Αρχαία δακτυλικά αποτυπώματα

Την περασμένη εβδομάδα, θέλοντας να κεντρίσει περισσότερο το ενδιαφέρον του κοινού για την έκθεση «Θάνατος στον Νείλο» που διοργανώνει, το βρετανικό Μουσείο Φιτζγουίλιαμ συνόδευσε τα εγκαίνια με μια ανακοίνωση: την ανίχνευση δακτυλικών αποτυπωμάτων ηλικίας 3.000 ετών σε ένα από τα εκθέματα. Οπως φάνηκε, ο στόχος επετεύχθη, αφού η είδηση τράβηξε όντως τα φώτα της δημοσιότητας και συζητήθηκε στον ξένο Τύπο.

Τα συγκεκριμένα «ανθρώπινα ίχνη» από την αρχαία Αίγυπτο δεν είναι ωστόσο τα πρώτα που έχουν βρεθεί ούτε τα αρχαιότερα.

Τα δακτυλικά αποτυπώματα από τις «δικές μας» πινακίδες της Κνωσού και της Πύλου τα ξεπερνούν σε ηλικία, ενώ το παλαιότερο δείγμα του είδους ανάγεται στην Παλαιολιθική Εποχή και στους Νεάντερταλ. Με τις σύγχρονες τεχνολογίες τόσο ο εντοπισμός όσο και η ανάλυση των αρχαίων δακτυλικών αποτυπωμάτων βελτιώνονται διαρκώς αποκαλύπτοντας στους επιστήμονες χρήσιμες πληροφορίες ή και απλώς ανθρώπινες στιγμές του παρελθόντος.

Τα αποτυπώματα που μελέτησαν οι ερευνητές του Μουσείου Φιτζγουίλιαμ στο Κέιμπριτζ ανιχνεύθηκαν σε ένα ξύλινο φέρετρο και συγκεκριμένα στο εσωτερικό του καλύμματός του.

Οι ειδικοί πιστεύουν ότι ανήκουν σε κάποιον τεχνίτη ο οποίος έπιασε το κάλυμμα προτού στεγνώσει το βερνίκι του. «Αποτελούν ένα από αυτά τα ανθρώπινα σημάδια και ατοπήματα που μας φέρνουν πιο κοντά στους ανθρώπους που έφτιαξαν αυτά τα φέρετρα» δήλωσε εκπρόσωπος του μουσείου.

Το φέρετρο πιστεύεται ότι «φιλοξένησε» έναν ιερέα ονόματι Νεσαουερσεφίτ, γνωστό επίσης ως Νες Αμών, χρονολογείται γύρω στο 1.000 π.Χ. και θεωρείται ένα από τα ωραιότερα δείγματα του συγκεκριμένου τύπου αιγυπτιακών φερέτρων που έχουν ανακαλυφθεί ως σήμερα. Οι επισκέπτες μπορούν να το θαυμάσουν στο πλαίσιο της έκθεσης «Θάνατος στον Νείλο. Αποκαλύπτοντας τη μετά θάνατον ζωή της αρχαίας Αιγύπτου», η οποία διερευνά τα νεκρικά έθιμα των αρχαίων Αιγυπτίων και θα διαρκέσει ως τις 22 Μαΐου.

Αποτυπώματα ηλικίας 3.300 ετών, όχι μόνο από δάχτυλα αλλά και από παλάμες, έχουν βρεθεί σε πολλές από τις πινακίδες που φέρουν γραμμική γραφή Β και έχουν ανασκαφεί στην Κνωσό. Ανάλογα ανθρώπινα ίχνη φέρουν και πολλές μυκηναϊκές πινακίδες με γραμμική Β από την Πύλο. Γενικώς τα αρχαία κεραμικά, ακόμη και τα θραύσματά τους, έχουν συχνά τέτοια σημάδια.

