Αναζωπυρώνεται η κόντρα για την καύση των νεκρών

Ταφή ή καύση; Θα μπορούσε να είναι μια παράφραση του σαιξπηρικού διλήμματος, ωστόσο το θέμα της καύσης των νεκρών έρχεται πλέον με σφοδρότητα για να πυροδοτήσει έναν νέο κύκλο δημόσιας διαμάχης Εκκλησίας – Πολιτείας με έντονα χαρακτηριστικά μετωπικής σύγκρουσης.

Από τη μία η Ιερά Σύνοδος που με επικεφαλής τον Αρχιεπίσκοπο κ. Ιερώνυμο δηλώνει την κατηγορηματική αντίθεσή της στον τρόπο που υιοθετείται για την αποτέφρωση των νεκρών και από την άλλη οι πολιτειακοί παράγοντες που υπερασπίζονται την ανάγκη εφαρμογής της.

Αφορμή της αναζωπύρωσης στάθηκε η έντονη αντίδραση της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου –που συνεδρίασε την περασμένη Πέμπτη –στην προώθηση του Αρθρου 21 και στην υποχρέωση διά νόμου των ιερέων να τελούν εξόδιο ακολουθία σε όποιον ζητεί θρησκευτική κηδεία αλλά και την αποτέφρωση της σορού του. Σε μια ιδιαίτερα καυστική ανακοίνωσή της παρομοιάζει τη «σύγχρονη» διαδικασία αποτέφρωσης νεκρών με αυτή της ανακύκλωσης απορριμμάτων και επισημαίνει ότι δεν είναι αξιοπρεπές για τον νεκρό να καίγεται η σορός στον κλίβανο και ο ανθρώπινος σκελετός να θρυμματίζεται στο μίξερ. Από τα ιερά βέλη… δεν ξεφεύγουν και οι δημοτικοί άρχοντες που τάσσονται θετικά υπέρ της καύσης και «αντί να αντιμετωπίσουν τη λειτουργική κατάσταση των κορεσμένων ή προβληματικών κοιμητηρίων τους, δηλώνουν έτοιμοι για δαπάνες αγοράς οικοπέδων και εξοπλισμού για την εγκατάσταση κέντρου αποτέφρωσης», όπως σημειώνεται στη σχετική ανακοίνωση.

Η πρώτη έντονη αντίδραση ήρθε από τον Δήμο Αθηναίων: «Η Σύνοδος έχει το δικαίωμα να κανονίζει τα του οίκου της, δεν έχει όμως το δικαίωμα να παραπληροφορεί με αιτιάσεις όπως αυτή του μίξερ που χρησιμοποίησε στην ανακοίνωσή της» δήλωσε στο «Βήμα» η πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου κυρία Νέλλη Παπαχελά για να προσθέσει ότι παρά τα γραφειοκρατικά και χωροταξικά κωλύματα, η διαδικασία ανεύρεσης χώρου για αποτεφρωτήρια προχωρεί και ο σχετικός διαγωνισμός που λήγει στις 24 Ιανουαρίου ευελπιστεί ότι θα στεφθεί με επιτυχία. Είναι γνωστό άλλωστε πως τόσο ο κ. Καμίνης όσο και ο κ. Μπουτάρης είναι υπέρμαχοι της κατασκευής αποτεφρωτηρίων στην Ελλάδα.

Είναι μεσαιωνική η άποψη της Εκκλησίας που υπερασπίζεται τη μακροχρόνια παράδοση όπως της προσάπτουν κάποιοι; Εχουν δίκιο αυτοί που υποστηρίζουν ότι στην Ελλάδα του 2016 είναι απαράδεκτο να συζητούμε ακόμη για τέτοιου είδους ελεύθερες επιλογές που άπτονται και θεμάτων υγιεινής αλλά και χωροταξικής οικονομίας;

Το ζήτημα διχάζει την ελληνική κοινωνία εδώ και πολλές δεκαετίες και η πολιτεία όσες φορές προσπάθησε να το ρυθμίσει, βρέθηκε αντιμέτωπη με αντικρουόμενα συμφέροντα. Το 1987 ο τότε δήμαρχος Αθηναίων Μιλτιάδης Εβερτ, σε μια προσπάθεια να αποσυμφορήσει τα ήδη υπερκαλυμμένα κοιμητήρια, έστειλε σχετική επιστολή στην Ιερά Σύνοδο χωρίς κάποιο αποτέλεσμα. Το 1998 ο σύνδεσμος καύσης νεκρών προσώπων κατέθεσε δύο νομοθετικές προτάσεις προκειμένου να επιτραπεί η αποτέφρωση σε άτομα που δεν ανήκαν στο χριστιανικό ορθόδοξο δόγμα.

Μόλις το 2006 με την ψήφιση του νόμου 3448/2006 έγινε η σχετική ρύθμιση σε μια προσπάθεια εναρμόνισης του ελληνικού Κοινού Δικαίου με τις διεθνείς επιταγές για ένα σύγχρονο κράτος δικαίου που ικανοποιεί και το διεθνές σύμφωνο για τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα.

