Αν πείτε στον σκύλο σας «πού είναι το μπαλάκι σου;» αυτός αμέσως θα τρέξει να το βρει. Πώς καταλαβαίνει τις ανθρώπινες λέξεις; Η επιστήμη δεν είχε ασχοληθεί ποτέ με αυτό το ερώτημα. Τώρα μια ομάδα ερευνητών εξέτασε το ζήτημα και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο καλύτερός μας φίλος έχει μια αντίληψη της γλώσσας εντελώς διαφορετική από τη δική μας: αντί να συνδέει τις λέξεις με το σχήμα των αντικειμένων, όπως ο άνθρωπος, τις συνδέει με το μέγεθος και την υφή τους.

Ανθρωποι και σκύλοι

Τα παιδιά, όταν αρχίζουν να μιλούν, μαθαίνουν τη γλώσσα συνδέοντας τις λέξεις με το σχήμα των αντικειμένων. Αυτό σημαίνει ότι όταν ένα παιδί μάθει τη λέξη «μπάλα», αν του δείξετε μια σειρά από αντικείμενα που έχουν είτε παρόμοιο σχήμα είτε παρόμοιο μέγεθος είτε παρόμοια υφή με τη μπάλα του, θα αντιληφθεί ως «μπάλα» τα αντικείμενα που έχουν το ίδιο σφαιρικό σχήμα με αυτήν και όχι εκείνα που έχουν το ίδιο μέγεθος ή την ίδια υφή.

Οι σκύλοι από την πλευρά τους, αν και δεν μιλούν, έχουν αποδεδειγμένα την ικανότητα να συνδέουν τις «ανθρώπινες» λέξεις με συγκεκριμένα αντικείμενα, όπως τα παιχνίδια τους, αλλά κανείς ως τώρα δεν γνώριζε μέσω ποιας διαδικασίας γίνεται αυτό. Ομάδα ερευνητών του Πανεπιστημίου του Λίνκολν της Βρετανίας αποφάσισε να το διερευνήσει με τη βοήθεια του Γκέιμπλ, ενός πεντάχρονου Border Collie με εξαιρετική ικανότητα στην εκμάθηση λέξεων και σχετικά πλούσιο «λεξιλόγιο».

Αρχικά οι επιστήμονες εξέτασαν αντικείμενα που τα ονόματά τους ήταν γνωστά στον Γκέιμπλ και στη συνέχεια «μύησαν» το collie σε καινούργια ονόματα και αντικείμενα με διαφορετικό μέγεθος, σχήμα και υφή. Διαπίστωσαν ότι αρχικά ο σκύλος κατηγοριοποιούσε τα αντικείμενα με βάση το μέγεθός τους ενώ αργότερα, καθώς εξοικειωνόταν με αυτά, τα ξεχώριζε με βάση την υφή τους. Το σχήμα δεν φάνηκε να παίζει κανένα ρόλο.

Διαφορετικά «λεξικά», διαφορετικοί κόσμοι;

Η μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «PLoS ONE», καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το νοητικό λεξικό – η μακροπρόθεσμη καταγραφή πληροφοριών που αφορούν τον ήχο, το νόημα, τη συντακτική χρήση κ.λπ. των λέξεων – είναι ριζικά διαφορετικό στους σκύλους σε σχέση με τους ανθρώπους, τόσο ως προς τη δομή όσο και ως προς τη λειτουργία του.

«Αν και ο σκύλος σας καταλαβαίνει την εντολή “πιάσε το μπαλάκι”, μάλλον σκέφτεται το αντικείμενο με πολύ διαφορετικό τρόπο από ό,τι εσείς» ανέφερε ο Δρ Εμίλ Φαν Ντερ Ζέε, εκ των επικεφαλής της μελέτης. Όπως πρόσθεσε, ένας παράγοντας ο οποίος ενδέχεται να παίζει σημαντικό ρόλο στη δομή του νοητικού λεξικού είναι ο τρόπος με τον οποίο οργανώνονται οι αισθητικές πληροφορίες στο κάθε είδος.

«Το ανθρώπινο οπτικό σύστημα είναι συντονισμένο στην ανίχνευση του σχήματος των αντικειμένων για την αναγνώρισή τους» εξήγησε. «Στα πειράματά μας αποκλείσαμε τη χρήση οσφρητικών ερεθισμάτων από τον Γκέιμπλ. Φαίνεται ότι το οπτικό του σύστημα και τα αισθητικά ερεθίσματα που σχετίζονται με την περιοχή του στόματός του είναι εστιασμένα στο μέγεθος και στην υφή, και όχι στο σχήμα. Μελλοντικά πειράματα θα δείξουν τον ρόλο που παίζει η όσφρηση στην κατηγοριοποίηση των λέξεων από τον σκύλο».

Πέραν του ότι φωτίζουν με έναν νέο τρόπο τη λειτουργία της ομιλίας στον άνθρωπο μέσω της σύγκρισης με ένα άλλο είδος τα ευρήματα προσφέρουν επίσης στοιχεία για τη βελτίωση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων, ιδιαίτερα για σκύλους-συνοδούς και σκύλους εργασίας.