Σχέδιο νόμου για τις συμβάσεις παραχώρησης, το οποίο ενσωματώνει την ευρωπαϊκή οδηγία 23 του 2014 και προβλέπει αυστηρές ποινές για την αντιμετώπιση της σύγκρουσης συμφερόντων και της απάτης στις δημόσιες συμβάσεις, έφεραν σε δημόσια διαβούλευση οι υπουργοί Οικονομίας κ. Γιώργος Σταθάκης και Υποδομων κ. Χρήστος Σπίρτζης.
Το νομοσχέδιο, το οποίο αφορά κυρίως συμβάσεις παραχώρησης αξίας άνω των 5 εκατ. ευρώ και δεν περιλαμβάνει υπηρεσίες που παρέχει ο «σκληρός πυρήνας» του κράτους, επιχειρεί να θεσπίσει θεσμικά αντίμετρα στη σύγκρουση συμφερόντων και άλλες «κακοδαιμονίες» στα δημόσια έργα της χώρας
Σύμφωνα με τις διατάξεις του, οι αναθέτουσες αρχές λαμβάνουν ενδεδειγμένα μέτρα για την καταπολέμηση της απάτης, της ευνοιοκρατίας και της διαφθοράς και για την αποτελεσματική πρόληψη, τον εντοπισμό και την επανόρθωση συγκρούσεων συμφερόντων, «ούτως ώστε να αποφεύγονται τυχόν στρεβλώσεις του ανταγωνισμού και να διασφαλίζεται η διαφάνεια».
Μάλιστα, το νομοσχέδιο δίνει το δικαίωμα στον αρμόδιο υπουργό να αποκλείσει ανάδοχο έως και για πέντε χρόνια, αλλά και το δικαίωμα να ζητήσει τη διενέργεια ελέγχου και την επιβολή ποινών από τους συναρμόδιους φορείς.
Μεταξύ άλλων, η σύγκρουση συμφερόντων αφορά τα μέλη των αποφαινόμενων και γνωμοδοτικών οργάνων, καθώς και τους επικεφαλής και τα μέλη των οργάνων διοίκησης της αναθέτουσας αρχής, αλλά και τους συγγενείς εξ αίματος ή εξ αγχιστείας, «κατ’ ευθεία μεν γραμμή απεριορίστως, εκ πλαγίου δε έως και τέταρτου βαθμού» των προσώπων που εμπλέκονται στη διεξαγωγή της διαδικασίας σύναψης σύμβασης παραχώρησης. Ως συγκρούμενα συμφέροντα, σύμφωνα με το νομοσχέδιο, νοούνται «προσωπικά, οικογενειακά, οικονομικά, πολιτικά ή άλλα κοινά συμφέροντα με τους υποψηφίους ή προσφέροντες ή με τους υπεργολάβους αυτών».
Οι αναθέτουσες αρχές θα καλούνται «να εξακριβώνουν τις προϋποθέσεις συμμετοχής που σχετίζονται με την επαγγελματική και τεχνική ικανότητα, τη χρηματοπιστωτική και οικονομική επάρκεια των υποψηφίων».
Επίσης, θεσπίζεται η υπεργολαβία, καθώς προβλέπεται ότι «ένας οικονομικός φορέας μπορεί, εφόσον κρίνεται σκόπιμο και για συγκεκριμένη σύμβαση παραχώρησης, να στηρίζεται στις ικανότητες άλλων φορέων, ασχέτως της νομικής φύσης των δεσμών του με αυτούς», όμως θα πρέπει να αποδεικνύει στον αναθέτοντα φορέα ότι διαθέτει τους απαραίτητους πόρους για την αποπληρωμή του συνεργάτη του.
Μεταξύ άλλων, ένας υποψήφιος ανάδοχος μπορεί να αποκλειστεί εάν έχει τελεσίδικη καταδικαστική απόφαση σε βάρος του για συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση, δωροδοκία, απάτη, τρομοκρατικά εγκλήματα, ηθική αυτουργία, συνέργεια ή απόπειρα διάπραξης εγκλήματος, ξέπλυμα βρώμικου χρήματος, παιδική εργασία, φοροδιαφυγή ή εισφοροδιαφυγή ή και σοβαρό επαγγελματικό παράπτωμα που «θέτει εν αμφιβόλω την ακεραιότητά του», σύγκρουση συμφερόντων ή στρέβλωση του ανταγωνισμού.
