Οσο και αν φαίνεται παράδοξο, η Ελλάδα του 21ου αιώνα ακόμη αναζητεί λύσεις για να… ξεθεμελιώσει την εποχή των αυθαιρέτων, η οποία δεν έχει ηλικία, αλλά μόνο σκοπιμότητες. Ετσι, το υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ) «μαγειρεύει» άλλη μια ρύθμιση για την τακτοποίηση αυθαιρέτων σε πολεοδομικά… γκρίζους οικισμούς, τη στιγμή που στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) αναμένεται να εκδικαστούν στις 10 Οκτωβρίου οι προσφυγές πολιτών κατά του τελευταίου νόμου για τη νομιμοποίηση αυθαίρετων κατασκευών (4178/13), προκειμένου να κριθεί αν και αυτός θα έχει την ίδια τύχη με τον προηγούμενο (4014/11), ο οποίος είχε ακυρωθεί ως αντισυνταγματικός.
Ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος κ. Νίκος Ταγαράς είχε προαναγγείλει ότι ετοιμάζει ρύθμιση προκειμένου να επιλυθούν τα θέματα που αφορούν τους αυθαίρετους οικισμούς, οι οποίοι σε πολλές περιοχές της χώρας αποτελούν εδώ και δεκαετίες μια πραγματικότητα. Τα προβλήματα στις συγκεκριμένες περιοχές διαιωνίζονται εδώ και δεκαετίες, καθώς ένας νόμος που θα τους νομιμοποιούσε οριζόντια θα κινούνταν στα όρια του Συντάγματος, αν όχι έξω από αυτά.
Διαρκές πρόβλημα
Βεβαίως, προσπάθειες τακτοποίησης αυθαίρετων οικισμών είχαν γίνει και στο παρελθόν, αλλά για μεμονωμένους οικισμούς. Το 2002 άνοιξε με ρύθμιση ο δρόμος ώστε η περιοχή της Ανθούσας να πολεοδομηθεί. Πέρασαν όμως 12 χρόνια για να εγκριθεί η πολεοδομική μελέτη ένταξής της στο σχέδιο πόλης –εγκρίθηκε από το Κεντρικό Συμβούλιο Πολεοδομικών Θεμάτων μέσα στο καλοκαίρι. Το ίδιο συνέβη πρόσφατα και με τον οικισμό Νέα Ζωή Μάνδρας για τον οποίο αίρεται ο δασικός χαρακτηρισμός και δρομολογείται ένταξη στο σχέδιο πόλης.
Σύμφωνα με πηγές του υπουργείου, επειδή το θέμα είναι πολύπλοκο, πρέπει να προηγηθεί διαβούλευση με τους τοπικούς φορείς. Ηδη έχουν γίνει επαφές με τις νέες δημοτικές αρχές προκειμένου να «σκιαγραφηθεί» η κατάσταση και να ομαδοποιηθούν οι αυθαίρετοι οικισμοί με κοινά χαρακτηριστικά.
Αλλωστε μία από τις σκέψεις στελεχών του ΥΠΕΚΑ είναι οι περιοχές με υψηλή συγκέντρωση αυθαιρέτων να μπορούν να οριστούν ως οικιστικές μέσω των Τοπικών Χωρικών Σχεδίων, τα οποία, σύμφωνα με τον νέο νόμο 4269/ 2014 για τη Χωροταξική και πολεοδομική μεταρρύθμιση, εκπονούνται από τους δήμους.
Ωστόσο, ακόμη δεν υπάρχει ξεκάθαρη εικόνα για το τι πρόκειται να γίνει με τους παράνομους οικισμούς που είναι χτισμένοι μέσα σε δάσος. Οπως επισημαίνει στέλεχος του υπουργείου, «σίγουρα θα υπάρχουν κάποιοι οικισμοί, των οποίων τα προβλήματα δεν θα μπορέσουν να λυθούν».
Το ζητούμενο, όπως επισημαίνει, είναι να κλείσει το θέμα με τα αυθαίρετα προκειμένου να προχωρήσει ο χωροταξικός σχεδιασμός. Αυτό άλλωστε αποτελεί και απαίτηση της τρόικας προκειμένου να προχωρήσει η κύρωση των δασικών χαρτών –ως σήμερα έχει κυρωθεί λιγότερο από το 1% -, που αποτελεί προϋπόθεση για τη σύνταξη του Κτηματολογίου, με στόχο να ξεκαθαρίσει το τοπίο για τους επενδυτές.
Δεν είναι τυχαίο, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά δασολόγος από τη Διεύθυνση Δασών Ανατολικής Αττικής, ότι αν είχαν υποκύψει στις πιέσεις και στα αιτήματα πολιτών, δημάρχων και πολιτικών στελεχών, μόνο τα κορφοβούνια του Υμηττού και της Πεντέλης θα αποτυπώνονταν στους δασικούς χάρτες. Ηδη υπάρχουν σφοδρές αντιδράσεις από ιδιοκτήτες ακινήτων στην περιοχή Αύρα του Μαραθώνα, καθώς σημειώνεται ως «δασική» στον κυρωμένο, πλέον, δασικό χάρτη της περιοχής. Το ίδιο συμβαίνει και στις εκτός σχεδίου περιοχές γύρω από τη Δροσιά (όπως π.χ. η περιοχή Τρία Πεύκα), οι οποίες βρίσκονται στις παρυφές του εγκεκριμένου ρυμοτομικού και έχουν χαρακτηριστεί και αυτές ως «δασικές» στον δασικό χάρτη.
