών.
Η ανακύκλωση σε αριθμούς
Το μεγαλύτερο μέρος των δημοτικών αποβλήτων της Ελλάδας καταλήγει σε χώρους υγειονομικής ταφής (81%, έναντι 31% κατά μέσο όρο για την ΕΕ-28), ενώ μόλις το 16% ανακυκλώνεται (ΕΕ 27%) και 3% λιπασματοποιείται (ΕΕ 15%).
Όσον αφορά στην «καθαρή» ανακύκλωση των δημοτικών απορριμμάτων πανελλαδικά (δηλαδή χωρίς τους μπλε κάδους, τις μικρές μπαταρίες και τις οικιακές ηλεκτρικές συσκευές), φτάνει μόλις το 4,69%. Το 2016 στην Ελλάδα ανακυκλώθηκαν 15,81 κιλά / κάτοικο όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 110 κιλά / κάτοικο.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις του υπουργείου Περιβάλλοντος, η πλήρης εφαρμογή της υφιστάμενης νομοθεσίας μπορεί να δημιουργήσει περισσότερες από 15.900 θέσεις εργασίας και να αυξήσει τον ετήσιο κύκλο εργασιών του τομέα διαχείρισης αποβλήτων κατά 1,6 δις ευρώ.
