Ρητορικός… Μαραθώνιος για φοιτητές

Πρέπει η Βουλή να καταργήσει τις διαδηλώσεις; Μήπως η κυβέρνηση θα έπρεπε να αποτελείται μόνο από τεχνοκράτες; Οφείλει η ΕΕ να ελέγχει τους προϋπολογισμούς των κρατών μελών; Θα ήταν άραγε θεμιτό να καταργηθεί η υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση; Σε ένα πρωτότυπο ρητορικό… Μαραθώνιο διάρκειας 48 ωρών, δεκάδες φοιτητές από όλη την Ελλάδα διαγωνίστηκαν με όπλο τη ρητορική τους δεινότητα και αντικείμενο μερικά από τα πιο κρίσιμα ζητήματα που απασχολούν τη σύγχρονη Ελλάδα.

Το Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Debate διοργανώθηκε από τον Ρητορικό Όμιλο του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και ολοκληρώθηκε την Κυριακή, με τη συμμετοχή ομάδων από όλα τα επιστημονικά αντικείμενα και από κάθε γωνιά της Ελλάδας, μεταξύ άλλων από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, τη Νομική, την Ιατρική και το Μαθηματικό Αθηνών, το Πάντειο Πανεπιστήμιο, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το Πανεπιστήμιο της Πάτρας.

Αν και η Ελλάδα είναι η χώρα που γέννησε τη ρητορική, το αγαπημένο «χόμπι» των Αρχαίων ημών προγόνων, λίγοι γνωρίζουν ότι το στοιχείο που διαφοροποιεί τους εκπαιδευτικούς ρητορικούς αγώνες είναι ότι οι ομιλητές δεν επιλέγουν την άποψη που θα υποστηρίξουν, αλλά αυτή καθορίζεται… με κλήρωση. Στόχος είναι να αναγκασθούν οι φοιτητές να σκεφθούν δημιουργικά χωρίς να περιορίζονται από τις παγιωμένες απόψεις ή τις τυχόν προκαταλήψεις τους.

Είναι συνεπώς πιθανόν να αναγκασθεί κάποιος να υποστηρίξει μία άποψη με την οποία διαφωνεί. Οφείλει να έχει ανοιχτό μυαλό και τη διάθεση όχι μόνο να κατανοήσει την θέση που «κληρώθηκε», αλλά επιπλέον να αναζητήσει έξυπνα και ισχυρά επιχειρήματα για να την υποστηρίξει. Όπως εξηγεί ο κ. Μάνος Μοσχόπουλος, στέλεχος επικοινωνίας στη Διεθνή Ένωση για το Debate στην Εκπαίδευση (International Debate Education Association), «αν ξεπεράσεις το αρχικό «σοκ» και έχεις ανοιχτό μυαλό θα αντιληφθείς αυτό που αποτελεί την πεμπτουσία της ρητορικής: Δεν υπάρχουν απόλυτες αλήθειες! Για κάθε άποψη υπάρχει και η αντίθετη, αρκεί να έχει κανείς τη διάθεση να την αναλύσει και να την κατανοήσει».

Τα θέματα ορίζονται από την οργανωτική επιτροπή του πρωταθλήματος και κρατούνται μυστικά μέχρι την έναρξη της διαδικασίας. Μόλις το θέμα ανακοινωθεί και κληρωθεί η «θέση» που θα λάβει κάθε ομάδα (υπέρ ή κατά του θέματος), οι ομιλητές έχουν μόλις είκοσι λεπτά για να προετοιμάσουν τους λόγους τους. «Κατά τη διάρκεια του αγώνα, ωστόσο, οι αντίπαλοι μπορούν να υποβάλουν ερωτήσεις. Συνεπώς, ένας ομιλητής δε μπορεί να επιδίδεται σε… μονόλογο, όπως συνηθίζεται στα τηλεοπτικά παράθυρα και στη Βουλή. Για να κερδίσει κάποιος τον αγώνα οφείλει πρωτίστως να ακούει τον αντίπαλο και να αντικρούει επακριβώς τα επιχειρήματα του», τονίζει μιλώντας στο «Βήμα» ο κ. Πέτρος Παπαλιανός, συνιδριτής του Ρητορικού Ομίλου του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και κριτής στο προαναφερθέν πανελλήνιο πρωτάθλημα.

