Βαλτώνουν πρότυπα και πειραματικά σχολεία

«Τα πρότυπα σχολεία δεν δημιουργήθηκαν στη χώρα μας για να στήσουν ταξικές διαφορές, αλλά ακριβώς για να τις ανατρέψουν. Στη δική μου τάξη, όταν φοιτούσα στη Βαρβάκειο Σχολή, καθόμουν μαζί με τον γιο ενός εργάτη, ενός δημοσίου υπαλλήλου αλλά και ενός εφοπλιστή. Ολοι είχαν μια εξαιρετική ικανότητα σε κάτι· αν την άφηναν μέσα σε μια τυπική σχολική τάξη, θα χανόταν ανεπιστρεπτί…».Τα παραπάνω σημειώνει πολιτικός και έμπειρος πανεπιστημιακός δάσκαλος που μίλησε στο «Βήμα», ανταποκρινόμενος στο ερώτημα, και με αφορμή την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Παιδεία που σκιαγράφησε μια εικόνα… οπισθοδρόμησης των τελευταίων ετών σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, ποια είναι η θέση των πειραματικών και των πρότυπων σχολείων της χώρας σήμερα. Εχουν λόγο ύπαρξης ή μήπως μπαίνουν στη δεύτερη μεγάλη φάση «χειμερίας νάρκης» μετά τη μεγάλη… επίθεση των πρώτων κυβερνήσεων του ΠαΣοΚ το 1981; Το ξύπνημά τους –συνεκδοχικά η αναγέννηση –έγινε όταν άλλαξαν φυσιογνωμία πριν από τρία χρόνια και αναζήτησαν την αριστεία στο εκπαιδευτικό σύστημα, για να επιστρέψουν όμως τώρα στον βαθύ ύπνο.

«Νοθεία…»

«Ο θεσμός των πειραματικών βρίσκεται σε βαθιά ύπνωση» λέει ο καθηγητής στο 2ο Πειραματικό Λύκειο των Αμπελοκήπων κ. Ηλίας Ανδριανός. «Ο νόμος για τη λειτουργία τους, χωρίς καν να έχει καταργηθεί, ουσιαστικά έχει παγώσει» συνεχίζει.

Οπως αναφέρουν καθηγητές που εργάζονται στα πειραματικά σχολεία σήμερα, οι όποιες συνεργασίες είχαν ξεκινήσει με τα πανεπιστήμια, όταν άλλαξε η λειτουργία τους προ τριετίας, έχουν ουσιαστικά σταματήσει, οι εκπαιδευτικοί τους, που είχαν αξιολογηθεί αυστηρά και είχαν προσληφθεί με πενταετή θητεία, αναπληρώνονται πια (όταν μένουν κενές θέσεις) με αναπληρωτές εκπαιδευτικούς, το προφίλ τους «νοθεύεται» και προσεγγίζει εκείνο των υπόλοιπων δημόσιων σχολείων.

Επ’ αυτού διαφωνεί ο νέος πρόεδρος της Διεπιστημονικής Επιτροπής των πειραματικών σχολείων, καθηγητής του Παιδαγωγικού Τμήματος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Δημήτρης Ψύλλος –διορίστηκε σε αυτή τη θέση από τον πρώην υπουργό Παιδείας κ. Νίκο Φίλη. Ο κ. Ψύλλος είναι ιδεολογικά αντίθετος στην επιλογή των μαθητών με εξετάσεις, επειδή δημιουργεί «ταξική διαφοροποίηση». Οπως λέει στο «Βήμα», «είμαι ενάντια στις επιλογές στα σχολεία με εξετάσεις. Η απόφαση να επιλέγονται οι μαθητές με κλήρο είναι η σοφότερη. Η διαφοροποίηση των μαθητών μέσω αυτής της διαδικασίας είναι απαράδεκτη».

Οταν ερωτάται πώς θα ξεχωρίζουν οι μαθητές στην αξιολόγησή τους και ποιο το νόημα των βαθμών στα σχολεία, η κουβέντα κινδυνεύει να γίνει φιλοσοφική, οπότε ο κ. Ψύλλος δέχεται τελικά την ύπαρξη βαθμών στα σχολεία, μόνο για την «ανατροφοδότηση στην εκπαιδευτική διαδικασία».

