Ερευνητές που μελετούν νεαρούς μπονόμπο σε ένα καταφύγιο της Αφρικής ανακάλυψαν μεγάλες ομοιότητες μεταξύ της συναισθηματικής ανάπτυξής τους με εκείνης των παιδιών, γεγονός που μαρτυρεί ότι οι μεγάλοι πίθηκοι ελέγχουν τα συναισθήματά τους με… ανθρώπινο τρόπο.
Η νέα μελέτη που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Proceedings of the National Academy of Sciences» διεξήχθη από τη δρα Ζάνα Κλέι και τον καθηγητή Συμπεριφοράς των Πρωτευόντων Ειδών Φρανς ντε Βάαλ από το Κέντρο Living Links που ανήκει στο Εθνικό Ερευνητικό Κέντρο για τα Πρωτεύοντα Είδη Yerkes του Πανεπιστημίου Εμορι. Οι επιστήμονες μελέτησαν μπονόμπο που διαβιούν σε ένα καταφύγιο κοντά στην Κινσάσα, την πρωτεύουσα της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό.
Λεπτομερής ανάλυση βίντεο που κατέγραφαν την καθημερινότητα των μπονόμπο στο καταφύγιο επέτρεψε στους Κλέι και ντε Βάαλ να μετρήσουν πώς οι μεγάλοι αυτοί πίθηκοι διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους καθώς και πώς αντιδρούν στα συναισθήματα των άλλων.
Φιλιά και αγκαλιές
Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι οι μπονόμπο που ήταν κοινωνικώς πιο «ικανοί», εκείνοι δηλαδή που «ανάρρωναν» ταχύτερα και ευκολότερα όταν αναστατώνονταν οι ίδιοι συναισθηματικά, όπως για παράδειγμα μετά από ήττα σε έναν καβγά, έδειχναν και μεγαλύτερη ενσυναίσθηση για τους υπόλοιπους μπονόμπο. Οι «δυνατοί» μπονόμπο παρηγορούσαν πιο συχνά και τους υπολοίπους που βρίσκονταν σε συναισθηματική φόρτιση μέσω της σωματικής επαφής (χαϊδεύοντάς τους, φιλώντας τους ή αγκαλιάζοντάς τους).
Οι μπονόμπο (Pan paniscus), που είναι από τους πιο κοντινούς συγγενείς μας, εμφανίζουν γενετικές ομοιότητες με τον άνθρωπο αντίστοιχες με εκείνες που παρουσιάζουν άνθρωποι και χιμπαντζήδες. Οι μπονόμπο θεωρούνται γενικώς ως οι μεγάλοι πίθηκοι με τη μεγαλύτερη ενσυναίσθηση (την ικανότητα δηλαδή κατανόησης των συναισθημάτων των άλλων). «Αυτό καθιστά το συγκεκριμένο είδος ως τον ιδανικό υποψήφιο για ψυχολογικές συγκρίσεις» σημειώνει ο καθηγητής ντε Βάαλ και συμπληρώνει ότι «οποιαδήποτε θεμελιώδης ομοιότητα μεταξύ ανθρώπων και μπονόμπο πιθανότατα ανάγεται στον τελευταίο κοινό πρόγονό τους που έζησε πριν από περίπου έξι εκατομμύρια χρόνια».
Σαν μικρά παιδιά
Εάν ο τρόπος με τον οποίο οι μπονόμπο διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους προβλέπει και το πώς θα αντιδράσουν στα συναισθήματα των άλλων, τότε μιλούμε για έλεγχο του συναισθήματος, όπως συμβαίνει και με τα μικρά παιδιά. Αυτός ο έλεγχος του συναισθήματος είναι ζωτικής σημασίας για την υγιή κοινωνική ανάπτυξη. Μεταξύ των παιδιών, όσα μπορούν να ελέγχουν το συναίσθημά τους είναι σε θέση να διαχειρίζονται τα συναισθηματικά τους σκαμπανεβάσματα και να τα συγκρατούν εντός ορίων. Για να συμβεί αυτό είναι άκρως σημαντικός ένας σταθερός δεσμός μεταξύ γονέα και παιδιού – για τον λόγο αυτό άλλωστε τα ορφανά παιδιά εμφανίζουν και προβλήματα στον έλεγχο του συναισθήματος.
Στο καταφύγιο μπονόμπο που μελέτησαν οι επιστήμονες στο πλαίσιο της συγκεκριμένης μελέτης, υπάρχουν πολλά θύματα κυνηγών. «Ανθρώπινες» μητέρες φροντίζουν τους μικρούς μπονόμπο που αναγκάζονται να αποχωριστούν σε μικρή ηλικία τη μητέρα τους η οποία έπεσε θύμα κυνηγών στην άγρια φύση. Αυτή η φροντίδα συνεχίζεται επί έτη έως ότου οι μπονόμπο μεταφερθούν κάποια στιγμή σε κάποια προστατευόμενη περιοχή με άλλους μπονόμπο όλων των ηλικιών. «Σε σύγκριση με τους μπονόμπο που μεγάλωσαν με τη φυσική τους μητέρα, οι ορφανοί μπονόμπο παρουσιάζουν πρόβλημα διαχείρισης των συναισθημάτων τους, όπως συμβαίνει με τα παιδιά» εξηγεί η δρ Κλέι. Η ερευνήτρια παρατήρησε ότι οι ορφανοί μπονόμπο χρειάζονταν μεγάλο διάστημα χρόνου ώστε να ανακάμψουν από τη συναισθηματική πίεση: «Ηταν πολύ ταραγμένοι συνεχώς, ούρλιαζαν επί αρκετά λεπτά μετά από έναν καβγά σε σύγκριση με τους μπονόμπο που είχαν μεγαλώσει με τη μητέρα τους και οι οποίοι ηρεμούσαν μέσα σε δευτερόλεπτα».
Πολύτιμες πληροφορίες και για τις ανθρώπινες κοινωνίες
«Τα συναισθήματα των ζώων αποτελούσαν έναν επιστημονικό ταμπού επί μακρόν» τονίζει ο δρ ντε Βάαλ υπογραμμίζοντας όμως πως οι μελέτες που επικεντρώνονται στα συναισθήματα των πρωτευόντων θηλαστικών μπορούν να προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες και για τις ανθρώπινες κοινωνίες. «Αποτυπώνοντας και μετρώντας την έκφραση της συναισθηματικής φόρτισης στους μεγάλους πιθήκους καθώς και το πώς τη διαχειρίζονται, καταφέραμε να επιβεβαιώσουμε ότι η ρύθμιση του συναισθήματος αποτελεί σημαντική παράμετρο της ενσυναίσθησης. Η ενσυναίσθηση επιτρέπει στους μεγάλους πιθήκους αλλά και στους ανθρώπους να ‘απορροφούν’ τη συναισθηματική φόρτιση των γύρω τους χωρίς να επιβαρύνονται σε μεγάλο βαθμό οι ίδιοι» καταλήγει ο καθηγητής.
