Νέο εμβόλιο για έναν ύπουλο εχθρό

Η Τίλι Λόκεϊ έχασε τις παλάμες της ως αποτέλεσμα μιας βαριάς μηνιγγίτιδας. Ευτυχώς αυτό δεν ήταν ικανό να της στερήσει και το χαμόγελο

Η Τίλι Λόκεϊ (Tilly Lockey) είναι ένα χαρούμενο εξάχρονο κοριτσάκι και αν την παρακολουθήσει κανείς από μακριά να παίζει με την αδελφή της ή με τους συμμαθητές της δεν θα μπορούσε να υποψιαστεί ότι διαφέρει στο παραμικρό από τα άλλα παιδιά της ηλικίας της. Μια καλύτερη ματιά όμως δείχνει ότι η Τίλι είχε σίγουρα μια εμπειρία την οποία ευτυχώς δεν έχουν πολλά παιδιά: από τα χεράκια της λείπουν οι παλάμες της ενώ και από τα ποδαράκια της λείπουν κάποια δαχτυλάκια. Πρόκειται για τα ανεξίτηλα σημάδια που άφησε πάνω στο σχεδόν βρεφικό κορμάκι (ήταν μόλις 15 μηνών) η επέλαση του μηνιγγιτιδόκοκκου, ενός σκληροτράχηλου εχθρού του ανθρωπίνου είδους. Στην πραγματικότητα η Τίλι μπορεί να θεωρηθεί τυχερή, αφού επέζησε της νόσου που μπορεί να σκοτώσει ως και το 90% των θυμάτων της αν δεν αντιμετωπιστεί με φάρμακα. Παρά την ύπαρξη φαρμάκων όμως, ακόμη και σήμερα ένα στα δέκα κρούσματα της νόσου είναι θανατηφόρο, ενώ ένας στους τρεις επιζήσαντες φέρει τις επιπτώσεις της (όπως είναι η απώλεια των άκρων ή της ακοής) για μια ζωή.

«Δεν μπορούσα να πιστέψω ότι υπάρχουν σήμερα τέτοιες ασθένειες! Νόμιζα ότι ζούσα στον Μεσαίωνα» λέει η μητέρα της Τίλι, η οποία είχε μείνει άναυδη με την ταχύτητα επιδείνωσης της υγείας του παιδιού της. Ταυτόχρονα ήταν σοκαρισμένη με τη δική της αδυναμία να βοηθήσει το παιδί της καθώς ψηνόταν στον πυρετό ενώ ένα εξάνθημα άρχιζε να καλύπτει κάθε επιφάνεια του παιδικού σώματος. Η Τίλι μεταφέρθηκε με ασθενοφόρο στη μονάδα αυξημένης φροντίδας. Οπως περιγράφει η μητέρα της, «Εκεί για τις επόμενες τέσσερις ημέρες δεν υπήρχε καμία βεβαιότητα ως προς την έκβαση της νόσου. Κανείς δεν μπορούσε να μου πει αν το παιδί μου θα ζούσε ή όχι». Η μικρή Τίλι αποδείχθηκε γερός πολεμιστής. Η νόσος νικήθηκε, αλλά η σηψαιμία που προκάλεσε οδήγησε στον ακρωτηριασμό των άκρων του παιδιού. Πόσο καλύτερα θα μπορούσαν να είναι τα πράγματα αν υπήρχε ένα εμβόλιο!

Ε λοιπόν σήμερα υπάρχει, και ονομάζεται Bexsero. Πρόκειται για ένα όπλο που έρχεται να ολοκληρώσει το εύρος της φαρέτρας μας ενάντια στη λοίμωξη που αποτελεί τον χειρότερο εφιάλτη κάθε μητέρας, καθώς το εμβόλιο προστατεύει από τον υπότυπο Β του μηνιγγιτιδόκοκκου για τον οποίο δεν υπήρχε ως σήμερα κανενός είδους πρόληψη. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Οπως είχαμε την ευκαιρία να πληροφορηθούμε κατά τη διάρκεια ειδικού εκπαιδευτικού σεμιναρίου που διοργανώθηκε από τη φαρμακευτική εταιρεία Novartis (η οποία παράγει το εμβόλιο) και στο οποίο προσκεκλημένη ομιλήτρια ήταν η κυρία Μαρία-Αλεξάνδρα Θεοδωρίδου, ομότιμη καθηγήτρια Παιδιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ο όρος μηνιγγίτιδα περιγράφει τη λοίμωξη της μεμβράνης που περιβάλλει τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό και μπορεί να οφείλεται σε περισσότερους του ενός μικροοργανισμούς. Μεταξύ των μικροοργανισμών που προκαλούν τις σοβαρότερες και απειλητικές για τη ζωή μηνιγγίτιδες είναι τα βακτήρια Haemophilus influenzae, Streptococcus pneumoniae και Neisseria meningitidis. Και ενώ για τα δύο πρώτα ο εμβολιασμός είχε ως αποτέλεσμα να περιορίσει την επέλασή τους, το τρίτο δρα ακόμη ανενόχλητο. Για την ακρίβεια, ανενόχλητος δρα ο υπότυπος Β του βακτηρίου Neisseria meningitidis στον οποίο οφείλεται και ένα ποσοστό της τάξεως του 80% των κρουσμάτων της νόσου.

