Δεκαεπτά χρόνια μετά τη γέννηση του πρώτου κλωνοποιημένου θηλαστικού, της προβατίνας Ντόλι, ερευνητές από το Ινστιτούτο Ρόσλιν στη Σκωτία ανακοίνωσαν άλλο ένα επίτευγμα στο φιλόδοξο πρόγραμμά τους σχετικά με τη δημιουργία γενετικώς τροποποιημένων ζώων που θα ανθίστανται στις ασθένειες. Ποιο ήταν αυτό το επίτευγμα; Δημιούργησαν το πρώτο γενετικώς τροποποιημένο γουρουνάκι το οποίο γεννήθηκε με βάση μια νέα τεχνική που έχει ως στόχο να ξεπεράσει τον «σκόπελο» μιας από τις κύριες ενστάσεις που προτάσσονται από τους πολέμιους των γενετικώς τροποποιημένων οργανισμών.

Χωρίς τα γονίδια της ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά

Η νέα τεχνική είναι τουλάχιστον 10 φορές πιο αποτελεσματική από την υπάρχουσα και δεν περιλαμβάνει χρήση γονιδίων που αφορούν την ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά. Το γεγονός αυτό είναι σημαντικό καθώς όσοι αντιτίθενται στη γενετική τροποποίηση «στέκονται» συχνά στο ζήτημα της χρήσης των συγκεκριμένων γονιδίων.

Οι ερευνητές από το Ινστιτούτο Ρόσλιν στο Εδιμβούργο ανακοίνωσαν χθες επισήμως τη δημιουργία ενός αρσενικού χοίρου που προσδιορίζεται ως «χοίρος 26» με χρήση της συγκεκριμένης τεχνικής. Το γουρουνάκι γεννήθηκε τον περασμένο Αύγουστο και υπέστη «ελάχιστη» γενετική τροποποίηση – οι ειδικοί εξάλειψαν μόνο ένα από τα 3 δισεκατομμύρια «γράμματα» του γονιδιώματός του.

Δέκα φορές πιο αποτελεσματική η νέα τεχνική

Οι επιστήμονες που βρίσκονται πίσω από τη δημιουργία του «χοίρου 26» σημειώνουν ότι η νέα τεχνική είναι πολύ ακριβής και βελτιώνει τα ποσοστά επιτυχίας στη δημιουργία γενετικώς τροποποιημένων ζώων κατά δέκα φορές ή και περισσότερο.

Η μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί σε γονιμοποιημένα ωάρια και όχι απαραίτητα σε ώριμα κύτταρα και δεν απαιτεί την προσθήκη των «δεικτών» που αφορούν την ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά ούτε τη διεξαγωγή μιας πολύπλοκης διαδικασίας για την κλωνοποίηση, όπως συνέβαινε μέχρι σήμερα.

Ο καθηγητής Μπρους Γουάιτλο από το Ρόσλιν ανέφερε ότι με τη νέα τεχνική τα ποσοστά επιτυχίας στη γενετική τροποποίηση ζώων είναι της τάξεως του 10% ως 15% – συγκριτικά τα ποσοστά επιτυχίας της συμβατικής μεθόδου γενετικής τροποποίησης είναι μικρότερα του 1%.

Σαν φυσική μετάλλαξη

«Μπορούμε να το επιτύχουμε χωρίς τη χρήση κανενός δείκτη. Εκτός και αν κάποιος προχωρήσει σε συγκεκριμένη διαδικασία ελέγχου του γονιδιώματος, δεν μπορεί να γνωρίζει πώς συνέβη η μετάλλαξη. Θα μπορούσε να είχε συμβεί με φυσικό τρόπο» σημείωσε ο καθηγητής Γουάιτλο.

Μάλιστα επειδή η νέα τεχνική παρέμβασης στο DNA δεν αφήνει κάποιο άλλο σημάδι στο γονιδίωμα του ζώου εκτός από την επιθυμητή μετάλλαξη, ουσιαστικώς μιμείται τη φυσική διαδικασία της εξέλιξης με τη «χείρα βοηθείας» όμως του ανθρώπου.

