Ενας θησαυρός κρυμμένος στα πετρώματα της Ελλάδας περιμένει την αξιοποίησή του. Προς το παρόν κάποιοι, λίγοι, πεισματάρηδες σκάβουν και φέρνουν στο φως απολιθωμένους κορμούς δέντρων, σπόρους, φύλλα, ακόμη και λεπτές πευκοβελόνες ηλικίας μέχρι και 40 εκατομμυρίων ετών. Η Ελλάδα, όπως αποκάλυψαν μακροχρόνιες έρευνες, από τον Εβρο ως τη Ρόδο, είναι ένα μοναδικό φυτολόγιο χρήσιμο για όλη την Ευρώπη αλλά εντελώς απροστάτευτο. Για το σιωπηλό αλλά γεμάτο αυτό λεύκωμα μίλησε στο «ΒΗΜΑScience» ο ομότιμος καθηγητής της Παλαιοβοτανικής Παλαιοντολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και επίτιμος καθηγητής του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Βουκουρεστίου Ευάγγελος Βελιτζέλος, δίνοντας στη δημοσιότητα και ανέκδοτες ως σήμερα φωτογραφίες.
Ονειρα από λιγνίτη



Ενα φύλλο από το φυτό Ampelopsis hibschii, πρόγονο της σημερινής αμπέλου. Μια ακόμη επιβεβαίωση ότι το σταφύλι και το κρασί δεν είναι «προϊόντα εισαγωγής» στον ελληνικό χώρο

«Μικρά παιδιά εκεί στη Βεγόρα που μεγάλωσα, στον Νομό Φλωρίνης, πηγαίναμε να βρούμε και να πάρουμε από τα μπάζα του λιγνιτωρυχείου κάτι που θα μπορούσε να χρησιμεύσει για καύσιμο στα σπίτια μας και καμιά φορά παίρναμε και από το έτοιμο κάρβουνο, αν και αυτό απαγορευόταν. Σε εκείνους τους λιγνίτες μέσα εγώ έβλεπα πως υπήρχαν αποτυπώματα φυτών και θέλησα κάποια στιγμή να μάθω περισσότερα γι’ αυτά». Από εκεί κρατάει το πάθος του που δεν τον έχει εγκαταλείψει ως σήμερα, αν και έχει φθάσει στα 72 χρόνια του. Συναντηθήκαμε σε κάποια εκδήλωση του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Δεν είχα καταλάβει ότι ο ασπρομάλλης κύριος που περίμενε υπομονετικά να τελειώσω τη συζήτησή μου με κάποιον άλλον ήθελε να πει μια κουβέντα μ’ εμένα. Οταν τελικά μου έδωσε την κάρτα του ο κ. Βελιτζέλος και αρχίσαμε να μιλάμε, μου εξήγησε πως «σκάβει» σε διάφορες τοποθεσίες της Ελλάδας και φέρνει στο φως απολιθωμένα φυτά. Οπως διαπίστωσα, τον πιο πολύ καιρό του τον περνάει έξω, σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, όπου σκάβει ακόμη και τα Σαββατοκύριακα και βρίσκει. Μυτιλήνη, Σαντορίνη, Γρεβενά, Βεγόρα, Κύμη, Εβρος, Λήμνος, Ρόδος, δημιουργώντας και μουσεία στα μέρη αυτά για να προστατευθεί η γεωλογική κληρονομιά της κάθε περιοχής. «Τώρα πια για τη βλάστηση ξέρουμε ότι έχουμε ευρήματα από 40 εκατομμύρια χρόνια πριν ως και 60.000. Είναι κάτι το μοναδικό».

«Ανανάς» στη… Ρόδο



Η έρευνα πεδίου είναι κοπιαστική αλλά αποζημιώνει τον επίμονο ερευνητή. Εδώ ο ομότιμος καθηγητής κ. Βελιτζέλος μπροστά σε ένα ακόμη εύρημα

Σπούδασε Γεωλογία στη Γερμανία, αλλά το διδακτορικό του ήταν για την περιοχή μεταξύ των λιμνών Βεγορίτιδας και Πετρών, στη Μακεδονία. Ηταν μια επιστροφή στο έδαφος της παιδικής ηλικίας. Μόνο που τώρα δεν χρειαζόταν να… σουφρώνει κάρβουνο για να ζεσταίνεται. Γερμανικά ερευνητικά προγράμματα που διαρκούν ακόμη και επί μέρους χρηματοδοτήσεις δήμων όπου δημιουργήθηκαν κέντρα πληροφόρησης και μικρά μουσεία τού επέτρεψαν να ψάξει σε ένα μεγάλο μέρος της Ελλάδας και να εντοπίσει απολιθωμένες χλωρίδες και πανίδες, φύλλα, σπόρους και κορμούς ολόκληρους. Με το ξύλο τους να έχει αντικατασταθεί μόριο προς μόριο από πυριτικά άλατα, αλλά να έχει διατηρηθεί όλη η εσωτερική δομή του ξύλου, επιτρέποντας στον ερευνητή να μελετήσει και να προσδιορίσει το γένος ή το είδος του φυτού του παρελθόντος (δακτύλιοι, φλοιός, ίνες). Δεν είναι εύκολη δουλειά. Ο ίδιος λέει ότι πήγε στη Ρόδο και την πρώτη φορά δεν βρήκε κάτι. Επιστρέφοντας ένας συλλέκτης-ερευνητής τού τηλεφώνησε πως βρήκε έναν «ανανά»! Αμέσως κατάλαβε ότι είχε βρεθεί το απολίθωμα μιας τεράστιας κουκουνάρας ηλικίας εκατομμυρίων ετών.


