Σε σκάνδαλο διαρκείας, με πληθώρα πρωταγωνιστών αλλά και πεδίο εύφορο προς κάθε ατασθαλία, έχει πλέον μετατραπεί η υπόθεση με τη χρηματοδότηση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΚΟ). Η απόφαση της κυβέρνησης Σαμαρά να μπει τάξη δεν θα είναι, όπως φαίνεται, τόσο απλή στην εφαρμογή της καθώς θα πρέπει να κλείσουν νομοθετικά παράθυρα, να αποδομηθούν χρόνιες πελατειακές σχέσεις με το πολιτικό σύστημα και να τεθούν κανόνες για 20.000-30.000 οργανώσεις – όσες, δηλαδή, υπολογίζεται ότι δρουν στη χώρα (βάσει του σχετικού πορίσματος της Βουλής) – και ενώ «σχεδόν καμία δεν μοιάζει με την άλλη».

Η κορυφή του παγόβουνου θέλει σήμερα το έργο 600 ΜΚΟ να βρίσκεται στα χέρια της Δικαιοσύνης: τραπεζικά αρχεία, τιμολόγια που έχουν κοπεί στην αλλοδαπή, πλαστά (και μη) παραστατικά γίνονται φύλλο και φτερό εν μέσω έντονης δυσαρέσκειας τόσο από την κοινή γνώμη, που παρατηρεί ακόμη μία πτυχή διαφθοράς στην ελληνική πραγματικότητα, όσο και πολλών ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται χρόνια στον χώρο και θεωρούν ότι η ζημιά που υφίστανται είναι τεράστια – μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά, διαμαρτύρονται.

Το ενδιαφέρον στην παρούσα φάση ξεκινά από τους καταλόγους που έχουν φθάσει στα χέρια του γενικού γραμματέα της κυβέρνησης κ. Παναγιώτη Μπαλτάκου. Οι λίστες αυτές προέρχονται μόνο από τρία υπουργεία: Εξωτερικών, που όντως κατέχει και την πλέον μακροσκελή, Πολιτισμού και Υγείας, όταν είναι γνωστό – και από το πόρισμα της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής (2011) – ότι και άλλα υπουργεία, όπως π.χ. το υπουργείο Εσωτερικών (μέσω της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων, της Γενικής Διεύθυνσης Μεταναστευτικής Πολιτικής και Κοινωνικής Ενταξης), το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη (μέσω της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας), το υπουργείο Ανάπτυξης και Υποδομών έχουν κατά καιρούς συνδεθεί με ΜΚΟ. Σαν να μην έφθανε η απουσία ανταπόκρισης, κάποιοι από αυτούς τους καταλόγους είναι ελλιπέστατοι, με κορυφαίο αυτόν του υπουργείου Υγείας, καθώς παραλείπει τα αναλυτικά ποσά μιας εκάστης επιχορήγησης.
Στο Σουδάν και στο Αζερμπαϊτζάν
Μια πρώτη ανάγνωση των καταλόγων προκαλεί μειδίαμα στους μη μυημένους: Τι δουλειά έχει η Ελλάδα να δαπανά λεφτά για «Επιμόρφωση νομικών για το κράτος δικαίου στο Αζερμπαϊτζάν», «Ενίσχυση της επιχειρηματικότητας των γυναικών στη Συρία», «Καταγραφή πολιτιστικών δραστηριοτήτων στη Μολδαβία» και «Εκπαίδευση εμπειρογνωμόνων στη χρηστή διακυβέρνηση, στο Σουδάν»;
«Δεν ανακαλύψαμε εμείς το Σουδάν και τη Μολδαβία» τονίζει ο καθηγητής κ. Ξενοφών Κοντιάδης, γενικός διευθυντής του Κέντρου Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου – Ιδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου. «Η προκήρυξη του υπουργείου Εξωτερικών, της ΥΔΑΣ (Υπηρεσία Διεθνούς Αναπτυξιακής Συνεργασίας), υπαγορεύει κάθε φορά τόσο το θέμα όσο και τον τόπο διεξαγωγής του έργου. Το πλαίσιο είναι πολύ συγκεκριμένο. Η Ελλάδα δεν ήταν πάντα το μαύρο πρόβατο που είναι σήμερα για τη διεθνή κοινότητα. Ανήκε στις 30 πλουσιότερες χώρες του κόσμου, θεωρήθηκε από τον ΟΟΣΑ ανεπτυγμένη χώρα και κλήθηκε να συμβάλει με ποσοστό επί του ΑΕΠ της για αναπτυξιακή βοήθεια σε αναπτυσσόμενες χώρες. Ετσι προέκυψε η διείσδυση σε κράτη της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, της Αφρικής και της Ασίας».