«Ειδικά στις μέρες μας, ο δημόσιος διάλογος είναι πολωμένος και όλοι – έστω και ασυναίσθητα – εκφράζουμε παγιωμένες μέσα μας αντιλήψεις. Έτσι, το να συμμετάσχει κάποιος σε έναν ρητορικό αγώνα, όπου είναι αναγκασμένος να βρει επιχειρήματα για μία άποψη, ακόμα και αν αρχικά δεν συμφωνούσε με αυτήν, είναι μια διαδικασία που διευρύνει τους ορίζοντές μας και μας αναγκάζει να σκεφτούμε πιο δημιουργικά», προσθέτει ο ίδιος.

Τα οφέλη των ρητορικών αγώνων δεν περιορίζονται στα πανεπιστημιακά ιδρύματα αλλά αφορούν κάθε βαθμίδα της εκπαίδευσης, από το Δημοτικό ως το Λύκειο. Μάλιστα, η ίδια η βελτίωση των ακαδημαϊκών επιδόσεων περνά μέσα από τους ρητορικούς αγώνες! Αυτό έδειξε πρόσφατη συγκριτική μελέτη που βασίστηκε στα στοιχεία 51 επιστημονικών ερευνών της τελευταίας εικοσαετίας (1990-2011) στις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, τον Καναδά, τη Γαλλία, το Ισραήλ, την Ιαπωνία, τη Σιγκαπούρη και το Χονγκ Κονγκ. Την μελέτη εκπόνησαν σε συνεργασία δύο διεθνείς μη κερδοσκοπικές εκπαιδευτικές οργανώσεις, η «CfBT Education Trust» και η «English-Speaking Union», οι οποίες δραστηριοποιούνται εδώ και σχεδόν 90 χρόνια σε 40 χώρες του πλανήτη. Τα αποτελέσματα κατέδειξαν ότι η ένταξη των ρητορικών αγώνων στο σχολικό πρόγραμμα από το Δημοτικό μέχρι και το Λύκειο, όχι μόνο ενισχύει τις λεκτικές και επικοινωνιακές ικανότητες των μαθητών, αλλά βελτιώνει τις επιδόσεις τους σε όλους τους τομείς, αυξάνοντας ως και 70% τις πιθανότητες αποφοίτησης ενός μαθητή από το Λύκειο!

Σύμφωνα με την μελέτη που παρουσίασαν οι δύο προαναφερθέντες οργανισμοί, οι μαθητές που ασχολούνται με τους ρητορικούς αγώνες έχουν 25% περισσότερες πιθανότητες να αποφοιτήσουν από το Λύκειο, σε σχέση με αυτούς που δεν κάνουν debate. Μία έρευνα βασίστηκε, μάλιστα, σε 12.179 νέους της περιοχής του Σικάγο και κατέδειξε ότι, ειδικά σε ό,τι αφορά τους Αφροαμερικανούς, οι μαθητές που κάνουν debate έχουν 70% περισσότερες πιθανότητες να αποφοιτήσουν! Την ίδια στιγμή, οι αναγνωστικές ικανότητες των μικρών ρητόρων ήταν κατά 25% καλύτερες από αυτές των συμμαθητών τους που δεν συμμετείχαν σε μαθήματα ρητορικής. Σε ό,τι αφορά τον βαθμολογικό μέσο όρο, οι μαθητές που διδάσκονται την ρητορική είχαν μέσο όρο 3,71 (με άριστα το 4), σε σχέση με το 3,5 του γενικού πληθυσμού.