«Μάχη» με τα ΠΔ
Υπάρχουν ωστόσο αυθαίρετοι οικισμοί, οι οποίοι ακόμη και αν δεν περιλαμβάνουν δασικές εκτάσεις, δεν μπορούν εύκολα να νομιμοποιηθούν, αφού έχουν χτιστεί σε περιοχές που προστατεύονται από Προεδρικά Διατάγματα. Για παράδειγμα, το ΣτΕ έχει ήδη απορρίψει την αίτηση οικοπεδούχων της περιοχής Περιβολάκια Ραφήνας, που ζητούσαν ακύρωση του ΠΔ με το οποίο η συγκεκριμένη έκταση εντάσσεται σε περιοχή πρασίνου.
Αναλόγως, μη νόμιμη είχε κρίνει το ακυρωτικό δικαστήριο και την εξαίρεση περιοχών από τα όρια προστασίας του Υμηττού. Οπως αναφέρει ο συνταγματολόγος-δικηγόρος κ. Απόστολος Παπακωνσταντίνου, ο οποίος εκπροσωπεί δήμους και πολίτες κατά του ΠΔ για τον Υμηττό στο ΣτΕ, θεωρεί ότι είναι δύσκολο να διευθετηθεί το ζήτημα των αυθαίρετων οικισμών στον Υμηττό με μια οριζόντια νομοθετική ρύθμιση, αν δεν ακυρωθεί το ΠΔ. Η αίτηση ακυρώσεως που είχαν υποβάλει στο Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο συζητήθηκε τον Φεβρουάριο του 2013, ωστόσο ακόμη δεν έχει βγει η απόφαση.
Σε μελέτη του Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας (ΟΡΣΑ) που έγινε για το ΠΔ του Υμηττού καταγράφονται οι συσπειρώσεις αυθαιρέτων που εντοπίζονται τόσο στη δυτική πλευρά όσο και στην ανατολική:
–Περιοχή Χέρωμα στη Βάρη. Πρόκειται για μια έκταση περίπου 680 στρεμμάτων, δομημένη επί το πλείστον με αυθαίρετες κατοικίες. Η έκταση δεν είναι δασική και αποτελεί τμήμα του αγροκτήματος Βάρης. Περιλαμβάνει 890 αγροτεμάχια, τα περισσότερα μικρότερα των 500 τ.μ. Στο παρελθόν, με προϋπόθεση την εξαίρεση της περιοχής από τα όρια προστασίας του Υμηττού, είχε εκπονηθεί μελέτη πολεοδόμησής της. Παράλληλα, ο Οργανισμός Αθήνας είχε εγκρίνει πρόταση τροποποίησης, με την εξαίρεση της περιοχής, η οποία δεν προωθήθηκε καθότι κρίθηκε μη νόμιμη από το ΣτΕ.
–Κορωπί. Στην περιοχή υπάρχουν τρεις «οικισμοί» αυθαιρέτων, οι οποίοι αναπτύχθηκαν τα τελευταία χρόνια: ο Προφήτης Ηλίας (Α’ ζώνη προστασίας), η Σκάρπιζα και το Κίτσι (στη Β’ ζώνη προστασίας). Ο ΟΡΣΑ είχε προτείνει την εξαίρεση των περιοχών από τα όρια προστασίας του Υμηττού, αλλά κρίθηκε μη νόμιμη από το ΣτΕ.
–Περιοχή Πανόραμα Παιανίας (Β’ ζώνη προστασίας). Εχουν αναπτυχθεί περιοχές αυθαιρέτων. Ο ΟΡΣΑ είχε προτείνει την εξαίρεση και αυτής της περιοχής, κρίθηκε όμως μη νόμιμη από το ΣτΕ.
–Στη Γλυφάδα, στις περιοχές Ανάληψη (στην Α’ και στη Β’ ζώνη προστασίας του Υμηττού) και Γύρισμα Τερψιθέας (εντός της Β’ ζώνης προστασίας) υπάρχουν πυρήνες συσπείρωσης αυθαιρέτων. Η Ανάληψη είναι δασική και δημόσια κατά το ήμισυ, ενώ το Γύρισμα χαρακτηρίζεται μη δασικό.

