Οι πρώτοι καλλιτέχνες της ηπείρου μας δεν ανήκαν στο δικό μας είδος. Μια από τις αρχαιότερες βραχογραφίες στην Ευρώπη -γεωμετρικά σχέδια σκαλισμένα σε μια σπηλιά του Γιβραλτάρ- πρέπει να δημιουργήθηκαν από τους Νεάντερταλ, και αποδεικνύουν ότι τα εξαφανισμένα ξαδέλφια μας είχαν αναπτύξει αφηρημένη, συμβολική σκέψη.
Η ανακάλυψη
Τα σκαλισμένα σχέδια -γραμμές που διασταυρώνονται κάθετα- αποκαλύφθηκαν στο Σπήλαιο του Γκόραμ και έχουν ηλικία τουλάχιστον 39.000 ετών, αναφέρουν αρχαιολόγοι στην επιθεώρηση «Proceedings of the National Academy of Science». Αν η χρονολόγηση είναι όντως σωστή, τα σχέδια δημιουργήθηκαν περίπου δέκα χιλιάδες χρόνια πριν από την άφιξη του σύγχρονου ανθρώπου Homo sapiens στην περιοχή
Ο κοντινός μας ξάδελφος Homo neanderthalensis εμφανίστηκε στην Ευρασία πριν από περίπου 350.000 χρόνια και εξαφανίστηκε μυστηριωδώς πριν από περίπου 30.000 χρόνια, λίγο μετά την άφιξη του σύγχρονου ανθρώπου από την Αφρική.
Οι παλαιοανθρωπολόγοι συνεχίζουν σήμερα να διαφωνούν για το κατά πόσο οι Νεάντερταλ (οι οποίοι είχαν εγκέφαλο λίγο μεγαλύτερο από το δικό μας) είχαν τις αφηρημένες γνωσιακές ικανότητες στις οποίες βασίζεται η γλώσσα και η θρησκευτικότητα. Χάντρες και άλλα στολίδια που έχουν βρεθεί σε άλλες τοποθεσίες Νεάντερταλ συνηγορούν σε αυτή την ιδέα, η οποία όμως δεν γίνεται ομόφωνα δεκτή.
Καλλιτέχνες;
«Είναι άραγε τέχνη;» αναρωτιέται για το τελευταίο εύρημα ο Κλάιβ Φίνλεϊσον, μέλος της ερευνητικής ομάδας και διευθυντής του Μουσείου του Γιβραλτάρ. «Δεν το γνωρίζω. Είναι όμως ξεκάθαρο ότι είναι αφηρημένο, έγινε εσκεμμένα και μας μιλά για τη σκέψη των Νεάντερταλ με τρόπο που τους φέρνει πιο κοντά μας» σχολιάζει ο ερευνητής στο δικτυακό τόπο της επιθεώρησης «Nature». Αμφιβολίες εκφράζονται ωστόσο για τη χρονολόγηση της βραχογραφίας, καθώς τα πετρώματα δεν περιέχουν οργανικό υλικό και δεν μπορούν να υποβληθούν σε ραδιοχρονολόγηση με τη μέθοδο του άνθρακα-14.
Ωστόσο η σκαλισμένη επιφάνεια βρέθηκε καλυμμένη με ένα στρώμα σκόνης που περιείχε λίθινα εργαλεία όμοια με αυτά που κατασκεύαζαν οι Νεάντερταλ πριν από περίπου 30 με 39 χιλιάδες χρόνια. Θεωρητικά, λοιπόν, τα σχέδια μπορεί να είναι ακόμα αρχαιότερα, ίσως και 45.000 ετών, λένε οι ερευνητές. Οι αρχαιότερες βραχογραφίες στην Ευρώπη βρίσκονται στο Σπήλαιο του Ελ Καστίγιο στη βόρεια Ισπανία. Χρονολογούνται στα τουλάχιστον 40.000 χρόνια, παραμένει όμως άγνωστο αν δημιουργήθηκαν από το Νεάντερταλ ή το σύγχρονο άνθρωπο.