Εναπομείναντα πρότυπα

Σε αυτό το πλαίσιο ωστόσο λειτουργούν και τα πρότυπα σχολεία (πέντε πανελλαδικά), στα οποία, παρότι διατηρήθηκαν οι εξετάσεις, αυτές περιορίστηκαν μόνο για την εισαγωγή υποψηφίων στο Γυμνάσιο και όχι και στο Λύκειο, όπως όριζε ο νόμος. Οπότε, πρακτικά, όποιος εντάσσεται στα προγράμματά τους στην Α’ Γυμνασίου συνεχίζει μέχρι τέλους των σπουδών του και κανείς άλλος «άριστος» δεν έχει το δικαίωμα να κριθεί, παρά μόνο αν αδειάζει τυχαία κάποια θέση. «Στο σχολείο μας έχουμε μαθητές από χαμηλά κοινωνικά στρώματα που τους βλέπεις και ξυπνούν από τις 6 το πρωί για να έρθουν από περιοχές όπως το Πέραμα» λέει χαρακτηριστικά στο «Βήμα» ο διευθυντής του Λυκείου της Ευαγγελικής Σχολής Νέας Σμύρνης κ. Ευστράτιος Κογιάννης. Η Ευαγγελική Σχολή ανήκει στα πρότυπα, οπότε ο κ. Κογιάννης θέτει το αμείλικτο ερώτημα: «Πώς θα προσδιορίσουμε τελικά αυτά τα σχολεία και ποια η θέση τους στην εκπαιδευτική κοινότητα;».

Οπως σημειώνει μάλιστα χαρακτηριστικά καθηγητής του ίδιου σχολείου, μετά τις τελευταίες εγκυκλίους του υπουργείου Παιδείας, με τις οποίες θα ελέγχονται αυστηρά οι δραστηριότητες των σχολείων (επισκέψεις, ομιλητές κ.λπ.), η δουλειά τους έχει γίνει ακόμη δυσκολότερη. «Είναι δυνατόν να μιλάμε για αυτονομία των σχολικών μονάδων και να πρέπει να πάρουν ειδική άδεια για επισκέψεις και ομιλίες, π.χ. ενός πανεπιστημιακού καθηγητή στο σχολείο μας;». Και συνεχίζει αναφέροντας ένα παράδειγμα: «Πρόσφατα θέλαμε να κάνουμε μετρήσεις στο Αστεροσκοπείο με τους μαθητές μας για μια εργασία και αναγκαστήκαμε να ζητήσουμε από όλους τους γονείς να φέρουν εκεί τα παιδιά ένα προς ένα για να ολοκληρώσουμε τη δουλειά μας. Επίσημα ως σχολείο δεν μπορούσαμε να το κάνουμε».Ο κ. Κογιάννης όμως ξεκαθαρίζει ότι ο ρόλος των πρότυπων σχολείων είναι «να επιλέγουν τους καλύτερους· να ανακαλύψουν και να καλλιεργήσουν τις δεξιότητές τους». Κάτι που όμως έρχεται σε αντίθεση με τη νέα πολιτική κατεύθυνση περί αριστείας και περί εξετάσεων που δίνεται στα σχολεία αυτά.

«Χρειαζόμαστε στήριξη από την πολιτεία επειδή προσφέρουμε ό,τι μπορούμε με τις δικές μας δυνάμεις, αλλά κάποτε και εμείς θα κουραστούμε» λέει ο κ. Κογιάννης, που είναι ήδη διευθυντής επί έξι έτη και έχει δει όλες τις αλλαγές στον θεσμό.

Προβληματίζεται μιλώντας για τον χαρακτήρα της αριστείας σήμερα στο εκπαιδευτικό σύστημα και ειδικά στα πειραματικά και στα πρότυπα σχολεία που έχουν διαχωριστεί ως προς τον χαρακτήρα τους.

Ωστόσο, ο διαχωρισμός αυτός δεν αποτελεί μια επιλογή που κρίνεται λανθασμένη, καθώς πρόκειται για δύο διαφορετικούς πυλώνες της εκπαιδευτικής διαδικασίας οι οποίοι, όπως αναφέρουν εκπαιδευτικοί, έχουν ως λειτουργία μεν ο πρώτος να αναζητεί τους αρίστους, ο δε δεύτερος σε ένα τυχαίο δείγμα μαθητών να εφαρμόζει νέες διδακτικές μεθόδους και καινοτομικές διδασκαλίες με απώτερο στόχο τη διάχυση των πιο επιτυχημένων από αυτές και στην υπόλοιπη εκπαιδευτική κοινότητα. Το πρόβλημα όμως είναι ότι σήμερα εκπαιδευτικοί που εργάζονται στα σχολεία αυτά αμφισβητούν την επιτυχία και των δύο αυτών στόχων…

Η συνεργασία με τα πανεπιστήμια

Δυσεπίλυτο γρίφο αποτελεί η περίφημη συνεργασία ανάμεσα σε πανεπιστήμια και πειραματικά σχολεία, τον οποίο η παρέμβαση της ηγεσίας Μπαλτά και οι άτσαλες επιθέσεις σε βάρος της «αριστείας» και των ερμηνειών της έκαναν δυσκολότερο.

Οπως εξηγούν εκπαιδευτικοί, η συνεργασία με τα πανεπιστήμια έγκειται στην πλειονότητα των περιπτώσεων στο να επισκέπτονται τα πειραματικά σχολεία φοιτητές των Παιδαγωγικών Τμημάτων, να παρακολουθούν τις διδασκαλίες και να λαμβάνουν το απαραίτητο «μέντορινγκ» από τους καθηγητές τους. Αφορά δηλαδή την εκπαίδευση των φοιτητών και ελάχιστα το όφελος που μπορεί να αποκομίσουν οι μαθητές.