Οι αναλύσεις που γίνονται με όλο και πιο σύγχρονα τεχνολογικά μέσα αποκαλύπτουν ολοένα και περισσότερα ή δίνουν περισσότερες πληροφορίες για τα ήδη υπάρχοντα (ένα τέτοιο δείγμα είναι το αποτύπωμα που ανιχνεύθηκε με τρισδιάστατη σάρωση σε κεραμικό από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Πάφου στην Κύπρο –βλ. «Αρχαία κεραμικά από 3D printer!». Η μελέτη αυτών των δακτυλικών αποτυπωμάτων μπορεί να αποκαλύψει στους ειδικούς τόσο προσωπικά στοιχεία σχετικά με τους γραφείς των πινακίδων και τους τεχνίτες των αγγείων όσο και τα μυστικά της τέχνης τους.

Μπορεί, δηλαδή, να επιτρέψει να ταυτοποιηθούν οι δημιουργοί των διαφόρων αντικειμένων, να δείξει πώς έπιαναν και πώς χειρίζονταν αυτά τα αντικείμενα ή ακόμη και να δώσει πληροφορίες για το πώς κατανέμονταν οι εργασίες σε ένα εργαστήριο.

Το αρχαιότερο δακτυλικό αποτύπωμα σύγχρονου ανθρώπου (Homo sapiens) έχει βρεθεί σε ένα κεραμικό αγαλματίδιο ηλικίας 26.000 ετών που αναπαριστά τη θεά της γονιμότητας. Γνωστό ως «η Αφροδίτη του Ντόλνι Βεστόνιτσε», το ειδώλιο ανασκάφηκε το 1923 στον ομώνυμο παλαιολιθικό αρχαιολογικό χώρο της σημερινής Δημοκρατίας της Τσεχίας, ο οποίος έχει προσφέρει άφθονα προϊστορικά τέχνεργα. Η Αφροδίτη του Ντόλνι Βεστόνιτσε είναι κυρίως διάσημη επειδή αποτελεί το αρχαιότερο δείγμα ψημένου κεραμικού ειδωλίου που έχει βρεθεί ως τις ημέρες μας.

Πριν από λίγο περισσότερο από μία δεκαετία όμως απέκτησε και δεύτερο ρεκόρ, στα δακτυλικά αποτυπώματα.

Το 2004 ο αξονικός τομογράφος αποκάλυψε το δακτυλικό αποτύπωμα ενός παιδιού στην επιφάνειά του. Σύμφωνα με τους μελετητές το παιδί, Homo sapiens ηλικίας 7 ως 15 ετών, πρέπει να έπιασε τυχαία το ειδώλιο (ίσως για να το περιεργαστεί;) προτού αυτό ψηθεί.

Το αρχαιότερο δακτυλικό αποτύπωμα που έχει βρεθεί από οποιοδήποτε ανθρώπινο είδος έχει ηλικία 80.000 ετών και βρίσκεται διατηρημένο σε μια ουσία που οι άνθρωποι της Παλαιολιθικής Εποχής έφτιαχναν από τον φλοιό της σημύδας για να χρησιμοποιήσουν ως κόλλα. Το ανθρώπινο ίχνος εντοπίστηκε σε μια τέτοια κόλλα που είχε χρησιμοποιήσει ένας κυνηγός για να κολλήσει μια πέτρα σε ένα ξύλο και να φτιάξει το ακόντιό του.

Το ακόντιο βρέθηκε στον αρχαιολογικό χώρο του Κένιχσάουε στη Γερμανία –έναν κυνηγότοπο εποχικής χρήσης πλάι σε μια λίμνη –και χρονολογείται στη Μέση Παλαιολιθική Εποχή, περίπου στα 80.000 χρόνια πριν το σήμερα.

Οι ερευνητές θεωρούν ότι ανήκει σε Νεάντερταλ και, εκτός του ότι είναι το αρχαιότερο, έχει μια επιπλέον αξία: απέδειξε ότι τα δακτυλικά αποτυπώματα μπορούν να διατηρηθούν για δεκάδες χιλιάδες χρόνια επάνω σε οργανικές ουσίες.