Γιατί, όσο και αν ορισμένοι μεταξύ αστείου και σοβαρού δυσφορούν, η μονογαμία επικρατεί επισήμως στο μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη; Επειδή η πολυγαμία οδηγεί σε βίαιες κοινωνίες απαντά μια νέα μελέτη, η πιο εμπεριστατωμένη που έχει γίνει ως σήμερα γύρω από τον θεσμό του γάμου.
Συγκρίνοντας τις συνθήκες μεταξύ κοινωνιών που έχουν υιοθετήσει το ένα ή το άλλο «σύστημα» οι επιστήμονες που τη διεξήγαγαν καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι μονογαμικοί γάμοι προσφέρουν μεγαλύτερη κοινωνική ασφάλεια και ομαλότητα.
Αντίθετα οι πολυγαμικοί φαίνονται να «σπέρνουν» την κοινωνική βία, οδηγώντας σε βιασμούς, απαγωγές, ληστείες και φόνους. Αιτία, όπως υποστηρίζουν, η αντιπαλότητα και ο ανταγωνισμός που δημιουργείται μεταξύ των ανδρών από την άνιση «κατανομή» των γυναικών.
Προοδευτική επικράτηση
Κάποιες θρησκείες και κοινωνίες έχουν εδώ και χιλιετίες υιοθετήσει τον θεσμό της μονογαμίας. Οπως επισημαίνουν όμως οι ανθρωπολόγοι, η πολυγαμία αποτελούσε το πιο διαδεδομένο «σύστημα» στους περισσότερους ανθρώπινους πολιτισμούς που έχουν καταγραφεί ως σήμερα.
Τους τελευταίους αιώνες ωστόσο ο κανόνας έχει αντιστραφεί: η πολυγαμία υποχωρεί ενώ ο μονογαμικός γάμος υιοθετείται από όλο και περισσότερες κοινωνίες επικρατώντας σχεδόν σε ολόκληρο τον ανεπτυγμένο κόσμο. Σήμερα εξακολουθεί να αποτελεί επίσημο θεσμό μόνο σε ορισμένες περιοχές της Αφρικής, της Ασίας, της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αμερικής.
Οι ερευνητές θέλησαν να αναζητήσουν τα αίτια αυτής της «στροφής» διερευνώντας τις κοινωνικές συνθήκες στα δυο διαφορετικά συστήματα. «Η επικράτηση της μονογαμίας φαίνεται παράξενη επειδή οι ίδιοι άνθρωποι που επωφελούνται περισσότερο από την πολυγαμία – οι πλούσιοι και ισχυροί άνδρες – είναι αυτοί που έχουν και τη μεγαλύτερη δυνατότητα να την απορρίψουν» εξηγεί ο καθηγητής Τζόζεφ Χένριτς του Πανεπιστημίου της Βρετανικής Κολομβίας, επικεφαλής της μελέτης που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Philosophical Transactions of the Royal Society B».
Ευρύτερο καλό στην κοινωνία
Φαίνεται όμως ότι στη συγκεκριμένη θεσμοθέτηση το ευρύτερο κοινωνικό συμφέρον υπερτερεί. «Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι ο θεσμοθετημένος μονογαμικός γάμος προσφέρει καθαρά οφέλη στην ευρύτερη κοινωνία μειώνοντας τα κοινωνικά προβλήματα που είναι εγγενή στις πολυγαμικές κοινωνίες» προσθέτει ο καθηγητής.
Η μελέτη διαπίστωσε ότι στις κοινωνίες όπου επικρατούν οι πολυγαμικοί γάμοι, και ειδικά σε αυτές της Ασίας και της Αφρικής, τα ποσοστά βιασμών, απαγωγών, δολοφονιών, επιθέσεων και απάτης εμφανίζονται σημαντικά αυξημένα. Ο κ. Χένριτς αποδίδει αυτή την αύξηση της εγκληματικότητας στον περιορισμό του αριθμού των γυναικών που είναι διαθέσιμες για τους άνδρες.
«Η έλλειψη γυναικών διαθέσιμων για γάμο στους πολυγαμικούς πολιτισμούς αυξάνει τον ανταγωνισμό μεταξύ των ανδρών για τις λίγες ανύπανδρες γυναίκες που απομένουν» εξηγεί. «Ο μεγαλύτερος ανταγωνισμός αυξάνει τις πιθανότητες του ότι οι άνδρες θα καταφύγουν σε εγκληματικές συμπεριφορές για να αποκτήσουν πόρους και γυναίκες».
Δικαιότερη κατανομή
Μια πιο «δίκαιη» κατανομή των γυναικών οδηγεί σε μικρότερο ανδρικό ανταγωνισμό και λιγότερα κοινωνικά προβλήματα, καταλήγει η μελέτη. Αντί να αναλώνονται στην αναζήτηση συζύγου οι άνδρες επικεντρώνουν τις προσπάθειές τους στη φροντίδα της οικογένειάς τους. Η θεσμοθέτηση της μονογαμίας φαίνεται να αυξάνει τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, την οικονομική παραγωγικότητα, την αποταμίευση και τις επενδύσεις στο όνομα των παιδιών.
Τα παιδιά φαίνονται επίσης να ωφελούνται με πολλαπλούς τρόπους. Στις μονογαμικές κοινωνίες παρατηρείται σημαντική βελτίωση της θέσης τους καθώς οι περιπτώσεις αμέλειας, κακοποίησης, θανάτων από δυστυχήματα ή δολοφονιών παιδιών όπως και οι ενδοοικογενειακές συγκρούσεις εμφανίζονται μειωμένες.
Ο καθηγητής Χένριτς σημειώνει τέλος ότι η θεσμοθέτηση του μονογαμικού γάμου φαίνεται σε γενικές γραμμές να προηγείται του εκδημοκρατισμού και της χορήγησης δικαιώματος ψήφου στις γυναίκες στα κράτη όπου έχει υιοθετηθεί.
