Βιβλία

Μανόλης Πρατικάκης
Σύνδρομο Fregoli
Το τίμημα να είσαι ένας άλλος
Εκδόσεις Καλέντης, 2013,
σελ. 312, τιμή 14 ευρώ

Φανταστείτε ότι ξυπνάτε ένα πρωί, ετοιμάζεστε για τη δουλειά και καθώς βγαίνετε στον δρόμο το βλέμμα σας διασταυρώνεται με το βλέμμα ενός ατόμου που σας θυμίζει κάτι. Α, ναι! Παρ’ ότι ο άνδρας αυτός φοράει σήμερα κοστούμι και γραβάτα και μοιάζει μεσήλικος, είστε βέβαιοι ότι είναι ο νεαρός με τη φόρμα που ήλθε τις προάλλες για να ελέγξει τη βλάβη στο τηλέφωνό σας. Τότε που φοβηθήκατε ότι είχατε πέσει θύμα υποκλοπών. Χμ, τώρα εξηγούνται όλα! Είναι πια βέβαιον ότι κάποιοι συνωμοτούν εναντίον σας και σας κατασκοπεύουν. Γιατί δεν μπορεί: και η νεαρή σερβιτόρα που σας κοίταξε περίεργα στο εστιατόριο ήταν ο ίδιος άνδρας μεταμφιεσμένος!

Αγαπητοί αναγνώστες, θεωρώ ότι δεν χρειάζεται να συνεχίσω. Προφανώς έχετε αντιληφθεί ότι τα παραπάνω δεν μπορεί παρά να συμβαίνουν σε έναν πληγωμένο από ψυχιατρική νόσο εγκέφαλο. Για την ακρίβεια, τέτοιου είδους σκέψεις κατακλύζουν το μυαλό των ανθρώπων που πάσχουν από το σύνδρομο Fregoli, μια σπάνια ψύχωση που πρωτοπεριγράφτηκε το 1927 και πήρε το όνομά της από τον ιταλό ηθοποιό Leopoldo Fregoli, ο οποίος ήταν διάσημος για τις ταχύτατες μεταμφιέσεις του.

Το βιβλίο του νευρολόγου-ψυχιάτρου και γνωστού ποιητή Μανόλη Πρατικάκη δανείζεται το όνομα αυτής της διαταραχής για τον τίτλο, που συμπληρώνεται από τον υπότιτλο «Το τίμημα να είσαι ένας άλλος». Αντλώντας την έμπνευσή του από πραγματικά περιστατικά, ο συγγραφέας μάς παραδίδει εκτός από τη νουβέλα του τίτλου και τα αφηγήματα «Μπρους Λι» και «Μια παράδοξη τύφλωση».

Στη νουβέλα του ο Πρατικάκης περιγράφει τους «δαίμονες» που καταδιώκουν τη νεαρή ασθενή (η νόσος δείχνει προτίμηση στις νεαρές γυναίκες) που φθάνει στο νοσοκομείο προς αναζήτηση βοήθειας. Μέσα από τις συνεδρίες με τον γιατρό της ξετυλίγεται το κουβάρι της ζωής της: η αυστηρή επαρχιακή κοινωνία, ο απόμακρος πατέρας που έρχεται πιο κοντά απ’ όσο πρέπει στην κόρη όταν απουσιάζει η μητέρα (…), η όμορφη μητέρα που όλοι θαυμάζουν και η οποία γεννά στην κόρη συναισθήματα κατωτερότητας και ανταγωνισμού, ο εξάδελφος-«βιαστής». Ολα αυτά οδηγούν την ηρωίδα, η οποία σαφώς έχει γενετική προδιάθεση για ψυχική νόσο, στη δημιουργία μιας άλλης, μιας σωσία στην οποία φορτώνει όλα τα κακά του χαρακτήρα της προκειμένου αυτή να διατηρήσει τη φαντασίωση της άριστης.

Με ψυχική νόσο βαρύνεται και ο ήρωας του αφηγήματος «Μπρους Λι», ο οποίος όχι μόνο ταυτίζεται με τον κινηματογραφικό αήττητο ήρωα, αλλά όταν πληροφορείται τον θάνατό του είναι βέβαιος ότι ο ίδιος είναι η μετεμψύχωσή του!

Ελαφρύτερης μορφής ασθένεια πλήττει την ηρωίδα του αφηγήματος «Μια παράδοξη τύφλωση». Η μόλις δεκαεννέα ετών Δωροθέα χάνει το φως της και όταν μια σειρά από αξιόπιστους οφθαλμιάτρους αποφαίνεται ότι δεν υπάρχει καμία βλάβη στα μάτια της που να εξηγεί την απώλεια, οι γονείς τη φέρνουν στην ψυχιατρική κλινική. Οταν τίποτε άλλο δεν φαίνεται ικανό να βγάλει τη Δωροθέα από την τύφλωσή της, αποφασίζεται η ναρκανάλυση με Pentothal. Με την κατάλληλη δόση αυτού του φαρμάκου, που χορηγείται και για να επιτευχθεί αναισθησία σε χειρουργικές επεμβάσεις, ο ασθενής μπορεί να ανακαλεί στη μνήμη του γεγονότα και να τα περιγράφει, χωρίς όμως ο εγκέφαλός του να μπορεί να παρέμβει για να επεξεργαστεί και πιθανότατα να αναστείλει τη διήγηση. Η ναρκανάλυση αποδεικνύεται επιτυχής: η αποκάλυψη του τραυματικού περιστατικού επαναφέρει το φως, αν και η Δωροθέα βιώνει μια άλλη απώλεια που δεν θα σας αποκαλύψω.

Το πόνημα του Μανόλη Πρατικάκη αξίζει να διαβαστεί απ’ όλους μας, όχι μόνο για τη λογοτεχνική του αξία αλλά για τις πολλαπλές αναγνώσεις που επιδέχεται. Οι ζωές των τριών ηρώων, που τόσο γλαφυρά περιγράφονται, δίνουν πολλαπλές ευκαιρίες να αναλογιστεί κανείς τα της ανθρώπινης μοίρας. Να σκεφθούμε πόσο άλλους μάς κάνει ο τρόπος που ζούμε και πόσο βαρύ μπορεί να είναι το τίμημα.