«Η γεωλογική δομή της Ρόδου ευνόησε τον σχηματισμό απολιθωματοφόρων αποθέσεων μεγίστης επιστημονικής και μουσειακής σημασίας», μας λέει ο ίδιος. «Για τον σκοπό αυτόν προτάθηκε στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Δωδεκανήσου η μουσειακή ανάδειξη αυτών των ευρημάτων που βρίσκεται σήμερα στο στάδιο της τελικής υλοποίησης. Τα παλαιοβοτανικά δεδομένα της Ελλάδας που αντιστοιχούν σε περισσότερες από 40 απολιθωματοφόρες θέσεις της ερευνητικής μας ομάδας έχουν μελετηθεί και με ειδικούς συνεργάτες από την Ευρώπη. Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι στην Ελλάδα έχουμε την τύχη να μπορούμε να μελετήσουμε την εξέλιξη της απολιθωμένης χλωρίδας από εκατομμύρια χρόνια μέχρι σήμερα. Σε αυτό συνετέλεσε η γεωλογική δομή του ελληνικού χώρου, όπως τα λιμναία οικοσυστήματα και οι βάλτοι του παρελθόντος, που σχημάτισαν τις λιγνιτοφόρες λεκάνες της Ελλάδας, όπως αυτές κατανέμονται από εκατομμύρια χρόνια μέχρι σήμερα και που φιλοξενούν σε άριστη κατάσταση φυτικά και ζωικά απολιθώματα. Επίσης μέσα στα λιγνιτικά κοιτάσματα εντοπίζονται συχνά και ενανθρακωμένοι κορμοί που μας βοηθούν στη συμπλήρωση της παλαιοχλωρίδας της κάθε περιοχής». Με άλλα λόγια ζούμε ταυτόχρονα μέσα σε ένα παλαιοβοτανικό μουσείο που χρονικά απλώνεται από 40 εκατομμύρια χρόνια ως και 60.000 χρόνια πριν από σήμερα. Αξίζει λοιπόν να το διαρρυθμίσουμε σωστά, να υπάρχουν πληροφορίες για κάθε έκθεμα, να μη νομίζει ο επισκέπτης ότι τον βάζουν να βλέπει «πέτρες κι άλλες πέτρες» και μετά να το διαφημίσουμε κατάλληλα. Παράλληλα με τις αρχαιότητές μας, και επίσης να μην είναι αναγκασμένοι οι ερευνητές να σκάβουν ακόμη και μέσα στα σκουπίδια μιας χωματερής, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της Σαντορίνης!
Σεκόγια και κανέλα στο Αιγαίο



Απολιθωμένα φύλλα κανέλας που αποτελούν άριστους δείκτες του υποτροπικού κλίματος βρέθηκαν στον Εβρο

