Δύο διαβόητα γονίδια που προδιαθέτουν για καρκίνο του μαστού, τα οποία ήρθαν πρόσφατα στην επικαιρότητα λόγω της Αντζελίνα Τζολί, δεν αποτελούν πια ιδιοκτησία της εταιρείας Myriad Genetics: το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ έκρινε ότι τα φυσικά ανθρώπινα γονίδια δεν μπορούν να κατοχυρώνονται με πατέντες.
Η Myriad Genetics είχε εξασφαλίσει δεκάδες διπλώματα ευρεσιτεχνίας για μεταλλάξεις των γονιδίων BRCA 1 και 2, τα οποία προδιαθέτουν για καρκίνο του μαστού περίπου το 1% των γυναικών. Στις ΗΠΑ, η Myriad απαιτούσε να αμείβεται για κάθε ασθενή που εξετάζεται για αυτά τα γονίδια.
Δεν αναγνωρίζονται στην Ευρώπη
Στην Ευρώπη, ωστόσο, οι πατέντες της εταιρείας στα ίδια τα γονίδια δεν αναγνωρίζονταν -σε γενικές γραμμές, τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας δεν μπορούν να καλύπτουν φυσικά προϊόντα, νόμους της φύσης ή μαθηματικές αλήθειες, μεταξύ άλλων.
Οι επίμαχες πατέντες δέχονταν εδώ και χρόνια επικρίσεις στις ΗΠΑ, με ορισμένους ερευνητές να εκτιμούν ότι το 40% του ανθρώπινου γονιδιώματος θεωρείται πλέον εταιρική πνευματική ιδιοκτησία.
Σε μια δίκη που θα μπορούσε να επηρεάσει την πορεία της βιομηχανίας βιοτεχνολογίας, το Ανώτατο Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι τα γονίδια «που υπάρχουν στη φύση» δεν μπορούν να καλύπτονται με πατέντες επειδή είναι «φυσικά προϊόντα».
Κατοχύρωση μόνο συνθετικών αλληλουχιών
Ωστόσο, το δικαστήριο έκρινε ότι μπορούν να κατοχυρώνονται με πατέντες συνθετικές αλληλουχίες DNA ή συμπληρωματικού DNA (cDNA), οι οποίες χρησιμοποιούνται ευρέως στην έρευνα και σε διαγνωστικές εξετάσεις.
Η Myriad υποστήριξε ότι είχε «απομονώσει» τα επίμαχα γονίδια, τα οποία είναι επομένως προϊόν της ανθρώπινης επινοητικότητας. Άλλοι υποστηρικτές των πατεντών σε γονίδια εκτιμούν ότι η πρακτική αυτή δημιουργεί οικονομικό κίνητρο και ενθαρρύνει έτσι την επιστημονική πρόοδο.
«Η Myriad δεν δημιούργησε τίποτα» απάντησε το δικαστήριο στις 13 Ιουνίου, αναφερόμενο στα γονίδια BRCA 1 και 2. «Αναμφισβήτητα, [η εταιρεία] ανακάλυψε ένα σημαντικό και χρήσιμο γονίδιο. Όμως η απομόνωση του γονιδίου αυτού από το περιβάλλον γενετικό υλικό δεν αποτελεί πράξη εφεύρεσης» έκρινε ομόφωνα το δικαστήριο.
Την υπόθεση είχαν φέρει στη δικαιοσύνη δύο οργανώσεις, η Αμερικανική Ένωση Πολιτικών Ελευθεριών (ACLU) και το Δημόσιο Ίδρυμα Πατεντών (PUBPAT).
Περιέργως, όμως, η μετοχή της Myriad ανέβηκε μετά την απόφαση. Οι επενδυτές δείχνουν να μένουν ικανοποιημένοι από το πράσινο φως που έδωσε το δικαστήριο στις πατέντες που αφορούν το cDNA και άλλες τεχνικές της διαγνωστικής βιομηχανίας.
Η εταιρεία μάλιστα υπερηφανεύτηκε ότι η απόφαση αφορά μόλις πέντε από τις 24 πατέντες που έχει κατοχυρώσει όσον αφορά την εκτίμηση του κινδύνου για εμφάνιση καρκίνου.
Προς εμφάνιση ανταγωνιστικών τεστ
Από την άλλη πλευρά, όμως, ακαδημαϊκοί ερευνητές και τουλάχιστον μία εταιρεία ανακοίνωσαν ότι σκοπεύουν να διαθέσουν ανταγωνιστικά τεστ για τα γονίδια BRCA 1 και 2, των οποίων ο έλεγχος στοίχισε μέχρι σήμερα έως και 3.000 δολάρια.
Για πολλούς ερευνητές, εκτιμά ο δικτυακός τόπος της επιθεώρησης «Science», η απόφαση του δικαστηρίου ήταν ισορροπημένη. Ο Φράνσις Κόλινς, διευθυντής των αμερικανικών Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας, χαρακτήρισε την απόφαση ικανοποιητική. «Θέση μας ήταν ανέκαθεν ότι το πατεντάρισμα του DNA στη φυσική του κατάσταση δεν προσφέρει κανένα όφελος για το κοινό» σχολίασε.