Παράλληλα, οι αγώνες debate μέσα στην τάξη αυξάνουν το ενδιαφέρον των μαθητών, καθώς αντί αυτοί να είναι παθητικοί δέκτες της πληροφορίας, μετατρέπονται σε ενεργούς συμμέτοχους στο μάθημα. Αντικείμενα όπως η ιστορία ή τα οικονομικά «ζωντανεύουν» μέσα στην τάξη, καθώς οι μαθητές καλούνται να υποστηρίξουν διαφορετικές θέσεις σε σχέση με συγκεκριμένα ιστορικά περιστατικά ή πολιτικές και οικονομικές θεωρίες. «Η όξυνση του ενδιαφέροντος ευνοεί κυρίως τους μαθητές που στερούνται αυτοπεποίθησης. Τα ίδια παιδιά που θα σώπαιναν ντροπιασμένα αν ο καθηγητής τα σήκωνε στον πίνακα «για να πούνε το μάθημα», όταν συμμετέχουν σε μια μικρή ομάδα που αναλαμβάνει να υποστηρίξει σε μορφή ρητορικού λόγου τα στοιχεία του εν λόγω μαθήματος αναπτύσσουν πρωτοβουλία και συμμετέχουν με ενδιαφέρον», τονίζει μιλώντας στο «Βήμα» η κυρία Καλλίνα Μπασλή, προπονήτρια της ρητορικής ομάδας του Κολεγίου Αθηνών-Κολεγίου Ψυχικού.

Στο πλαίσιο της εργασίας της στα βρετανικά γραφεία της οργάνωσης «English-Speaking Union», η κυρία Μπασλή διεξήγαγε μαθήματα debate σε σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στη Μεγάλη Βρετανία. «Τη μεγαλύτερη βελτίωση είδα σε μαθητές που δυσκολεύονταν να συγκεντρωθούν, λόγω έλλειψης ενδιαφέροντος ή έλλειψης εμπιστοσύνης στις νοητικές τους δυνάμεις. Αυτά τα παιδιά έχουν ανάγκη τη διαδραστικότητα για να αναπτύξουν τις δυνάμεις τους και το debate τους έδινε τη δυνατότητα – μετά τον αρχικό δισταγμό, λόγω της εγγενούς ντροπής – να δουν τον ίδιο τους τον εαυτό υπό άλλη οπτική», καταλήγει η κυρία Μπασλή. Αντιστρόφως, σύμφωνα με την ίδια, τα παιδιά του Δημοτικού ένιωθαν σημαντικά λιγότερη ντροπή και μάλιστα έδειχναν να απολαμβάνουν κάθε λεπτό που μπορούσαν να βρίσκονται στο βήμα ως ομιλητές!

Σε πανεπιστημιακό επίπεδο, άλλωστε, σύμφωνα με τη συγκριτική μελέτη των εκπαιδευτικών οργανισμών «CfBT Education Trust» και «English-Speaking Union», οι φοιτητές δηλώνουν ότι η ένταξη του debate στα μαθήματα τους βοηθά να αφομοιώνουν τις δύσκολες έννοιες και να προσεγγίσουν κριτικά την διδακτέα ύλη. Σε σχετική έρευνα του 2003 το 79% των Βρετανών φοιτητών απάντησαν ότι η ένταξη των ρητορικών αγώνων στο μάθημα τους βοήθησε να εντρυφήσουν στα δύσκολα σημεία της ύλης. Σε αντίστοιχη έρευνα του 1990, το 65% των φοιτητών είχαν δηλώσει ότι το debate ενίσχυε το ενδιαφέρον τους για το μάθημα.