Απαιτούνται μεταρρυθμίσεις
Από την πλευρά του ο πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΤΕΕ) κ. Χρήστος Σπίρτζης επισημαίνει: «Το θέμα τόσο των αυθαίρετων κατασκευών όσο και των οικισμών που έχουν προβλήματα ως προς τη νομιμότητά τους δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται με σκόρπιες νομοθεσίες. Ηρθε η ώρα να δοθεί προτεραιότητα στην ολοκλήρωση του Χωροταξικού και Πολεοδομικού σχεδιασμού, των Δασικών Χαρτών, του Κτηματολογίου και στην ψηφιοποίηση των αρχείων. Δυστυχώς πολλές υπηρεσίες που εμπλέκονται στις αδειοδοτήσεις αλλά και η πολιτική ηγεσία πολλών υπουργείων αντιμετωπίζουν τις αδειοδοτικές διαδικασίες ως μηχανισμό διαπραγμάτευσης με τους πολίτες και με τους επενδυτές. Και αυτός είναι ο λόγος που δεν έχουμε ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις αλλά αποσπασματικούς νόμους που στο επίκεντρό τους είναι η συλλογή προστίμων και όχι ο σχεδιασμός, η προστασία του αστικού και φυσικού περιβάλλοντος, η ποιότητα ζωής και ένα περιβάλλον που δεν θα εμποδίζει την ανάπτυξη παραγωγικών δραστηριοτήτων. Αυτός είναι ο λόγος που πολλά από τα πρόχειρα νομοθετήματα που έχουμε δει τα τελευταία χρόνια κρίνονται αντισυνταγματικά από το ΣτΕ και άδικα για τους πολίτες».


Τι συζητείται στο ΣτΕ
«Οχι» στην αμνήστευση μεγάλων παραβάσεων
Στις 10 Οκτωβρίου θα κριθεί ως προς τη συνταγματικότητά του από την Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας ο Νόμος 4178/2013 (νόμος Καλαφάτη) για τη νομιμοποίηση αυθαιρέτων, οπότε η απόφαση αναμένεται, στην καλύτερη περίπτωση, με την εκπνοή της ισχύος του νέου νόμου, τον ερχόμενο Φεβρουάριο.
Στο μεταξύ, η νομιμοποίηση αυθαιρέτων συνεχίζεται καθώς στο τέλος Ιουλίου η Επιτροπή Αναστολών της Ολομέλειας απέρριψε τις αιτήσεις των πολιτών για ακύρωση των διατάξεων του νόμου Καλαφάτη. Οι δικαστές έκριναν ότι οι διατάξεις του 4178/2013 δεν ταυτίζονται με εκείνες του 4014/13 (νόμος Παπακωνσταντίνου), οι οποίες ακυρώθηκαν ως αντισυνταγματικές. Σύμφωνα με το σκεπτικό, καθώς δεν πρόκειται για το ίδιο νομικό ζήτημα, δεν τίθεται προδήλως ζήτημα παραβίασης του Συντάγματος. Αυτό θα κριθεί από την Ολομέλεια στις αρχές Οκτωβρίου.
Οπως σχολιάζει ο συνταγματολόγος κ. Απόστολος Παπακωνσταντίνου, «ο Νόμος 4178 εξακολουθεί να αντιμετωπίζει με τον ίδιο τρόπο ή ενδεχομένως σε ορισμένα σημεία με χειρότερο σε σχέση με το Σύνταγμα, το ζήτημα της ρύθμισης των αυθαιρέτων. Υπό αυτούς τους όρους πιθανολογούμε ότι το ΣτΕ θα κρίνει τον νόμο ως αντισυνταγματικό».
Πάντως, εισηγήτρια δεν θα είναι η σύμβουλος Επικρατείας κυρία Αικατερίνη Σακελλαροπούλου, η οποία είχε χειριστεί την προσφυγή κατά του 4014/13, αλλά στη θέση της θα βρίσκεται ο κ. Κ. Κουσούλης, ο οποίος στην προηγούμενη υπόθεση είχε κρατήσει μετριοπαθή στάση.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις νομικών, πιθανώς το ΣτΕ θα δεχθεί τη νομιμοποίηση των μικρών πολεοδομικών παραβάσεων, όπως και των αυθαίρετων κατασκευών που είχαν χτιστεί πριν από το 1983, αλλά όχι των μεγάλων παραβάσεων.
Από την πλευρά τους, στελέχη του ΥΠΕΚΑ εμφανίζονται αισιόδοξα και θεωρούν ότι η πολιτεία έχει πλέον νέα νομικά κείμενα τα οποία θα εμφανίσει ως «επιχειρήματα», όπως είναι το ΠΔ για την ηλεκτρονική ταυτότητα των κτιρίων, ο νέος ηλεκτρονικός τρόπος έκδοσης οικοδομικών αδειών, ο οποίος αναμένεται να λειτουργήσει σύντομα, ή η Τράπεζα Γης.
Ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος κ. Ν. Ταγαράς, έχει πολλάκις δηλώσει ότι ο 4178/13 είναι ο τελευταίος νόμος για τα αυθαίρετα και ότι με την αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας θα μπορέσει να ελεγχθεί η αυθαίρετη δόμηση. Οπως αναφέρουν όμως πηγές του ΥΠΕΚΑ, το θέμα θα επανεξεταστεί τον Φεβρουάριο, οπότε εκπνέουν οι προθεσμίες υπαγωγής στον νόμο και αναμένεται και η απόφαση του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