Μη σας ξεγελά το κόκκινο χρώμα (το οποίο εξάλλου είναι τεχνητό). Τα χαριτωμένα διπλά μπαλάκια είναι το βακτήριο Neisseria meningitidis το οποίο προκαλεί τη μηνιγγίτιδα

«Πρόκειται όντως για μια ύπουλη νόσο και δικαίως τη φοβούνται οι μητέρες» σημείωσε η κυρία Θεοδωρίδου και εξήγησε: «Τα πρώτα συμπτώματά της είναι μη ειδικά, είναι δηλαδή συμπτώματα τα οποία θα μπορούσαν να οφείλονται σε πολλές ασθένειες, ενώ όταν φανούν τα ειδικά για τη μηνιγγίτιδα συμπτώματα η νόσος είναι ήδη σε προχωρημένο στάδιο». Προχωρημένο αλλά και ταχύτατα αναπτυσσόμενο: η νόσος μπορεί να αποβεί θανατηφόρα 13-22 ώρες μετά την εμφάνιση των συμπτωμάτων! «Στην πραγματικότητα η μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος, όπως την ονομάζουμε, έχει δύο εκφάνσεις: αφενός την ίδια τη λοίμωξη του κεντρικού νευρικού συστήματος που είναι η μηνιγγίτιδα και αφετέρου τη σηψαιμία» εξήγησε η κυρία Θεοδωρίδου, παραθέτοντας στη συνέχεια τα συμπτώματα: «Τα αρχικά συμπτώματα είναι πυρετός, έμετος, κακοδιαθεσία, υπνηλία, ενώ στη συνέχεια μπορεί να εμφανιστούν το χαρακτηριστικό αιμορραγικό εξάνθημα, το οποίο δεν εξαφανίζεται με την πίεση, και η επώδυνη αυχενική δυσκαμψία. Οταν υπάρξει σηψαιμία, στα συμπτώματα προστίθενται ο πόνος στα άκρα (τα οποία είναι κρύα), στις αρθρώσεις ή στους μυς, τα ρίγη, το λαχάνιασμα, η χλωμάδα του προσώπου, η σύγχυση, η σημαντική υπνηλία».

Υπάρχει όμως και κάτι ακόμη, το οποίο βοηθά τους γιατρούς να διαγνώσουν γρήγορα τη νόσο και έχει να κάνει με τη διαίσθηση της μητέρας. «Μας φέρνουν οι μητέρες τα παιδιά με πυρετό και τις ρωτούμε: Γιατί το φέρατε σήμερα, αφού έχει ξανακάνει πυρετό και δεν έχετε θορυβηθεί τόσο; Και οι μητέρες απαντούν, συχνά χωρίς να μπορούν να δώσουν πλήρη εξήγηση, ότι τούτη η φορά είναι αλλιώς. Αυτό το «αλλιώς» της μάνας είναι πολύ σημαντικό για τον παιδίατρο, είναι μια πληροφορία που οφείλει να αξιοποιήσει. Γιατί η μάνα ξέρει ότι το κλάμα είναι διαφορετικό, ο μυϊκός τόνος είναι διαφορετικός, το βλέμμα δεν είναι πια ζωηρό» σημείωσε η ελληνίδα καθηγήτρια και προσέθεσε: «Μπροστά σε μια τέτοια μαρτυρία ο γιατρός οφείλει να γδύσει τελείως το παιδί και να εξετάσει εξονυχιστικά κάθε σημείο του σώματός του αναζητώντας ίχνη εξανθήματος. Την ίδια διαδικασία θα πρέπει να επαναλάβει και μισή ώρα αργότερα, καθώς ένα μικρό εξανθηματάκι σε μισή ώρα μπορεί να έχει εξελιχθεί πολύ περισσότερο».

