Πώς θα μετατρέψουμε την κρίση σε ευκαιρία

Μπροστά στο κατάμεστο ακροατήριο στο αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη, αλλά και μπροστά σε χιλιάδες άτομα που ως «διαδικτυακό ακροατήριο» παρακολουθούσαν τις ομιλίες σε απευθείας μετάδοση μέσω ίντερνετ, οι δεκαεπτά ομιλητές από τις ΗΠΑ, την Ελλάδα, το Ισραήλ, τη Γαλλία, την Ισπανία και το Βέλγιο πρότειναν καινοτόμες ιδέες στους τομείς της επιχειρηματικότητας, της τεχνολογίας, της οικονομίας και των κοινωνικών επιστημών, οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν την Ελλάδα «ένα βήμα μπροστά» (one step forward).

Για να πείσει το ακροατήριο ότι οι περίοδοι κρίσης και καταστροφής είναι ακριβώς αυτές που προσφέρονται για καινοτόμες ιδέες, ο κ. Λάρι Κίλι, ο Αμερικανός επιχειρηματίας που έχει χαρακτηριστεί από το περιοδικό «Business Week» ως ένας από τους επτά κορυφαίους «γκουρού» του πλανήτη στον τομέα της καινοτομίας, χρησιμοποίησε ένα παράδειγμα από τον πόλεμο μεταξύ του στρατού των ΗΠΑ και των ανταρτών της Μέσης Ανατολής. Παρουσίασε, ειδικότερα, τα στοιχεία που συγκρίνουν αφενός τα χρήματα που ξοδεύουν οι αντάρτες για να κατασκευάσουν αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς και αφετέρου, τις επενδύσεις του αμερικανικού Δημοσίου για τον εξοπλισμό που προστατεύει τον αμερικανικό στρατό από τους εν λόγω αυτοσχέδιους μηχανισμούς των ανταρτών.

«Για κάθε ένα δολάριο που ξοδεύουν οι αντάρτες της Μέσης Ανατολής, οι ΗΠΑ ξοδεύουν… 6,6 εκατομμύρια δολάρια. Ακριβώς επειδή υστερούν σε αριθμό, στρατιωτική δύναμη και οικονομική ευμάρεια, οι αντάρτες αναγκάζονται να κάνουν αυτό που ο αργοκίνητος μηχανισμός των ΗΠΑ δεν κάνει: καινοτομία!» είπε χαρακτηριστικά ο κ. Κίλι. Υποστήριξε στη συνέχεια ότι οι κρίσεις – οικονομικές, πολιτικές, κοινωνικές – αναγκάζουν τους λαούς να δημιουργήσουν καινοτομία, ακριβώς επειδή δεν έχουν άλλη επιλογή από το να δημιουργήσουν κάτι καινούριο για να κατορθώσουν να επιβιώσουν απέναντι στις αντιξοότητες.

Για τον κ. Ηλία Παπαϊωάννου, καθηγητή οικονομικών στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και του Ντάρτμουθ, η ελληνική κρίση έχει τη ρίζα της στην έλλειψη ενός «κεφαλαίου» που δεν είναι οικονομικό. «Το «κοινωνικό κεφάλαιο» αφορά τα πολύ βαθιά πιστεύω των μελών μιας κοινωνίας για την ίδια την κοινωνία και μπορεί να καταμετρηθεί με δείκτες που σχετίζονται με την εμπιστοσύνη και την προσφορά στους συνανθρώπους, όπως για παράδειγμα το ποσοστό αιμοδοσίας στον πληθυσμό», εξήγησε ο κ. Παπαϊωάννου. Παρουσίασε μια σειρά από έρευνες που φανέρωσαν ότι η έλλειψη εμπιστοσύνης στο συνάνθρωπο (και συνακόλουθα το χαμηλό «κοινωνικό κεφάλαιο») συνδέεται με μια σειρά από αρνητικούς οικονομικούς δείκτες: χαμηλό ΑΕΠ ανά κάτοικο, υψηλή γραφειοκρατία, υψηλή διαφθορά, χαμηλή ανοχή στη διαφορετικότητα. Στις έρευνες αυτές η Ελλάδα καταλαμβάνει συστηματικά μία από τις τελευταίες θέσεις, γεγονός που αποδεικνύει, σύμφωνα με τον κ. Παπαϊωάννου, την έλλειψη «κοινωνικού κεφαλαίου» στη χώρα μας.

