Υπογραφές-στήριξη στη γυναίκα επιστήμονα

Το ένα μετά το άλλο ρίχνουν οι γυναίκες με επιμονή και αγώνες τα «κάστρα» στον δρόμο προς την ισότητα. Ο ρόλος τους στην κοινωνία είχε μια διαχρονική αξία αλλά περιοριζόταν στην αναπαραγωγή, στη φροντίδα συζύγου και ηλικιωμένων, στην ανατροφή παιδιών και στη φροντίδα του σπιτιού. Για πολλούς αιώνες θεωρούνταν κατώτερα όντα και χωρίς να έχουν δικαίωμα στην εκπαίδευση ή στην εργασία. Το σκηνικό με τα χρόνια άλλαξε και οι γυναίκες με αργά και σταθερά βήματα μπήκαν στη μάχη για ίσα δικαιώματα και ίση αντιμετώπιση σε όλους τους τομείς. Κάτι τέτοιο ισχύει και στον τομέα των επιστημών, όπου ακόμη υψώνονται «έμφυλα» τείχη και η παρουσία τους είναι ισχνή σε σχέση με αυτή των ανδρών. Μόνο το 30% των επιστημόνων παγκοσμίως είναι γυναίκες και έρευνες δείχνουν ότι η αιτία για αυτό δεν είναι η απόδοσή τους…

Σίγουρα δεν υπάρχει απόλυτη ισότητα μεταξύ των δύο φύλων και οι διακρίσεις ειδικά στον τομέα της εργασίας είναι έντονες. Ωστόσο έχει θεσπιστεί ένα θεσμικό πλαίσιο για την προστασία τους από οποιαδήποτε διάκριση.

Με σκοπό την προώθηση της πρόσβασης των γυναικών στην επιστήμη ανεξαρτήτως επιπέδου, κλάδουή εξειδίκευσης, ο Εκπαιδευτικός Επιστημονικός και Πολιτιστικός Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών (Unesco) και το Ιδρυμα L’Oréal δημοσιοποίησαν από κοινού στη γαλλική πρωτεύουσα στις 24 Μαρτίου ένα μανιφέστο για την ισοτιμία μεταξύ γυναικών και ανδρώνστον χώρο των επιστημών. Τιτλοφορείται «Για τις Γυναίκες στην Επιστήμη –For Women In Science (FWIS)» και απαρτίζεται από έξι προτεραιότητες.

Για τον σκοπό αυτόν έχει δημιουργηθεί ένας ειδικός ιστότοπος (https://www.fwis.fr/en/manifesto) στην αγγλική και στη γαλλική γλώσσα όπου δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς, καθώς και άνδρες και γυναίκες από όλον τον κόσμο καλούνται να στηρίξουν το μήνυμα του μανιφέστου –ήδη έχουν συγκεντρωθεί 16.000 υπογραφές

Η Υπατία, το λαμπρότερο παράδειγμα γυναίκας επιστήμονα, λιθοβολήθηκε, άλλες είχαν συνθλιβεί από το κοινωνικό πλαίσιο που τους επέβαλλε να περνούν σιωπηλά στην Ιστορία. Πολλές υπήρξαν σύζυγοι και αδελφές αναγνωρισμένων επιστημόνων, οι οποίες είτε συνέβαλαν ουσιαστικά είτε παρήγαγαν μεγάλο μέρος της έρευνας καταγράφοντας μετρήσεις, σχεδιάζοντας μέρος των παρατηρήσεων και κατηγοριοποιώντας τις συλλογές δειγμάτων. Σχεδόν καμιάς το όνομα όμως δεν αναφερόταν στις δημοσιεύσεις και στις εκδόσεις που παρουσίαζαν τα αποτελέσματα των ερευνών.

Οι πιο αποφασισμένες δοκίμασαν να μεταμφιεστούν σε άνδρα και κάποιες μάλιστα το κατάφεραν πολύ πετυχημένα μιας και δεν αποκαλύφθηκε το φύλο τους παρά μετά τον θάνατό τους. Τέτοιες πρακτικές επέτρεψαν τη συμμετοχή τους στις επιστημονικές πρακτικές και εξελίξεις, με το ρίσκο πάντα της αποκάλυψής τους με όσες συνέπειες και αν συνεπαγόταν αυτό. Αλλες πάλι προσπάθησαν με πολλά μέσα και επιμονή να γίνουν δεκτές στα επιστημονικά «πηγαδάκια».

«Φρένο» στις επίδοξες γυναίκες επιστήμονες έμπαινε και από τα πανεπιστήμια τα οποία δεν τις έκαναν δεκτές στην κοινότητά τους ούτε για να παρακολουθήσουν και να μορφωθούν, πόσο μάλλον να διδάξουν.

Φοιτήτριες με πολύ θάρρος

Τα πρώτα χρόνια της πανεπιστημιακής τους ζωής, όπου τους επιτράπηκε η συμμετοχή στις διαλέξεις, οι φοιτήτριες χλευάζονταν από τους άρρενες συμφοιτητές τους. Μάλιστα, ορισμένες φορές οι αντιδράσεις περιλάμβαναν λιθοβολισμό ή άλλες βίαιες εκδηλώσεις –το δικαίωμά τους στη μόρφωση αντιμετωπίζεται με τον ίδιο τρόπο ακόμη και σήμερα σε ορισμένες περιοχές του πλανήτη.

