Ισως στο μέλλον το τεχνητό αίμα… ρέει άφθονο για χρήση στους ασθενείς που το έχουν ανάγκη. Αυτό υποστηρίζουν ερευνητές του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου οι οποίοι κατάφεραν να δημιουργήσουν ερυθρά αιμοσφαίρια με χρήση κυττάρων iPS (induced pluripotent stem cells, κύτταρα με τις ιδιότητες των εμβρυϊκών βλαστικών που παράγονται μετά από μετατροπή ενηλίκων κυττάρων με την προσθήκη των κατάλληλων γενετικών παραγόντων).

Κλινική δοκιμή σε ανθρώπους το 2016

Μάλιστα οι επιστήμονες σχεδιάζουν να διεξαγάγουν για πρώτη φορά το 2016 κλινική δοκιμή σε ανθρώπους του τεχνητού αίματος που θα προέρχεται από τα iPS. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα ύψους 5 εκατομμυρίων στερλινών (περίπου 6 εκατομμύρια ευρώ) έρχεται μετά από χρόνια έρευνας των ειδικών από το Εδιμβούργο σε ό,τι αφορά τη δημιουργία ερυθρών αιμοσφαιρίων στο εργαστήριο.

Η διαδικασία αφορά χρήση ενήλικων κυττάρων του δέρματος ή του αίματος και προσθήκη σε αυτά των κατάλληλων γονιδίων ώστε να μετατραπούν στα πολυδύναμα iPS. Στη συνέχεια τα iPS καλλιεργούνται σε συνθήκες που μιμούνται εκείνες του ανθρώπινου σώματος με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε ώριμα ερυθρά αιμοσφαίρια. Με δεδομένο όμως ότι δεν μπορούν όλα τα κύτταρα να μετατραπούν στα πολυπόθητα ερυθρά αιμοσφαίρια, οι ερευνητές προσπαθούσαν επί μακρόν να βρουν τρόπους ώστε να αυξήσουν τα ποσοστά διαφοροποίησης. Όπως αναφέρουν, η διαφοροποίηση αγγίζει πλέον το 50% κατά τη διάρκεια μιας διαδικασίας που διαρκεί περίπου έναν μήνα. Στη συνέχεια τα ερυθρά αιμοσφαίρια διαχωρίζονται από τα υπόλοιπα κύτταρα στη φυγόκεντρο.

Το 2016 το αίμα του εργαστηρίου αναμένεται να δοκιμαστεί σε τρεις ασθενείς οι οποίοι λαμβάνουν τακτικά μεταγγίσεις αίματος εξαιτίας θαλασσαιμίας (μεσογειακή αναιμία).

Από άτομο με την «οικουμενική» ομάδα αίματος Ο

Σύμφωνα με τους ειδικούς, το ιδανικό θα ήταν το τεχνητό αίμα να παράγεται από άτομο με ομάδα αίματος Ο η οποία μπορεί να μεταγγιστεί σε ασθενείς με οποιαδήποτε ομάδα αίματος. «Το να παραχθεί μια κυτταρική θεραπεία η οποία έχει την ποιότητα και την ασφάλεια που απαιτούνται για κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους αποτελεί πολύ σημαντική πρόκληση» ανέφερε ο καθηγητής Μαρκ Τέρνερ, ιατρικός διευθυντής της Εθνικής Υπηρεσίας Μεταγγίσεων της Σκωτίας (SNBTS), επικεφαλής της μελέτης από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Προσέθεσε ότι «αν έχουμε επιτυχία με αυτήν την πρώτη κλινική δοκιμή θα έχουμε κάνει ένα σημαντικό βήμα στο να επιτρέψουμε σε πληθυσμούς ανά τον κόσμο να ωφεληθούν από τις μεταγγίσεις τεχνητού αίματος».

O δρ Τέρνερ τόνισε ότι θα περάσουν τουλάχιστον 20 χρόνια προτού το τεχνητό αίμα αποτελέσει την πρώτη γραμμή στις μεταγγίσεις θέτοντας στο περιθώριο το αίμα δοτών – έτσι ο πληθυσμός δεν πρέπει να σταματήσει να δίνει αίμα.

Μελλοντική μείωση του κόστους

Σε κάθε περίπτωση, αν το τεχνητό αίμα κυριαρχήσει στο μέλλον, εκτιμάται ότι θα μειωθεί σημαντικά το κόστος του αίματος το οποίο σήμερα ξεπερνά τα 100-120 ευρώ ανά μονάδα.

Παράλληλα το τεχνητό αίμα αναμένεται να έχει σημαντικά πλεονεκτήματα καθώς θα είναι αποκλειστικώς… φρέσκο. Τι εννοούμε; Τα κύτταρα του αίματος παραμένουν στη ζωή για περίπου 100 ημέρες, ωστόσο δεν γεννιούνται όλα τα κύτταρα την ίδια στιγμή – έτσι το αίμα που λαμβάνει ο ασθενής κατά τη μετάγγιση αποτελεί ένα μείγμα γηραιότερων και νέων κυττάρων. Το τεχνητό αίμα όμως θα αποτελείται αποκλειστικώς από νέα κύτταρα.

Αυτή τη στιγμή το μεγάλο πρόβλημα είναι να αυξηθεί η παραγωγή του τεχνητού αίματος ώστε να μπορεί να καλύψει τις ανάγκες του πληθυσμού σε ευρεία κλίμακα.

Τεχνητό αίμα από τη… θάλασσα

Τεχνητό αίμα το οποίο θα μπορούσε κάποια ημέρα να χρησιμοποιηθεί στον άνθρωπο χωρίς παρενέργειες δημιουργήθηκε από επιστήμονες στη Ρουμανία. Το αίμα των ρουμάνων επιστημόνων περιείχε νερό και άλατα καθώς και μια πρωτεΐνη που ονομάζεται αιμερυθρίνη (hemerythrin) και η οποία εξάγεται από θαλάσσιους σκώληκες.

Οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Μπάμπετς-Μπολιάι ελπίζουν ότι το τεχνητό αίμα που δημιούργησαν μπορεί να βάλει ένα τέλος στις ελλείψεις αίματος. Σύμφωνα με τον επικεφαλής της ομάδας δρα Ράντου Σιλάγκι-Ντουμιτρέσκου η μέθοδος θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμη και στη δημιουργία «αίματος στο λεπτό» – ενός μείγματος το οποίο θα μετατρέπεται σε αίμα όταν του προστεθεί νερό. Μέχρι στιγμής το τεχνητό αίμα των ρουμάνων επιστημόνων έχει δοκιμαστεί σε ποντίκια στο εργαστήριο χωρίς να εμφανιστούν παρενέργειες.