Ο συγγραφέας και δημοσιογράφος κ. Πάσχος Μανδραβέλης παρουσίασε μία αναλογία της σημερινής κατάστασης στην ελληνική οικονομικοπολιτική σκηνή με τις επιστημονικές θεωρίες των αρχών του προηγούμενου αιώνα. «Όλοι βλέπουν ότι η κυρίαρχη ιδεολογία – αυτή του μεγάλου και συγκεντρωτικού κράτους – δεν λειτουργεί πλέον. Ωστόσο, αντί να την ανατρέψουν, προσπαθούν να βρουν νέους, πλάγιους τρόπους να την κρατήσουν ζωντανή», είπε χαρακτηριστικά. Για τον κ. Μανδραβέλη, αυτή η στάση θυμίζει τον περίφημο «αιθέρα» δηλαδή το μυστηριώδες άοσμο, άγευστο και αδρανές αέριο που είχαν εφεύρει οι επιστήμονες για να μπορούν να εφαρμόζουν τη νευτώνεια φυσική σε φαινόμενα τα οποία στην ουσία την καταργούσαν. «Σαν τον αιθέρα είναι και η «ανάπτυξη»: όλοι την επικαλούνται αλλά κανείς δεν ξέρει πώς να τη βρει!» κατέληξε ο κ. Μανδραβέλης.

Για τον καθηγητή του πανεπιστημίου Γέηλ, κ. Στάθη Καλύβα η σημερινή Ελλάδα διέρχεται τη δική της «Περεστρόικα», τη μετάβαση δηλαδή από ένα καθεστώς εσωστρέφειας και χαμηλής ανταγωνιστικότητας, όπως αυτό που χαρακτήριζε τις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ, προς μία νέα εποχή. Το μεγάλο ερώτημα για τον κ. Καλύβα είναι προς ποια κατεύθυνση βαδίζει η χώρα μας. «Ποιο θα είναι το αποτέλεσμα της δικής μας Περεστρόικα; Θα γίνουμε σαν την Τσεχία, μία χώρα που στάθηκε στα πόδια της και κατόρθωσε να αναπτύξει ευρωπαϊκό πρόσωπο; Ή σαν την Γεωργία, μία χώρα πλήρως περιθωριοποιημένη που μαστίζεται από την παρακμή;» διερωτήθηκε ο ίδιος, τονίζοντας ότι ο κίνδυνος που αντιμετωπίζει σήμερα η Ελλάδα είναι το ενδεχόμενο να περάσει την «κοιλάδα των δακρύων» και να βγει στη λάθος πλευρά της! Κατά την άποψή του η Ελλάδα δεν διαθέτει τον απαιτούμενο χρόνο για να αλλάξει τη νοοτροπία των πολιτών. Πιστεύει ότι αυτό που απαιτείται είναι ένα αντίστροφο σχήμα όπου οι κανονιστικές ρυθμίσεις θα προηγηθούν και η αλλαγή της νοοτροπίας θα ακολουθήσει.

Από την άλλη, ο καθηγητής οικονομικών, κ. Γιάννης Βαρουφάκης, αποδόμησε διεξοδικά τις προτάσεις που ακούγονται συχνά στις μέρες μας για τη δημιουργία των «Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης». Κατέδειξε όλα τα χαρακτηριστικά της Ευρώπης που την καθιστούν «ενωμένη» μόνο κατ’ όνομα μα όχι κατ’ ουσία και υποστήριξε ότι η σωτηρία της Ευρώπης βρίσκεται στον «Αποκεντρωμένο Εξευρωπαϊσμό» που θα οδηγούσε στην διεθνική πολιτική εκπροσώπηση και σε δημοκρατικούς ευρωπαϊκούς θεσμούς.

Για τον επιχειρηματία κ. Κώστα Αποστολίδη, ιδρυτή μίας εκ των λίγων ελληνικών πολυεθνικών επιχειρήσεων, με εξαγωγές ύψους 90 εκατομμυρίων ευρώ, η απάντηση στην κρίση είναι «τα μυαλά να βρίσκονται στη μπάλα και όχι στις εξέδρες». Διηγούμενος τη δική του ιστορία ο κ. Αποστολίδης κατέρριψε τα στερεότυπα που θέλουν τον νέο επιχειρηματία να έχει «μπάρμπα στην Κορώνη» ή «μεγάλο κεφάλαιο» για να πετύχει. Τόνισε τη σημασία της συλλογικής προσπάθειας και της προσήλωσης στις ανάγκες του πελάτη, γιατί «αν κατορθώσω να ανεβάσω τον πελάτη, τότε ο πελάτης θα ανεβάσει κι εμένα».

Στο ίδιο πνεύμα, ο κ. Κώστας Ευρυπίδης, ιδιοκτήτης φαρμακευτικής εταιρίας με κύκλο εργασιών 250 εκατομμυρίων ευρώ, τόνισε ότι για να πετύχει μία start-up επιχείρηση απαιτείται πάθος, ευελιξία και κυρίως διαφοροποίηση μέσω της εξειδίκευσης. «Μην προσπαθήσετε να παίξετε ενάντια στα μεγάλα ονόματα της αγοράς. Σίγουρα θα χάσετε. Βρείτε τον συγκεκριμένο τομέα στον οποίο μπορείτε να προτείνετε κάτι διαφορετικό και επικεντρωθείτε εκεί», τόνισε. Πρόσθεσε ότι οι συμμαχίες με τους καλύτερους, «ακόμα και αν είναι ακριβοί», είναι μία επένδυση που κάθε νέος επιχειρηματίας οφείλει να κάνει, καθώς αν κερδίσει κανείς τον πρώτο ισχυρό σύμμαχο, σίγουρα θα ακολουθήσουν κι άλλοι.