Επίσης, μπορεί να αποκλειστεί εάν «έχει παρουσιάσει σημαντικές ή επαναλαμβανόμενες ελλείψεις όσον αφορά ουσιώδη απαίτηση στο πλαίσιο προηγούμενης σύμβασης», που είχαν αποτέλεσμα την καταγγελία της, αποζημιώσεις ή παρόμοιες κυρώσεις.
Η περίοδος αποκλεισμού καθορίζεται σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, λαμβάνοντας υπόψη τη σοβαρότητα του αδικήματος, αναφέρει το νομοσχέδιο, και ανέρχεται έως πέντε χρόνια. Ο αποκλεισμός επιβάλλεται με κοινή απόφαση των υπουργών Οικονομίας, Υποδομών και του αναπληρωτή υπουργού Δικαιοσύνης, αρμόδιου για θέματα καταπολέμησης διαφθοράς.
Ο παραχωρησιούχος, ο οποίος φέρει την ευθύνη και τον κίνδυνο της χρηματοδότησης που απαιτείται για την εκπλήρωση των υποχρεώσεών του από τη σύμβαση παραχώρησης, υπογράφει «σύμφωνο ακεραιότητας», το οποίο προβλεπόταν και στο «νομοσχέδιο Ρέππα» του 2011 για τα δημόσια έργα που δεν έφτασε ποτέ στη Βουλή.
Παράλληλα, το νομοσχέδιο προβλέπει ότι οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να συμμετέχουν στη χρηματοδότηση του έργου όχι μόνο με χρήματα, αλλά και σε είδος που «μπορεί να έχει τη μορφή ανταλλαγμάτων, όπως ενδεικτικά είναι η παραχώρηση ακινήτων κατά χρήση, η παραχώρηση εμπράγματων δικαιωμάτων επί ακινήτων και η εκχώρηση δικαιωμάτων εκμετάλλευσης έργων».
Το νομοσχέδιο δίνει το δικαίωμα τροποποίησης της σύμβασης παραχώρησης χωρίς νέο διαγωνισμό εάν η αλλαγή φτάνει ως το 50% της αξίας και δεν μεταβάλλει τη συνολική φύση της παραχώρησης.
Επίσης, προβλέπεται ότι η αξία μίας σύμβασης παραχώρησης ισούται με τον συνολικό κύκλο εργασιών του παραχωρησιούχου καθ’ όλη τη διάρκεια της σύμβασης, μη συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ, λαμβάνοντας υπόψη τα έργα και τις υπηρεσίες που αποτελούν το αντικείμενό της. Κατά την εκτίμησή της, οι αναθέτουσες αρχές λαμβάνουν υπόψη την αξία τυχόν δικαιωμάτων προαίρεσης και τυχόν παρατάσεων, τα έσοδα από την καταβολή τελών και προστίμων από τους χρήστες των έργων ή των υπηρεσιών, πέραν εκείνων που εισπράττονται εξ ονόματος της αναθέτουσας αρχής, τις πληρωμές ή οιοδήποτε χρηματοοικονομικό πλεονέκτημα οιασδήποτε μορφής, μεταξύ άλλων.
Ακόμη, το νομοσχέδιο προβλέπει ότι μία σύμβαση παραχώρησης δεν πρέπει να κατατέμνεται προκειμένου να αποφεύγεται η εφαρμογή του, εκτός εάν δικαιολογείται από αντικειμενικούς λόγους.
Για τις συμβάσεις που διαρκούν περισσότερο από πέντε έτη, η μέγιστη διάρκεια της παραχώρησης δεν πρέπει να υπερβαίνει τον εύλογο χρόνο απόσβεσης της επένδυσης από τον παραχωρησιούχο.
Επίσης, το νομοσχέδιο επιτρέπει στις αναθέτουσες αρχές το κατ’ αποκλειστικότητα δικαίωμα συμμετοχής σε προστατευόμενα εργαστήρια και σε οικονομικούς φορείς που έχουν κύριο σκοπό την κοινωνική και επαγγελματική ένταξη ατόμων με αναπηρίες ή μειονεκτήματα, όπως κοινωνικούς συνεταιρισμούς και κονωνικές συνεταιριςτικές επιχειρήσεις.
Από το νομοσχέδιο εξαιρούνται οι ηλεκτρονικές επικοινωνίες, οι άγονες αεροπορικές γραμμές, οι υπηρεσίες ύδρευσης κτλ., αλλά και δραστηριότητες που κατά το Σύνταγμα ανήκουν αποκλειστικά στο κράτος και ιδίως η εθνική άμυνα, η αστυνόμευση, η απονομή της δικαιοσύνης και η εκτέλεση των ποινών που επιβάλλονται από τα δικαστήρια.