Η έγκαιρη διάγνωση βοηθά στην καλύτερη έκβαση της νόσου. Αλλά ακόμη και τότε, για λόγους που παραμένουν άγνωστοι, κάποιες περιπτώσεις έχουν χειρότερη έκβαση από άλλες. «Ακόμη και με χορήγηση αντιβιοτικών, χάνουμε ένα στα δέκα παιδιά, ενώ από εκείνα που επιζούν ένα στα τρία θα έχει υποστεί σημαντικές βλάβες, συνήθως απόρροια της σηψαιμίας. Συνηθισμένες περιπτώσεις είναι η απώλεια των άκρων ή της ακοής, ενώ παρατηρούνται ακόμη επιδράσεις στη λειτουργία του εγκεφάλου με μαθησιακές δυσκολίες αργότερα ή κρίσεις επιληψίας» σημείωσε η κυρία Θεοδωρίδου.

Υπολογίζεται ότι σε μια δεδομένη χρονική στιγμή ένα ποσοστό της τάξεως του 15%-20% του πληθυσμού μπορεί να «φιλοξενεί» τον μηνιγγιτιδόκοκκο (ο οποίος φωλιάζει στα βλεννώδη επιθήλια του ανώτερου αναπνευστικού) χωρίς να έχει συμπτώματα. Ο μικροοργανισμός μεταδίδεται αερογενώς (φτάρνισμα, βήχας) και μέσω της επαφής (φιλιά) με μολυσμένα άτομα. Από τη νόσο κινδυνεύουν ιδιαίτερα τα βρέφη, τα οποία πιθανότατα προσβάλλονται από τη στενή επαφή με άτομα του περιβάλλοντός τους που φέρουν τον μηνιγγιτιδόκοκκο στη μύτη ή στον φάρυγγα χωρίς τα ίδια να εμφανίζουν συμπτώματα.

Εκτός από τα βρέφη, υπάρχει και μια δεύτερη ομάδα υψηλού κινδύνου. Πρόκειται για τους εφήβους ή τους νεαρούς ενηλίκους και ο λόγος για αυτή τους την ευαισθησία είναι οι αλλαγές στον τρόπο της ζωής τους. «Οι έφηβοι έχουν υψηλά ποσοστά φορείας του μηνιγγιτιδόκοκκου σε σχέση με τις υπόλοιπες πληθυσμιακές ομάδες, καθώς τείνουν να συγχρωτίζονται μεταξύ τους, ενώ παράλληλα έχουμε συνήθως την έναρξη του καπνίσματος και της σεξουαλικής ζωής» εξήγησε η κυρία Θεοδωρίδου και προσέθεσε ότι «ο συγχρωτισμός εξηγεί και τα υψηλά σχετικά ποσοστά της νόσου σε στρατώνες αλλά και μεταξύ ταξιδιωτών, οι οποίοι μάλιστα μπορεί να ευθύνονται και για τη μεταφορά υποτύπων του μηνιγγιτιδόκοκκου από το ένα σημείο του πλανήτη στο άλλο».

Ο μηνιγγιτιδόκοκκος εμφανίζεται με πέντε υποομάδες (οροομάδες στη γλώσσα των ειδικών), τις A, B, C, W-135 και Υ. Το ποιες υποομάδες επικρατούν σε κάθε χώρα και σε κάθε χρονική στιγμή εξαρτάται από διαφόρους παράγοντες. Το βέβαιο είναι ότι η νόσος είναι ιδιαίτερα μεταβλητή και απρόβλεπτη και μόνο η εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού μπορεί να εξασφαλίσει την προστασία μας από αυτήν. Πάντως τόσο στη χώρα μας όσο και παγκοσμίως η ανάγκη εμβολιασμού εναντίον του υποτύπου Β ήταν ιδιαίτερα αυξημένη και το εμβόλιο Bexsero έρχεται να καλύψει ένα μεγάλο κενό στη δημόσια υγεία. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη Βρετανία η αρχική απόφαση του αρμόδιου υπουργείου να μην εντάξει το εμβόλιο στο εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμών προκειμένου να μην αυξηθούν οι δαπάνες για την υγεία συνάντησε τόσο μεγάλη αντίδραση από μητέρες και ειδικούς ώστε να ανατραπεί. Στη χώρα μας αναμένεται η απόφαση της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών που μόλις ανασυγκροτήθηκε.