Για τον πολιτικό μηχανικό κ. Αντώνη Σγαρδέλη, από την άλλη, το σημαντικότερο στοιχείο είναι η αγάπη για το αντικείμενο του κάθε επιχειρηματία, ακόμα και αν αυτό απαιτεί μεγάλη ταλαιπωρία στο δαιδαλώδες ελληνικό Δημόσιο. «Κάθε φορά που εμπλεκόταν κάποια διαδικασία που αφορούσε το ελληνικό Δημόσιο έπρεπε να καταστρώσουμε διαφορετικό επιχειρησιακό σχέδιο: αντί για ώρες να γράφουμε μέρες, αντί για ημέρες να γράφουμε εβδομάδες! Η αγάπη για το αντικείμενο και όχι τα χρήματα είναι αυτό που εν τέλει μας αποζημίωσε», τόνισε ο κ. Σγαρδέλης, παρουσιάζοντας το εγχείρημα του να μετατρέψει ένα βυζαντινό κάστρο έξω από τη Μονεμβασιά σε παραδοσιακό ξενώνα.

«Το να ισχυριζόμαστε ότι τα διδάγματα της ψηφιακής εποχής δεν εφαρμόζονται στην Ελλάδα είναι σαν να προσπαθούμε να πείσουμε κάποιον ότι η βαρύτητα δεν αφορά την Ελλάδα», τόνισε η ειδική στο μάρκετιγκ και στην επικοινωνία, κυρία Έλενα Σάρι. Κατά τη διάρκεια της ομιλίας της παρουσίασε μια σειρά από στοιχεία που φανερώνουν την ανάμιξη των Ελλήνων στην ψηφιακή εποχή, η οποία, μάλιστα, σε ορισμένους τομείς όπως στην κοινωνική δικτύωση ή στην ενημέρωση online ξεπερνά κατά πολύ τον διεθνή μέσο όρο. Μάλιστα, σύμφωνα με την κυρία Σάρι, το διαδίκτυο είναι ο θεσμός που οι σύγχρονοι Έλληνες εμπιστεύονται περισσότερο, με τον ελληνικό στρατό να ακολουθεί με διαφορά μερικών μονάδων.

Για τον κ. Κώστα Μάλλιο, πρώην στέλεχος της Microsoft και ιδιοκτήτη εταιρίας που διεξάγει έρευνες και κατοχυρώνει πατέντες, οι ιδέες έχουν μετατραπεί στις μέρες μας στο σύγχρονο «νόμισμα». «Το παλιό μοντέλο σύμφωνα με το οποίο ο επιχειρηματίας έπρεπε να νοικιάσει χώρους, να προσλάβει προσωπικό, να δημιουργήσει γραμμή παραγωγής στις μέρες μας ανατρέπεται. Σήμερα, ο σύγχρονος εφευρέτης μπορεί πολύ απλά να πουλήσει την καινοτόμα ιδέα του και να δημιουργήσει κεφάλαιο εκατομμυρίων δολαρίων μέσα σε λίγες ημέρες», τόνισε ο κ. Μάλλιος.

Ο διάσημος Βέλγος επιχειρηματίας, κ. Γουόλτερ ντε Μπάουερ, επικεντρώθηκε στην καινοτομία στον τομέα της υγείας, τονίζοντας ότι η σύγχρονη τεχνολογία φιλοδοξεί να θέσει τέλος στο «πατρονάρισμα» των ασθενών από το γιατρό τους, προσφέροντας στην ανθρωπότητα την… «αυτοδιάγνωση». Παρουσίασε στη συνέχεια τις καινοτόμες συσκευές που βρίσκονται υπό σχεδιασμό και στο μέλλον θα πραγματοποιούν όλες τις εξετάσεις στο σπίτι του ασθενή, μέσα από ένα μικρό «υπερ-μηχάνημα». Έδωσε, μάλιστα, στο ακροατήριο και μία γεύση από τις τελευταίες εξελίξεις της τεχνολογίας, περιγράφοντας τα υπερσύγχρονα χάπια που μπορεί ο ασθενής να καταπιεί και στη συνέχεια να δει στο κινητό του πώς λειτουργεί το πεπτικό του σύστημα!

