Οι πίνακες με ηλιοτρόπια αποτελούν από τα πιο χαρακτηριστικά έργα του Βίνσεντ Βαν Γκογκ. Σε κάποια από τα ηλιοτρόπια που εμφανίζονται στα έργα του ολλανδού ζωγράφου απουσιάζει ο μεγάλος μαύρος «πυρήνας» και την παράσταση κλέβουν πλούσια λαμπερά πέταλα. Μέχρι σήμερα όλοι πίστευαν ότι επρόκειτο απλά για μια εικαστική παρέμβαση του Βαν Γκογκ. Ομως ερευνητική ομάδα στις ΗΠΑ υποστηρίζει ότι ο ζωγράφος αποτύπωσε πιστά αυτό που είχε μπροστά του και το οποίο δεν ήταν άλλο από μια σπάνια μεταλλαγμένη ποικιλία ηλιοτροπίων.

Η ανακάλυψη

Το «τυπικό» ηλιοτρόπιο έχει ένα μεγάλο σκούρο «πυρήνα» που αποτελείται από σπόρους του φυτού, γύρω από τον οποίο βρίσκονται κίτρινα πέταλα. Υπάρχουν όμως και άλλες ποικιλίες του φυτού, ορισμένες εκ των οποίων διαθέτουν διπλή σειρά πετάλων ενώ σε άλλες το κέντρο καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του άνθους, τα πέταλα είναι πολύ αδύναμα και σχεδόν κρέμονται στις άκρες του λουλουδιού.

Οι διαφορές αυτές οφείλονται σε γονιδιακές μεταλλάξεις. Σύμφωνα με ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια τα «επίμαχα» ηλιοτρόπια στους πίνακες του Βαν Γκογκ ανήκαν σε μια από αυτές τις μεταλλαγμένες ποικιλίες η οποία όμως είναι εξαιρετικά σπάνια και έτσι όλοι θεωρούσαν ότι αποτελούσαν έμπνευση του ζωγράφου. Οι ερευνητές αναφέρουν μάλιστα ότι εντόπισαν το γονίδιο που κρύβεται πίσω από τις διαφορετικές ποικιλίες ηλιοτροπίων. Η έρευνα δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Plos Genetics.

Το «διπλό» γονίδιο

Το άγριο ηλιοτρόπιο δεν είναι ένα (μονό) άνθος αλλά αποτελεί σύνθεση πολλών μικροσκοπικών ανθέων που ονομάζονται ανθύλλια και έχουν χρυσαφί χρώμα. Τα ανθύλλια που βρίσκονται στα άκρα του ηλιοτροπίου μοιάζουν με μακριά πετάλια, είναι συμμετρικά και δεν παράγουν γύρη. Εκείνα που παράγουν γύρη είναι τα ανθύλλια που βρίσκονται στο σκούρο κέντρο του λουλουδιού. Ο συνδυασμός των δύο τύπων ανθυλλίων δημιουργεί την εντύπωση ενός μεγάλου άνθους που είναι ιδιαίτερα ελκυστικό για τα έντομα.

Οι μεταλλαγμένες ποικιλίες των ηλιοτροπίων μεταβάλλουν το «σχέδιο» του άνθους καθώς και τον αριθμό και το μέγεθος των πετάλων. Κάνοντας διασταυρώσεις οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι υπεύθυνο για τις διαφορετικές μορφές των ηλιοτροπίων είναι το γονίδιο HaCYC2c. Οπως υποστηρίζουν, μια από τις μεταλλάξεις του HaCYC2c «γεννά» τα ηλιοτρόπια χωρίς κέντρο που βλέπουμε στους πίνακες του Βαν Γκογκ.

Οι ερευνητές εκτιμούν ότι οι πρώτες μεταλλάξεις των ηλιοτροπίων προέκυψαν τυχαία και ότι οι έμποροι λουλουδιών έβαζαν μέσα στα μπουκέτα που πουλούσαν και από λίγα μεταλλαγμένα ηλιοτρόπια κάθε φορά προκειμένου να τα «διώχνουν». Οπως φαίνεται λοιπόν, τα μπουκέτα ηλιοτροπίων που έφταναν στα χέρια του ολλανδού ζωγράφου ήταν «ανάμικτα» και οι πίνακες του απόλυτα ρεαλιστικοί.