Βρετανικά πανεπιστήμια όπως το Κέιμπριτζ δεν παρέδωσαν πτυχία σε φοιτήτριές τους παρά από το μέσο του 20ού αιώνα. Οταν δημιουργήθηκαν επιστημονικά δίκτυα, όπως η Βασιλική Ακαδημία του Λονδίνου, η Ακαδημία Επιστημών του Παρισιού και άλλα, οι πόρτες ήταν ερμητικά κλειστές για γυναίκες και άτομα κατώτερης κοινωνικής τάξης. Μάλιστα, για την παρουσίαση ερευνητικών αποτελεσμάτων που μπορεί να είχε κάνει αποκλειστικά μια γυναίκα επιστήμονας χρειαζόταν και ένας άνδρας από το οικογενειακό ή φιλικό της περιβάλλον. Η ίδια απαγορευόταν να εισέλθει σε αυτόν τον κύκλο.

Γίνεται λοιπόν αντιληπτό ότι η ανάμειξη των γυναικών στα επιστημονικά δρώμενα ήθελε μεγάλο θάρρος, υπομονή και επιμονή. Οι περισσότερες ήταν αυτοδίδακτες ή παρακολουθούσαν τα κατ’ οίκον μαθήματα των αδελφών τους και διάβαζαν τα πανεπιστημιακά συγγράμματά τους. Συμμετέχοντας και βοηθώντας συζύγους και αδελφούς ανέπτυξαν τις γνώσεις τους στο ανάλογο αντικείμενο και μπόρεσαν να εκφράσουν ορισμένες γραπτά τη δική τους άποψη και ανάλυση. Αλλες πάλι κατάφεραν μέσω ενός πιο προοδευτικού γονέα (συνήθως πατέρα) να εισέλθουν στους κύκλους αυτούς και να αποδείξουν το ιδιαίτερο ταλέντο τους.

Σε έναν δρόμο όμως διόλου ασφαλτοστρωμένο, γεμάτο εμπόδια, η αυτοθυσία για χάρη ενός επιστημονικού αντικειμένου και η επιμονή τους να ικανοποιήσουν τη δίψα τους για γνώση αλλά και αναγνώριση ήταν αρκετά για να τα ξεπεράσουν και να «ανοίξουν οι πόρτες» στην πορεία τους προς την κατάκτηση της γνώσης.

Σήμερα η ισότητα μεταξύ των δύο φύλων συγκαταλέγεται στις θεμελιώδεις αξίες της ΕΕ. Ανάγεται στο 1957, όταν η αρχή της ίσης αμοιβής για ίση εργασία περιλήφθηκε στη Συνθήκη της Ρώμης.

Η Λάουρα Μπάσι υπήρξε η πρώτη γυναίκα που έγινε καθηγήτρια πανεπιστημίου στην Ευρώπη. Σε ηλικία μόλις 21 ετών άρχισε να διδάσκει ανατομία στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, ενώ εξελέγη μέλος της Ακαδημίας των Επιστημών το 1732 και την επόμενη χρονιά τής δόθηκε η έδρα της Φιλοσοφίας.

ΗΕλίζαμπεθ Μπλάκγουελήταν η πρώτη γυναίκα γιατρός της Αμερικής. Ενώ 17 ιατρικές σχολές την απέρριψαν, κατάφερε να εισαχθεί και να σπουδάσει στο κολέγιο Τζινίβα της Νέας Υόρκης κατά λάθος. Οι αρχές του ιδρύματος άφησαν την επιλογή της εκλογής της στους φοιτητές, οι οποίοι θεωρώντας ότι επρόκειτο για φάρσα ψήφισαν πλειοψηφικά «ναι». Οταν είδαν τη συμφοιτήτριά τους την κοίταζαν σαν να ήταν αλλόκοτη, ενώ ορισμένοι καθηγητές της ζήτησαν να μην παρακολουθεί τα μαθήματα που σχετίζονταν με την αναπαραγωγή.

Η Μπλάκγουελ επέμεινε όμως και τελικά πήρε το πτυχίο της ως αριστούχος και πρώτη της τάξης της. Απορριπτόμενη από τα νοσοκομεία για την πρακτική της κατευθύνθηκε στο Παρίσι, όπου όμως ανακάλυψε πως οι γυναίκες θεωρούνταν ικανές μόνο ως μαίες. Εν τέλει ίδρυσε δικό της νοσοκομείο για φτωχούς και μαζί με τηΦλόρενς Νάιτινγκεϊλ, τη γνωστή πρωτοπόρο της νοσηλευτικής, ίδρυσαν την Ιατρική Σχολή Γυναικών.

Φυσικά δεν θα μπορούσε να έλειπε η αναφορά στο όνομα της Μαρί Κιουρί. Πρόκειται για μια επιστήμονα που πέθανε πειραματιζόμενη με τη ραδιενέργεια. Είχε τη στήριξη και τον σεβασμό του συζύγου της για την επιστημονική της καριέρα, κάτι που δεν ίσχυε για πολλές άλλες γυναίκες της έρευνας. Το 1903 μοιράστηκε το Νομπέλ Χημείας με τον Πιερ Κιουρί και τον Ανρί Μπεκερέλ, ενώ το 1911 το απέσπασε μόνη της για την ανακάλυψη δύο νέων στοιχείων, του ράδιου και του πολώνιου.

Σε σύνολο 142 χωρών παγκοσμίως, η Ελλάδα τοποθετείται στην 91η θέση όσον αφορά την ισότητα των φύλων, σύμφωνα με έρευνα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ. Αξίζει να σημειωθεί ότι στις πρώτες δέκα θέσεις συμπεριλαμβάνονται χώρες όπως η Ρουάντα, η Νικαράγουα και οι Φιλιππίνες.