«Είναι παράδοξο το ότι βρίσκομαι σήμερα μπροστά σας, εδώ στην Ελλάδα, μιλώντας σε ένα κατ’ εξοχήν αστικό κοινό υψηλής μόρφωσης για τις προοπτικές της ελληνικής… γεωργίας. Είμαι εδώ για να σας προτρέψω να πάρετε το λάπτοπ σας και με το μεταπτυχιακό σας στην τσέπη να επιστρέψετε στη γη, στην σύγχρονη ελληνική γεωργία», είπε με μια δόση χιούμορ ο κ. Πάνος Κανέλλης, πρόεδρος της Αμερικάνικης Γεωργικής Σχολής. Κατά τη διάρκεια της ομιλίας του παρουσίασε παραδείγματα γεωργών που χρησιμοποίησαν το ίντερνετ, τις νέες τεχνολογίες και τις γνώσεις τους τόσο στη γεωργία όσο και στα οικονομικά για να δημιουργήσουν δομές που είναι κερδοφόρες και ανταγωνιστικές, ενώ ταυτόχρονα σέβονται το περιβάλλον.

Στο ίδιο πνεύμα, η κυρία Παναγιώτα Βλάχου, η οποία δημιούργησε από το μηδέν μία επιχείρηση βιολογικής εκτροφής σαλιγκαριών, δημιουργώντας θέσεις εργασίας για 147 οικογένειες, μίλησε για τη σημασία της αποκέντρωσης στα έργα, κι όχι μόνο στα λόγια. Διηγήθηκε την ιστορία της δικής της προσπάθειας, η οποία ξεκίνησε από ένα χωριό της Πελοποννήσου και κατέληξε στο «Χρυσό Σαλιγκάρι», ένα από τα σημαντικότερα διεθνή βραβεία σαλιγκαροτροφείας.

Τις δυνατότητες του οικολογικού ντιζάιν περιέγραψε στην ομιλία της η κυρία Αντιτάλ Έλα από το Ισραήλ, η οποία κέρδισε το διεθνές βραβείο της οργάνωσης TED για το εγχείρημά της να αναπτύξει καινοτόμες λάμπες φωτισμού που δουλεύουν με αιολική ενέργεια. «Όπως ο άνεμος έτρεφε από μικρή τα όνειρά μου, έτσι αποφάσισα να τον αξιοποιήσω για να μετατρέψω τη δύναμή του σε φως», είπε χαρακτηριστικά.

Τη σημασία της ελπίδας τόνισε στην ομιλία της η κυρία Ιβ Γερούλη, πρώην στέλεχος επικοινωνίας και νυν καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο Λογιόλα του Σικάγο. «Αντί να φοβόμαστε εμείς την κυβέρνηση, θα έπρεπε η κυβέρνηση να φοβάται εμάς», υπογράμμισε η κυρία Γερούλη, προσθέτοντας ότι η πολιτική και οικονομική ελίτ της Ευρώπης προσπαθεί να μας τρομοκρατήσει και να σπάσει το ηθικό μας. Το αντίδοτο, σύμφωνα με την κυρία Γερούλη, είναι να προσπαθήσουμε συνειδητά να καλλιεργήσουμε την ελπίδα. «Αν και φαντάζει αυτονόητο, δεν είναι καθόλου απλό και ήρθε η ώρα να το εφαρμόσουμε», τόνισε.

Για τις σκηνοθέτιδες και παραγωγούς κ.κ. Κορίν Γουέμπερ και Υβόν Σενούφ, η Αθήνα είναι η πόλη όπου επέλεξαν να πραγματοποιήσουν τα καλλιτεχνικά τους εγχειρήματα από το σύνολο των ευρωπαϊκών μεγαλουπόλεων! Στην κοινή τους ομιλία τόνισαν ότι η τέχνη είναι η αναγκαία πλατφόρμα για την κοινωνική αλλαγή και η αθηναϊκή πραγματικότητα, με όλες τις ανθρώπινες ιστορίες που περικλείει, αποτελεί ιδανικό χώρο γι’ αυτή την μετάλλαξη.

Από την άλλη, ο κ. Τζόζεφ Ρίτζιο, εξήγησε ότι πρέπει επιτέλους το ανθρώπινο γένος να αντιληφθεί ότι όλοι χρησιμοποιούμε μόλις το 5% του μυαλού μας και κατά συνέπεια το υπόλοιπο 95% παραμένει ακόμα ανεξερεύνητο. Τόνισε τη αναγκαιότητα για δημιουργία μιας νέας εκπαίδευσης που θα ενθαρρύνει την ανάδειξη της δημιουργικότητας και την διέγερση όλων αυτών των εγκεφαλικών κέντρων που με τα συμβατικά εκπαιδευτικά συστήματα παραμένουν αδρανή. «Είμαι σίγουρος ότι είστε όλοι λαμπρά μυαλά με πολλή κακή εκπαίδευση», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Ρίτζιο.