Στις περισσότερες χώρες η διαδικασία της καύσης λειτουργεί εδώ και δεκαετίες και σήμερα επιτρέπεται στα 2/3 των πληθυσμών της γης. Στις περισσότερες μεγάλες πόλεις υπάρχουν ένα και περισσότερα αποτεφρωτήρια. Ενδεικτικά αναφέρουμε: Την Αυστρία όπου υπάρχουν 11 αποτεφρωτήρια και το 23% επιλέγει την αποτέφρωση, τη Δημοκρατία της Τσεχίας όπου υπάρχουν 27 αποτεφρωτήρια και το 78% επιλέγει την αποτέφρωση, τη Μεγάλη Βρετανία όπου υπάρχουν 244 αποτεφρωτήρια και το 73% επιλέγει την αποτέφρωση και, τέλος, την Ολλανδία όπου υπάρχουν 59 αποτεφρωτήρια και το 51% επιλέγει την αποτέφρωση.

Συνεχώς αυξάνεται το ποσοστό αυτών που επιλέγουν αυτόν τον τρόπο ταφής, ανάμεσά τους και πολλές προσωπικότητες με πιο πρόσφατη αυτή του David Bowie. Είχαν προηγηθεί πολλοί άλλοι, όπως ο βραβευμένος με Νομπέλ λογοτεχνίας Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες το 2014, ο Πολ Νιούμαν, η τραγουδίστρια Αmy Winehouse, η σιδηρά κυρία Μάργκαρετ Θάτσερ και πολλοί άλλοι. Αρκετοί όμως είναι και οι επώνυμοι Ελληνες που προτίμησαν να αποτεφρωθούν, όπως η Μαρία Κάλας το 1977 στο Παρίσι, ο διεθνούς φήμης πιανίστας Δημήτρης Μητρόπουλος και μόλις πριν από λίγες ημέρες ο ηθοποιός Μηνάς Χατζησάββας με το γνωστό παρασκήνιο γύρω από το θέμα της επιθυμίας του αυτής και της δυσκολίας του συντρόφου του να την πραγματοποιήσει, γεγονός που θεωρήθηκε ως αφορμή για την επίσπευση της ψήφισης ενός άλλου νόμου-ταμπού, αυτού του συμφώνου συμβίωσης στα ομόφυλα ζευγάρια.

Σύμφωνα με γραφεία τελετών, ο αριθμός αυτών που επιθυμούν να αποτεφρωθούν έχει αυξηθεί κατά 15%. Ο πιο δημοφιλής προορισμός λόγω απόστασης είναι το κρεματόριο της Σόφιας στη Βουλγαρία. Το κόστος ανέρχεται στα 1.900 ευρώ και περιλαμβάνει μέχρι την παράδοση της τεφροδόχου στην οικογένεια αλλά σε άλλες περιπτώσεις ανέρχεται και στις 12.000 ευρώ.

Αναφορικά με το θρήσκευμα εκείνων που επιλέγουν την αποτέφρωση από την ταφή δεν είναι μικρός και ο αριθμός των ορθοδόξων χριστιανών.

Η άποψη της Εκκλησίας είναι πως το σώμα είναι ο ναός της ψυχής και αυτό δεν επιτρέπει την οποιαδήποτε επέμβαση, ότι οι νεκροί δεν είναι «πεθαμένοι αλλά κεκοιμημένοι» και από τους ιερούς κανόνες προκύπτει ότι η ταφή είναι ο μόνος τρόπος μεταχείρισης των νεκρών σωμάτων. Πώς όμως αντιμετωπίζουν την καύση των νεκρών άλλες θρησκείες και δόγματα; Ο καθολικισμός είναι υπέρ του ενταφιασμού αλλά δεν απαγορεύει και την καύση, το ίδιο και οι προτεστάντες. Ο ινδουισμός και ο βουδισμός χρησιμοποιούν αυτόν τον τρόπο εδώ και αιώνες. Την καύση απαγορεύουν οι ισλαμιστές και οι ορθόδοξοι Ιουδαίοι.

Ολα δείχνουν ότι άλλο ένα θέμα που δημιουργεί κλυδωνισμούς ανάμεσα σε Εκκλησία και Πολιτεία βρίσκεται πιο επιτακτικά από ποτέ στον δρόμο της διευθέτησής του… και τα δύο μέρη, το καθένα από τη δική του οπτική γωνία, προτάσσουν ισχυρά επιχειρήματα για να υποστηρίξουν τις θέσεις τους. Η Εκκλησία προασπίζεται τη δική της πνευματική παράδοση και η Πολιτεία καλείται να επιλύσει προβλήματα δικαιωμάτων, θρησκευτικής ελευθερίας, αυτοδιάθεσης αλλά και ζητήματα επιτακτικής ανάγκης για τη λειτουργία της κοινωνίας (κορεσμός νεκροταφείων, θέματα υγιεινής κ.λπ.).

Τα κωλύματα είναι τεράστια, αφού πέρα από το ισχυρό θρησκευτικό συναίσθημα των Ελλήνων και την ελλιπή νομοθεσία, μια ολόκληρη «βιομηχανία» έχει στηθεί εδώ και χρόνια γύρω από τη διαδικασία ταφής. Ηδη όμως έχει αρχίσει μια άλλη για αυτή της αποτέφρωσης…