Μέχρι πριν από 33 χρόνια, οι γιατροί πίστευαν ότι το έλκος και η χρόνια γαστρίτιδα οφείλονται στο στρες, ίσως και στα πολλά μπαχαρικά. Αυτό όμως άλλαξε μετά τις διακοπές του καθολικού Πάσχα το 1982. Η μεγάλη χριστιανική γιορτή έγινε κατά τύχη η αιτία να ανακαλυφθεί το διαβόητο ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (Helicobacter pylori), ο ένοχος για τα περισσότερα πεπτικά έλκη και για πολλούς καρκίνους του στομάχου.

Το βακτήριο

Τουλάχιστον ο μισός πληθυσμός του κόσμου ζει μολυσμένος από το αρχαίο βακτήριο, το οποίο ακολούθησε τους προγόνους μας στην έξοδό τους από την Αφρική και απαντάται σήμερα σε όλο τον κόσμο. Χάρη στο σχήμα του, το ελικοβακτηρίδιο μπορεί να διαπερνά τον βλεννογόνο του στομάχου και να ζει προστατευμένο στα υποκείμενα επιθηλιακά κύτταρα.

Το 85% των φορέων δεν εμφανίζει κανένα σύμπτωμα. Σε κάποιες περιπτώσεις, όμως, το βακτήριο προκαλεί εκτεταμένη βλάβη στον βλεννογόνο και επιτρέπει έτσι στα πεπτικά οξέα να έρθουν σε επαφή με το στομάχι, προκαλώντας έντονο πόνο ή και αιμορραγία. Χάρη στη μεγάλη ανακάλυψη του 1982, τα περισσότερα έλκη θεραπεύονται εύκολα με αντιβιοτικά και φάρμακα που μειώνουν την οξύτητα του στομάχου.

Το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού ανακαλύφθηκε από τους αυστραλούς γιατρούς, Ρόμπιν Ουάρεν και Μπάρι Μάρσαλ. Οι δύο ερευνητές γνώριζαν ότι οι μισές βιοψίες από ασθενείς με έλκη περιείχαν βακτήρια σε σχήμα σπείρας, τα οποία όμως δεν ήταν δυνατό να καλλιεργηθούν στο εργαστήριο για να μελετηθούν.

Τα πειράματα

Σύμφωνα με άρθρο που δημοσιεύτηκε το 2005 στην επιθεώρηση «Cell», οι Ουάρεν και Μάρσαλ χρησιμοποιούσαν στα πειράματά τους τρυβλία Πετρί με αγαρόζη, στα οποία καλλιεργούνταν κανονικά βακτήρια Campylobacter. Οι καλλιέργειες αφήνονταν να επωαστούν για διάστημα δύο ημερών. Αν σε αυτό το διάστημα δεν εμφανίζονταν αποικίες μικροβίων, οι καλλιέργειες πετιούνταν στα σκουπίδια.

Η κρατούσα άποψη ήταν τότε πως «ότι δεν αναπτύσσεται σε δύο ημέρες δεν υπάρχει καν», είχε πει ο Μάρσαλ στο περιοδικό Discover το 2010. «Όπως ανακαλύψαμε, όμως, το H.pylori αναπτύσσεται αργά». Εκείνη τη χρονιά, αναφέρει το LiveScience.cοm, οι διακοπές του Πάσχα κράτησαν τους ερευνητές μακριά από το εργαστήριο για τέσσερις ημέρες. Όταν επέστρεψαν, είδαν αποικίες του άγνωστου ως τότε μικροβίου να αναπτύσσονται πάνω στα τρυβλία.

Η ιστορική ανακάλυψη δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση «Lancet» το 1984. Πολλοί γιατροί όμως αρνιούνταν να εγκαταλείψουν την παραδοσιακή θεωρία που ήθελε το έλκος να προκαλείται από το άγχος και τα πολλά μπαχαρικά. Οι δύο ερευνητές έγιναν στόχος χλευασμού, μέχρι που ο Μάρσαλ προσέφερε την οριστική απόδειξη πειραματιζόμενος με τον εαυτό του. Ήπιε εσκεμμένα μια υγρή καλλιέργεια H.pylori και δύο εβδομάδες αργότερα εμφάνισε οξεία γαστρίτιδα.

Η μεγάλη δικαίωση ήρθε το 2005, όταν οι Μάρσαλ και Ουάρεν τιμήθηκαν με το Νόμπελ Ιατρικής-Φυσιολογίας. Έκτοτε, χιλιάδες επιστημονικά άρθρα έχουν δημοσιευτεί για το Helicobacter pylori, και εκατομμύρια άνθρωποι έχουν απαλλαχθεί από το έλκος με ολιγοήμερη λήψη αντιβιοτικών