Στις λίστες μπορεί να εντοπίσει κανείς επανειλημμένως, με πλείστα όσα ποσά, επιχορηγήσεις προς το Ιδρυμα Τσάτσου, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Δημοσίου Δικαίου, με επικεφαλής τον καθηγητή κ. Σπύρο Φλογαΐτη, τους Γιατρούς του Κόσμου, το Μεσογειακό Γραφείο Πληροφόρησης για το Περιβάλλον, τον Πολιτισμό και την Αειφόρο Ανάπτυξη, με πρόεδρο του ΔΣ τον καθηγητή κ. Μιχαήλ Σκούλλο, την Action Aid, με επικεφαλής την κυρία Αλεξάνδρα Μητσοτάκη, αλλά και ΜΚΟ όπως η Humanet – Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ανθρωπιστικής Ανάπτυξης, επικεφαλής της οποίας έχει διατελέσει η αντιπεριφερειάρχης Ηπείρου κυρία Τατιάνα Καλογιάννη, αδελφή του αναπληρωτή υπουργού Ανάπτυξης και Υποδομών κ. Σταύρου Καλογιάννη, η Ευρωπαϊκή Προοπτική – Κέντρο Ανάπτυξης και Εκπαίδευσης, με ιθύνοντα νου τον κ. Παντελή Σκλιά, γνωστό και από την κουμπαριά του με τον υπουργό Εσωτερικών κ. Ευριπίδη Στυλιανίδη, η αμαρτωλή Αλληλεγγύη (το άνοιγμα της οποίας αγγίζει τα 9,5 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με έναν πρώτο διαχειριστικό έλεγχο από την πλευρά της Εκκλησίας), καθώς και το Ιερό Κοινόβιο Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου – Κέντρο Παναγία η Φιλανθρώπινη – Ιδρυμα Ορμύλια, έδρα του οποίου έχει ορισθεί το Μετόχιο της Ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας Αγίου Ορους.
Τα ονόματα όμως από μόνα τους δεν μπορούν να πουν πολλά. Πηγές που γνωρίζουν τα του Ευρωπαϊκού Κέντρου Δημοσίου Δικαίου διευκρινίζουν ότι έχει πλέον μετεξελιχθεί σε διεθνή οργανισμό, από το 2007, με αξιοζήλευτες εγκαταστάσεις – βιοκλιματικού σχεδιασμού – στα Λεγραινά Σουνίου, έχοντας μάλιστα στα σκαριά την πρώτη ιδιωτική νομική σχολή στη χώρα. «Κακώς περιλαμβάνεται στον κατάλογο με τις ΜΚΟ» σημειώνουν. «Συμβαίνει απλώς και μόνον επειδή έχει λάβει χρήματα από την ΥΔΑΣ».
