βιβλία

Ερικ Μπρίνγιολφσον, Αντριου Μακάφι
Η ΘΑΥΜΑΣΤΗ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ
Εκδόσεις Κριτική, 2016
σελ. 432, τιμή 18 ευρώ
Ομολογώ ότι ο τίτλος αυτού του βιβλίου με προκατέλαβε αρνητικά: Από τη μια υποψιαζόμουν ότι θα διάβαζα μια επικαιροποίηση του προ τριακονταετίας μελλοντολογικού «Τρίτου Κύματος» του Άλβιν Τόφλερ, από την άλλη αναρωτιόμουν πόσα «αποθέματα θαυμασμού» διαθέτουν πλέον για την τεχνολογία οι πανταχόθεν βαλλόμενοι έλληνες αναγνώστες.

Τα πρώτα τέσσερα κεφάλαια του βιβλίου ήταν όντως αμερικάνικα ενθουσιώδη, με περιγραφές των έξυπνων τεχνολογιών που ετοιμάζονται να εισβάλουν στη ζωή μας και της ψηφιακής ενοποίησης απασών των συσκευών του πλανήτη. Από το πέμπτο όμως κεφάλαιο και μετά, κατάλαβα ότι ο υπερθετικός ελληνικός τίτλος του βιβλίου άρχιζε να παραχωρεί τη θέση του στον πρωτότυπο αγγλικό (The Second Machine Age) και, λίγο μετά, στον τίτλο του ηλεκτρονικού βιβλίου των δύο συγγραφέων που προετοίμασε τούτο (Race Against the Machine, 2012). Ιδιαίτερα από το έβδομο κεφάλαιο και μετά ένιωσα ότι είχα απολύτως παρεξηγήσει αρχικά τις προθέσεις αυτών των δύο λαμπρών καθηγητών του ΜΙΤ: δεν είχαν σκοπό να μας σερβίρουν άλλον έναν ύμνο στα επιτεύγματα της τηλεπληροφορικής, αλλά να εξετάσουν διεξοδικά τη ριζοσπαστική δράση τους στα θεμέλια της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας των ανθρώπων.

Στα υπόλοιπα οκτώ από τα 15 συνολικά κεφάλαια του βιβλίου, οι Brynjiolfsson και McAffe αποτόλμησαν να δώσουν απαντήσεις σε όσα δεν έδωσαν οι οικονομολόγοι και οι πολιτικοί όλα τα προηγούμενα χρόνια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης: Μας εξηγούν το γιατί οι ψηφιακά επικοινωνούσες μηχανές μπορούν να διασφαλίσουν τη διαρκή ανάπτυξη που η κλασική βιομηχανική παραγωγή σταμάτησε να μας προσφέρει. Κι ύστερα μας λένε το τι είναι αναπόφευκτο να συμβεί κατά το πέρασμα σε μια τέτοια νέα εποχή, το ποιες δουλειές θα γίνουν περιττές και ποιες περιζήτητες. Και, προς το τέλος, μας λένε το τι θα μπορούσαν οι νομοθέτες μας να πράξουν για να ευοδώσουν την έλευση μιας εποχής όπου οι πολίτες θα εργάζονται συμβιωτικά με τις πανέξυπνες μηχανές –έτσι ώστε να μην τους θεωρήσουν… περιττούς.

Αποφεύγοντας να επαναλάβω το αρχικό μου λάθος προκατάληψης, δεν θα σας πω αν τα επιχειρήματα των δύο συγγραφέων μου φάνηκαν αρκούντως πειστικά. Μπορώ όμως σίγουρα να σας διαβεβαιώσω ότι η ανάγνωσή τους ήταν μια πολύτιμη εμπειρία. Ο στρωτός και εύληπτος τρόπος παράθεσης του τεράστιου πλούτου πληροφοριών συνδυαζόταν με μία εξαιρετική απλούστευση των οικονομικών της τεχνολογίας. Και, συνάμα, ήταν αριστοτεχνικό το απανωτό πέρασμα από τον τηλεφακό της εστίασης στα μεμονωμένα στοιχεία στον ευρυγώνιο της εξέτασης των αλλαγών σε παγκόσμια κλίμακα. Και, χάρη στον μεταφραστικό άθλο του Γιώργου Ναθαναήλ, το πολυεπίπεδο σύγγραμμα των δύο καθηγητών μπορεί να γίνει απολύτως κατανοητό από κάθε έλληνα αναγνώστη –και τον κάθε εκπρόσωπό του στη σημερινή Βουλή.

Τελικά, για ένα πράγμα δεν θα διστάσω να σας προειδοποιήσω: ολοκληρώνοντας την αποκαλυπτική ανάγνωση αυτού του σπουδαίου βιβλίου, ήμουν πια βέβαιος ότι η ειλικρινέστερη απόδοση του τίτλου του στα ελληνικά θα ήταν… «Σοκ και δέος μπροστά στη Μετα-βιομηχανική Εποχή».