Στη σημερινή θέση της Ελλάδας κάποτε υπήρχε ένας ωκεανός που ονομάστηκε αργότερα από τους πρώτους Ελληνες Τηθύς, όνομα της θεάς που ήταν ταυτόχρονα αδελφή και σύζυγος του Ωκεανού. Ο ωκεανός αυτός βρισκόταν ανάμεσα στην Ευρασία και στις ενωμένες τότε Αφρική – Ινδία – Αυστραλία αποτελώντας την ήπειρο Γκοντβάνα. Για εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια τα πράγματα ήταν έτσι. Κάποια στιγμή αποσπώνται κομμάτια από το συγκρότημα αυτό, κινούνται βόρεια και δημιουργείται η Κιμμέρια ήπειρος που προσκολλάται τελικά στην Ευρασία. Υπολείμματα αυτής της ηπείρου βρίσκονται εκεί που είναι σήμερα η Ελλάδα και η Μικρά Ασία. Βέρμιο, Ολυμπος. Οσσα, Πήλιο, Ορεινή Εύβοια, Κυκλάδες θεωρούνται κομμάτια της Κιμμερίας. Ο ωκεανός της Τηθύος καταστράφηκε πριν από περίπου 45 εκατομμύρια χρόνια, όταν ο πυθμένας υποχώρησε και στη συνέχεια είχαμε τις δύο λιθοσφαιρικές πλάκες της Ευρασίας και της Αφρικής να συναντιούνται, με αποτέλεσμα στον θαλάσσιο χώρο του σημερινού Βόρειου Αιγαίου, που τότε ήταν μια κλειστή θάλασσα, από αυτή τη «συνάντηση» να έχουμε την εμφάνιση ηφαιστειακής δραστηριότητας ως τη Ροδόπη. Στη μέση του Αιγαίου η Αιγηίς ένωνε τη Μικρά Ασία με τον σημερινό ελληνικό ηπειρωτικό χώρο.Τα όρη της Δυτικής Μακεδονίας, της Ανατολικής Θεσσαλίας και της σημερινής Μυτιλήνης ανήκαν τότε στο ίδιο κομμάτι ξηράς και καλύπτονταν από πυκνά δάση. Πριν από 22,5 ως και 13 εκατομμύρια χρόνια η ηφαιστειακή δραστηριότητα επεκτάθηκε λίγο περισσότερο προς τα νότια και είχαμε δράση στη Λήμνο, στη Λέσβο, στον Αγιο Ευστράτιο, ενώ τελικά ένα μέρος της Αιγηίδος βυθίζεται δημιουργώντας τα σημερινά νησιά. Οι εκρήξεις των ηφαιστείων συνοδεύονταν από εκτόξευση υλικών σε διάπυρη ρευστή μορφή, με την ηφαιστειακή στάχτη να σκεπάζει ένα μεγάλο τμήμα των δασωμένων περιοχών σε Εβρο, Λήμνο, Λέσβο και αλλού. Ετσι σήμερα, ύστερα από εκατομμύρια χρόνια, βρίσκουμε τους κορμούς των δέντρων αλλά και φύλλα και καρπούς. Αυτά πιστοποιούν ότι διάφορα είδη δέντρων που δεν υπάρχουν πια όχι μόνο στη Μεσόγειο αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη ζούσαν και ευδοκιμούσαν εδώ. Οπως οι σεκόγιες, οι οποίες νομίζουμε ότι είναι δέντρα μόνο της Αμερικής (οι σεκόγιες γίγαντες) ενώ κορμοί της σεκόγιας της αειθαλούς απολιθωμένοι (τεραστίων διαστάσεων) υπάρχουν και στη Λέσβο, η κανέλα, η οποία τώρα έχει περιοριστεί στην Ασία και ανήκει στην οικογένεια των Δαφνιδών, ενώ υπήρχε και το μπιλόμπα, το όνομα του οποίου κάθε άλλο παρά… αλλοδαπό είναι, αφού πρόκειται για τη λέξη «δίλοβος» σε… ξένη διασκευή, το οποίο ζούσε άλλοτε και εδώ. Ενα σπουδαίο εύρημα που βρέθηκε μόνο στον Εβρο ήταν το φύλλο από έναν πρόγονο της αμπέλου που δείχνει ότι εδώ είναι ένα από τα μέρη όπου εξελίχθηκε το φυτό αυτό και δίκαια ο Διόνυσος τιμήθηκε σαν θεός, ενώ στη Σαντορίνη έχουμε ευρήματα από τις αρχαιότερες μορφές ελιάς (Olea europea), σχοίνου (Pistacea lentiscus) και φοινίκων (Chamaerops humilis και Phoenix theophrastus). Τα τελευταία χρόνια όμως γίναμε μάρτυρες της καταστροφής των τοιχωμάτων της καλντέρας κοντά στα λατομεία των Φηρών όπου κατά κύριο λόγο υπάρχει αυτή η σπάνια και απολιθωμένη παλαιοχλωρίδα.

Από τον Εβρο στη Ρόδο



Χαρακτηριστικοί απολιθωμένοι κώνοι Sequoia abietina από τη Λήμνο. Η σεκόγια σήμερα φύεται απομονωμένη στα δυτικά παράλια της Αμερικής

Η ηφαιστειότητα στην Ελλάδα ευνόησε τις παλαιοβοτανικές έρευνες, καθώς μεγάλες εκτάσεις δασικής βλάστησης καλύφθηκαν από ηφαιστειακή τέφρα και ακολούθησαν τη διαδικασία της απολίθωσης, της κύριας ή γνήσιας απολίθωσης. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκαν τα απολιθωμένα δάση στις προαναφερθείσες περιοχές, όπως ο Εβρος, η Λήμνος, η Λέσβος και αλλού, όπου απολιθώθηκαν και διατηρήθηκαν μέσα στους ηφαιστειακούς τόφφους τα όργανά τους (οι καρποί, τα σπέρματα και τα φύλλα), κάτι πολύ σημαντικό για την έρευνα. Η οποία προσπαθεί να παίρνει πληροφορίες από παντού, ακόμη και από το μητρικό πέτρωμα των απολιθωμάτων που «μιλάει» για τα εδάφη της περιοχής και τις κλιματικές συνθήκες (θερμοκρασία, υγρασία, βροχόπτωση). Αντίθετα, στα χερσαία λιμναία οικοσυστήματα απολιθώνεται μόνο ένα μέρος της χλωρίδας. Ετσι ο συνδυασμός των ερευνών στον ελληνικό χώρο προσεγγίζει την πραγματική εξέλιξη των παλαιοχλωρίδων.