Παράλληλα ο κ. Κοντιάδης του Ιδρύματος Τσάτσου εκτιμά ότι πρέπει να γίνει διάκριση ανάμεσα στις ΜΚΟ «με υπόσταση, υποδομή και ένα άλλο εύρος δραστηριότητας» και σε εκείνες που είναι περιορισμένου βεληνεκούς. «Υφιστάμεθα μεγάλη δυσφήμιση. Τα στοιχεία δεν είναι πάντοτε ακριβή. Προ διετίας η ΥΔΑΣ είχε δώσει στη δημοσιότητα ποσά που ουδέποτε λάβαμε. Από την άλλη πλευρά, κάθε φορά που γίνεται κάποια σύμβαση, καταθέτουμε εγγυητική επιστολή και αφού γίνουν οι δράσεις εμφανίζουμε όλα τα παραστατικά – με βάση πάντα τον προϋπολογισμό του έργου. Ολοι οι σχετικοί φάκελοι βρίσκονται στο Ιδρυμα Τσάτσου, ενώ στο παρελθόν έχουμε αναγκαστεί να στείλουμε ξανά και ξανά τα ίδια οικονομικά στοιχεία στην ΥΔΑΣ με την αιτιολογία από πλευράς τους ότι ο φάκελος είχε «παραπέσει»!».
Ο καθηγητής κ. Μιχαήλ Σκούλλος επισημαίνει, για λογαριασμό του Μεσογειακού Κέντρου Πληροφόρησης, ότι στο αποκαλούμενο «πάρτι εκατομμυρίων» όχι μόνο δεν συμμετείχε αλλά πλήρωσε και «ρεφενέ», δανείζοντας ουσιαστικά το κράτος για να προβάλει την εικόνα του στο εξωτερικό, με αντίτιμο τη σημερινή δυσφήμιση.
Με αφορμή το έργο «Διάλογος της Αιγύπτου» και συγκεκριμένη δράση για τους υδάτινους πόρους που περιλαμβάνεται στους επίμαχους καταλόγους, ο ίδιος σημειώνει χαρακτηριστικά: «Για το έργο αυτό δεν έχουμε εισπράξει ακόμη ούτε ένα ευρώ, ενώ έχουμε καταθέσει όλες τις αποδείξεις πληρωμών που κάναμε. Περιμένουμε την πληρωμή μας από το ΥΠΕΞ για δαπάνες που έχουν ήδη γίνει και προπληρωθεί από εμάς την περίοδο 2008-2010. Να προσθέσω ότι το όλο έργο έγινε αποδεκτό με επαίνους από τους τοπικούς φορείς και την πρεσβεία μας στο Κάιρο».

Το δάχτυλο στο μέλι
Το διά ταύτα όμως παραμένει και είναι κυρίως οικονομικό: Ποιος καθορίζει το ύψος της χρηματοδότησης του εκάστοτε έργου; Και με ποιο κριτήριο; Ποιος παρακολουθεί την εκτέλεσή του, για την εκταμίευση κάθε δόσης; Ποιος εποπτεύει, με άλλα λόγια, τη συνολική διαχείριση από πλευράς ΜΚΟ;
«Είναι πρόκληση το ποσό των 600.000 ευρώ για ένα τετραήμερο συνέδριο με θέμα τη νόσο Αλτσχάιμερ στη Θεσσαλονίκη» υπογραμμίζει γνωστός ψυχίατρος που θέλει να διατηρήσει την ανωνυμία του.
Παράλληλα και σύμφωνα με παλαιότερη έκθεση του γενικού επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης κ. Λέανδρου Ρακιντζή, πολλές είναι οι ΜΚΟ που έχουν το θράσος να μην υποβάλλουν δηλώσεις εισοδήματος αλλά και να μην αποδίδουν ΦΠΑ.
Η έλλειψη επαρκούς και αποτελεσματικού ελέγχου θέτει τις περισσότερες φορές στην ίδια μοίρα κηφήνες που έστησαν μαγαζάκια και ΜΚΟ με «πρόσωπο». Μικρές οργανώσεις, χωρίς υποδομή, που έλαβαν δυσανάλογα ποσά, μεγάλες και σοβαρές ΜΚΟ που ενδεχομένως μπήκαν σε λογικές κερδοφόρων επιχειρήσεων, ακόμη και κάποιες που ανέλαβαν να εκπονήσουν έργα εκτός αντικειμένου τους, συνθέτουν ένα μωσαϊκό με παθογένειες.