Ο κ. Κογιάννης λέει ότι υπογράφηκαν δύο-τρία συμφωνητικά με πανεπιστήμια, αλλά δεν έχουν ακόμη προχωρήσει ώστε να δώσουν καρπούς στην εκπαιδευτική κοινότητα. «Τα πειραματικά και τα πρότυπα σχολεία με τον νόμο του 2011 ήταν ένα πείραμα καινοτόμο. Και οι εκπαιδευτικοί που τα διαχειρίζονται ως σήμερα χρειάζονται ένα σταθερό πλαίσιο λειτουργίας και εργασίας για να ξέρουν τι θα τους συμβεί και αύριο, όχι να αισθάνονται εκπαιδευτικοί «στον αέρα»» σημειώνει χαρακτηριστικά ο διευθυντής της Ευαγγελικής Σχολής Νέας Σμύρνης.

Η κυρία Χάιδω Καλιτσάκη, διευθύντρια του 2ου Πειραματικού Γυμνασίου Αθηνών, αναφέρει ότι ο αρχικός νόμος προέβλεπε πενταετή θητεία για τους εκπαιδευτικούς των πειραματικών. Σε περίπτωση που μείνουν κενές θέσεις εκπαιδευτικών, για αυτές δεν μπορεί πλέον να υπάρξει προκήρυξη με αντίστοιχα δεδομένα, αλλά αποσπώνται εκπαιδευτικοί, με αυξημένα όμως προσόντα. «Εάν εξαντλήσεις τους εκπαιδευτικούς αυξημένων προσόντων όμως», λέει η κυρία Καλιτσάκη, «παίρνουμε εκπαιδευτικούς με την τυπική διαδικασία, όπως τα άλλα σχολεία». Προσθέτει ότι στα καινοτόμα χαρακτηριστικά του σχολείου της αποτελεί το ότι εφαρμόστηκαν πιλοτικά τα νέα αναλυτικά προγράμματα που συντάχθηκαν πριν από τρία χρόνια με μια νέα καινοτόμο προσέγγιση στη διδασκαλία της Λογοτεχνίας, ενώ κάποιες από τις αλλαγές που έγιναν ενσωματώθηκαν και στο μόνιμο πρόγραμμά του. Επισημαίνει ότι «καλό είναι όλες αυτές οι αλλαγές να ξεκινούν και να καταλήγουν στην εκπαιδευτική κοινότητα».

Στην ερώτηση αν τα πειραματικά τα κρατούν σήμερα οι εκπαιδευτικοί τους ή έχουν και θεσμική προστασία και βοήθεια, η κυρία Καλιτσάκη απαντάει με νόημα: «Εμείς τα κρατάμε, αλλά ας μείνουμε εδώ…».

Ενας νόμος… μετέωρος

Τα πειραματικά σχολεία σχεδιάστηκαν ως ένα «εργαστήριο δοκιμής νέων εκπαιδευτικών προσεγγίσεων». Λειτουργούν όμως σήμερα ως τέτοια; Ο μαθηματικός κ. Ανδριανός αναφέρει ότι ο νόμος που ψηφίστηκε το 2011 (επί ηγεσίας Αννας Διαμαντοπούλου στην Παιδεία, αλλά βελτιώθηκε και υλοποιήθηκε το 2013 επί Κωνσταντίνου Αρβανιτόπουλου και Θ. Παπαθεοδώρου στη θέση του αρμόδιου υφυπουργού) έχει ουσιαστικά παγώσει.

«Ο νόμος ουσιαστικά δεν έχει αλλάξει, με εξαίρεση την κατάργηση των εξετάσεων για την εισαγωγή στα προγράμματα των πειραματικών σχολείων, αλλά ούτε και εφαρμόζεται στη φιλοσοφία του» λέει ο κ. Ανδριανός. «Ούτε καταργείται ούτε λειτουργεί».

Εφέτος τελειώνουν τις σπουδές τους οι μαθητές του Λυκείου που μπήκαν με εξετάσεις στα πειραματικά σχολεία, όταν εφαρμόστηκε προ τριετίας ο νόμος. «Οπως φαίνεται, γυρνάμε έτσι στην παλαιότερη κατάσταση των πειραματικών σχολείων» παρατηρεί ο κ. Ανδριανός. «Νομίζω ότι πλέον δεν το θέλουν πολιτικά αυτό το είδος σχολείου, διότι δεν έχουν άποψη για αυτό».

Οπως αναφέρει, στο σχολείο του προσπάθησαν να προχωρήσουν σε καινοτόμες ιδέες και, για παράδειγμα, να εισαγάγουν μάθημα Αστρονομίας στην Α’ Λυκείου.

Κάτι όμως που δεν βρήκε τον δρόμο «ασφαλούς» επιστροφής από την αρμόδια διεπιστημονική επιτροπή του υπουργείου Παιδείας για τη λειτουργία των πειραματικών σχολείων.