Μέχρι πρότινος, οι πρωτοβουλίες διοργάνωσης ρητορικών αγώνων περιορίζονταν κυρίως στον αγγλοσαξονικό κόσμο. Άλλωστε, η οργανωτική μορφή των αγώνων debate, όπως έχουν καθιερωθεί διεθνώς στα πλαίσια της σχολικής και της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, διαμορφώθηκε με βάση αγώνες ρητορικής στα βρετανικά πανεπιστήμια. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια οι ρητορικοί αγώνες έχουν επιστρέψει με δειλά βήματα στην «πατρίδα» τους και στην ελληνική εκπαίδευση, τόσο σε σχολικό όσο και σε πανεπιστημιακό επίπεδο. Ρητορικοί όμιλοι έχουν δημιουργηθεί στα περισσότερα ΑΕΙ της χώρας μας, από τη Θεσσαλονίκη μέχρι την Αθήνα και την Πάτρα.

Την ίδια στιγμή, το ελληνικό Υπουργείο Παιδείας τα τελευταία οκτώ χρόνια διοργανώνει σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών τους Αγώνες Επιχειρηματολογίας-Αντιλογίας για όλους τους μαθητές Β’ και Γ’ Λυκείου της χώρας μας. Βασικός στόχος των Αγώνων Επιχειρηματολογίας – οι οποίοι ας σημειωθεί, ωστόσο, ότι είναι προαιρετικοί για τους μαθητές – είναι η καλλιέργεια της σκέψης και η επαφή των μαθητών με θέματα που, ενώ δε διδάσκονται στα σχολεία σε ειδικό και συγκεκριμένο μάθημα, βρίσκονται διάχυτα σε όλο το εύρος της διδακτέας ύλης και είναι ευρύτερα γνωστά από τον τύπο και τα ΜΜΕ. Οι μαθητές εξασκούνται στο να σκέφτονται λογικά, ώστε να είναι ικανοί να καθορίσουν με ακρίβεια τα κεντρικά σημεία του θέματος που θα τους δοθεί, να παρουσιάσουν τις απόψεις τους με πειστικά επιχειρήματα και να μπορούν με ετοιμότητα να ανταπαντήσουν σε ερωτήσεις. Μάλιστα, για κάθε σχολείο που επιθυμεί να συμμετάσχει στους αγώνες απαιτείται απλώς να προσδιοριστούν ένας ή δύο υπεύθυνοι καθηγητές, ανεξαρτήτως ειδικότητας, οι οποίοι έχουν και την ευθύνη «προπόνησης» της ομάδας Debate του σχολείου σύμφωνα με συγκεκριμένους κανόνες που καθορίζονται από την επιτροπή των αγώνων.

τηλ. 6938813727

Κάθε Τετάρτη και Πέμπτη στις 19.00

Αίθουσα Α24 (πτέρυγα Αντωνιάδου, 2ος όροφος) του Ο.Π.Α. (πρώην ΑΣΟΕΕ)

Κάθε Τρίτη στις 19.00

Αμφιθέατρο 1, Νομική Σχολή Αθηνών

τηλ. 6977307730

Στέκι Πολιτιστικών Ομάδων Φοιτητών Πανεπιστημίου Πατρών

τηλ. 210.74.74.471

Διοργανώνει ανοιχτά πρωταθλήματα στα Αγγλικά, με συμμετοχή ομιλητών από Ελλάδα, Βαλκάνια, Ευρώπη και Αμερική

–Ρητορικός Όμιλος Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών

Ανά τακτά χρονικά διαστήματα διοργανώνει «προπονήσεις» ρητορικής στα Αγγλικά και τα μέλη του συμμετέχουν σε πανευρωπαϊκά και διεθνή πρωταθλήματα

τηλ. 6988976070, 2106740823.

Διοργανώνονται από το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών σε συνεργασία με το Υ.Π.Ε.Π.Θ., υπό την αιγίδα της Βουλής των Ελλήνων. Συμμετέχουν μαθητές της τρίτης τάξης του Ενιαίου Λυκείου, ιδιωτικών και δημοσίων σχολείων της χώρας.