Καθόριζαν μόνοι τους τη χρηματοδότηση!
Η ΥΔΑΣ (Υπηρεσία Διεθνούς Αναπτυξιακής Συνεργασίας), μια εκ των βασικότερων πηγών εκροής δημόσιου χρήματος προς τις ΜΚΟ, αναγνωρίζει συστημικά λάθη του παρελθόντος, μέσω του νέου – από τον Ιούλιο του 2012 – γενικού διευθυντή της κ. Αντώνη Ζαΐρη, αλλά και της αναπληρώτριας γενικής διευθύντριας, πρέσβειρας κυρίας Δωροθέας Δούβου.
Παρά το γεγονός ότι το υπουργείο Εξωτερικών ήταν υπεύθυνο για την κατάρτιση της εκάστοτε προκήρυξης, «το ύψος της χρηματοδότησης του έργου το καθόριζε η ΜΚΟ, στο πλαίσιο τεχνικής έκθεσης που ήταν υποχρεωμένη να υποβάλει ως μέρος της συνολικής πρότασής της» εξηγεί η κυρία Δούβου. «Η αξιολόγηση δηλαδή από την αρμόδια επιτροπή του υπουργείου γινόταν ανάλογα με το τι πρότειναν οι ίδιες οι οργανώσεις. Στην πορεία, στρεβλώσεις υπήρξαν πολλές. Παρατηρήθηκε αδυναμία παρακολούθησης του έργου, ιδίως στις μακρινές περιοχές, ενώ πολλές από τις οργανώσεις δεν τηρούσαν καν τα υπεσχημένα, αγνοούσαν δηλαδή τον κανόνα που ήθελε να ενημερώνουν – με το που θα πατούσαν το πόδι τους στην αλλοδαπή – τις κατά τόπους ελληνικές πρεσβείες για την έναρξη του έργου αρμοδιότητάς τους».
Σύμφωνα με τον κ. Ζαΐρη, τη στιγμή αυτή είναι ανοιχτά 196 προγράμματα, τα οποία αφορούν συνολικά 79 ΜΚΟ. «Το πιθανότερο είναι να τροποποιηθούν οι συμβάσεις, ως προς τους όρους αλλά και τα ποσά. Θα γίνει έλεγχος των προγραμμάτων, στο πλαίσιο συνεργασίας ορκωτών λογιστών, και υπηρεσιακών παραγόντων, με τη συνδρομή και του υπουργείου Οικονομικών. Στόχος είναι πλέον να θωρακιστεί το δημόσιο συμφέρον, έχουμε άλλωστε να αντιμετωπίσουμε όρους δημοσιονομικής ασφυξίας».
Η όποια θωράκιση δεν μπορεί βεβαίως να αφήσει απ’ έξω τη «σφράγιση» των νομικών παραθύρων, που επιτρέπουν ατασθαλίες. Μπορεί μόνο δύο νόμοι να διέπουν τη λειτουργία των ΜΚΟ, υπάρχουν ωστόσο και άλλα 52 νομοθετήματα διαφόρων υπουργείων στα οποία γίνεται απλή πλην όμως βασική αναφορά στον τρόπο συνεργασίας των υπηρεσιών τους με τις εν λόγω οργανώσεις.
Το θολό θεσμικό πλαίσιο υπογραμμίζει πολύπειρος δημόσιος υπάλληλος, αναφέροντας ενδεικτικά και μόνο τον νόμο 2557/97, του υπουργείου Πολιτισμού, στον οποίο απουσιάζει παντελώς η έννοια του απολογισμού όσον αφορά το έργο των Νομικών Προσώπων Ιδιωτικού Δικαίου, όπως οι ΜΚΟ.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