«Με τη νέα τεχνολογία μπορούμε να παρέμβουμε απευθείας στον ζυγώτη (το γονιμοποιημένο ωάριο) και να έχουμε ποσοστά επιτυχίας της τάξεως του 10%-15%. Σε κάθε γέννα του θηλυκού στην οποία έρχονται στο φως ως και 12 μικρά, τουλάχιστον ένα εξ αυτών θα φέρει την κατά παραγγελία μετάλλαξη» σημείωσε ο δρ Γουάιτλο και προσέθεσε ότι με την τεχνική θα μπορούν πλέον οι επιστήμονες να νικήσουν την ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά και σε κάποιες περιπτώσεις και τη συμβατική διαδικασία κλωνοποίησης που αφορά πυρηνική μεταφορά (μεταφορά σωματικού κυττάρου στο απύρηνο ωάριο). Ο καθηγητής τόνισε ότι από επιστημονικής απόψεως η νέα εξέλιξη προκαλεί ενθουσιασμό, συμπλήρωσε ωστόσο ότι το πώς αυτή θα γίνει αποδεκτή από το κοινό είναι ένα άλλο ζήτημα.

Ερευνητικό πρόγραμμα για ζώα «άτρωτα» στις ασθένειες

Ο «χοίρος 26» αποτελεί μέρος ενός ερευνητικού προγράμματος που αφορά τη δημιουργία χοίρων που θα είναι γενετικώς τροποποιημένοι ώστε να ανθίστανται σε λοιμώξεις όπως η αφρικανική πανώλη των χοίρων. Οι επιστήμονες προσπαθούν να προκαλέσουν συγκεκριμένες μεταλλάξεις στο γενετικό υλικό των οικόσιτων χοίρων οι οποίες είναι γνωστό ότι χαρίζουν ανθεκτικότητα σε ασθένειες σε άγριους χοίρους στην Αφρική που δεν διασταυρώνονται με τους ευρωπαϊκούς οικόσιτους χοίρους.

«Ο ‘χοίρος 26’ έχει μια συγκεκριμένη εξάλειψη σε μια μόνο βάση. Από τις 3 δισ. βάσεις στο γονιδίωμα εμείς αφαιρέσαμε μόνο μία, ακριβώς στο σημείο που επιθυμούσαμε. Είναι πανεύκολο να το καταφέρει κάποιος» υπογράμμισε ο καθηγητής.

Σύντομα γενετικώς τροποποιημένος σολομός στις ΗΠΑ;

Μπορεί από επιστημονικής απόψεως η νέα τεχνική να γεννά ενθουσιασμό, ωστόσο υπάρχουν σοβαρές κοινωνικές αντιδράσεις απέναντι στις γενετικώς τροποποιημένες τροφές, γεγονός που έχει βάλει φρένο στην εισαγωγή της τεχνολογίας γενετικής τροποποίησης τόσο στις σοδειές όσο και στα ζώα φάρμας. Ωστόσο, ίσως σύντομα ένας σολομός αποτελέσει το πρώτο γενετικώς τροποποιημένο ζώο που θα φθάσει στα πιάτα των καταναλωτών στις ΗΠΑ. Η αρμόδια αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) αναμένεται να ανακοινώσει αργότερα μέσα στο έτος την απόφασή της σχετικά με το αν θα επιτρέψει στην εταιρεία Aquabounty Technologies με έδρα στη Μασαχουσέτη να διαθέσει για κατανάλωση τον γενετικώς τροποποιημένο σολομό της ο οποίος φέρει ένα επιπλέον γονίδιο που επιτρέπει τη γρήγορη ανάπτυξή του ολόκληρο τον χρόνο. Εάν δοθεί το πράσινο φως τότε είναι πιθανό σύντομα γενετικώς τροποποιημένα ζώα προς κατανάλωση να πλημμυρίσουν την αμερικανική αγορά: υπάρχουν ήδη άλλες 40 με 50 προτάσεις για κυκλοφορία τέτοιων προϊόντων οι οποίες περιμένουν έγκριση.

Κοτόπουλα ανθεκτικά στη γρίπη στη Σκωτία

Σημειώνεται ότι στο Ινστιτούτο Ρόσλιν η καθηγήτρια Ελεν Σανγκ και η ομάδα της έχουν ήδη παραγάγει γενετικώς τροποποιημένα κοτόπουλα τα οποία εμφανίζουν μερική αντίσταση σε στελέχη του ιού της γρίπης. Αλλα γενετικώς τροποποιημένα ζώα που έχουν δημιουργηθεί περιλαμβάνουν αγελάδες που παράγουν γάλα το οποίο δεν περιέχει β-λακτοσφαιρίνη, μια πρωτεΐνη που συνδέεται με αλλεργίες στα παιδιά. Συγχρόνως κινέζοι επιστήμονες προσπαθούν να δημιουργήσουν αγελάδες που θα παράγουν γάλα πλούσιο σε ω-3 λιπαρά οξέα (τα «καλά» λιπαρά που περιέχονται σε ψάρια).