Μεγάλη έκπληξη στα ευρήματα του Εβρου και της Λήμνου, καθώς δεν αναμενόταν κάτι τέτοιο, ήταν η ανακάλυψη μιας τροπικής χλωρίδας νοτίως των Αλπεων (ας μην ξεχνάμε ότι και η Πίνδος θεωρείται ως τμήμα της αλπικής πτύχωσης), που αποτελείται από πτεριδόφυτα, γυμνόσπερμα, φοίνικες και πλατύφυλλα δέντρα, ηλικίας 40 εκατομμυρίων χρόνων, τα οποία συγκροτούσαν τα απολιθωμένα δάση του Εβρου και της Λήμνου.
Τα ελληνικά απολιθωμένα δάση



Σπάνια ευρήματα απολιθωμένων φύλλων φοίνικα που ανήκουν στο είδος Sabal raphifolia. Η παρουσία αλλά και η αφθονία των ευρημάτων φοινίκων φανερώνουν τις υποτροπικές συνθήκες κλίματος που επικρατούσαν στη Λήμνο κατά τη δημιουργία του απολιθωμένου δάσους

Το Απολιθωμένο Δάσος της Λέσβου (με κέντρο το Σίγρι) καταλαμβάνει πολύ μεγαλύτερη έκταση από ό,τι πίστευαν στην αρχή, αφού μπαίνει και μέσα στη θάλασσα. Αποτελείται από πτεριδόφυτα, γυμνόσπερμα-αγγειόσπερμα της υποτροπικής ζώνης και τα απολιθωμένα ευρήματα απαντώνται με τη μορφή των απολιθωμένων φύλλων και των πυριτιωμένων κορμών ηλικίας 20 εκατομμυρίων χρόνων. Επιπλέον υπάρχει μεγάλος αριθμός νέων ευρημάτων κωνοφόρων δέντρων, των οποίων η επιστημονική μελέτη ολοκληρώθηκε ή βρίσκεται στο τελικό στάδιο της επεξεργασίας.

Η μοναδικότητα του Απολιθωμένου Δάσους της Λήμνου, (στις περιοχές Μούδρο, Βάρος, Κότσινα) έγκειται στον τρόπο απολίθωσης της φυτικής ύλης, καθώς εκτός του γνωστού τρόπου απολίθωσης των δασών της Ευρώπης και της Λέσβου, του Εβρου, της Καστοριάς, υπάρχουν εκεί χαρακτηριστικοί οπαλιωμένοι ορίζοντες, που φιλοξενούν κορμούς και όργανα των φυτών όπως φύλλα, καρπούς, σπέρματα και επιδερμίδες αλλά και υπολείμματα που εντοπίζονται με τη χρήση μικροσκοπίου, π.χ. έντομα κ.ά. Είναι ηλικίας 20 εκατ. ετών.
Στη Ρόδο, όπου πρόσφατα ολοκληρώθηκε η κατασκευή ενός μουσείου, βρέθηκαν νέες απολιθωματοφόρες θέσεις σε διάφορες περιοχές, ακόμη και στο θρυλικό, για άλλους λόγους, Φαληράκι, κυρίως σπάνια κωνοφόρα σε ιζήματα ηλικίας 1,6 μέχρι 1,8 εκατομμυρίων ετών, μια σημαντική ανακάλυψη που δίνει καλύτερη εικόνα για την εξέλιξη των πευκιδών.
Το απολιθωμένο δάσος του Εβρου (στα όρια του Δήμου Τυχερού) είναι το αρχαιότερο δάσος της χώρας, ηλικίας τουλάχιστον 35 εκατομμυρίων ετών.
Στη Σαντορίνη, τα ευρήματα είναι ηλικίας 50.000-60.000 ετών περίπου και συλλέγονται κυρίως από τα τοιχώματα της καλντέρας κοντά στα Φηρά και στην περιοχή του Ακρωτηρίου.
Τα απολιθωμένα δάση Εβρου, Λήμνου και Λέσβου αποτελούνται από μοναδικές εμφανίσεις απολιθωμένων ειδών δέντρων, που προσφέρονται για παλαιοκλιματικά συμπεράσματα, παρ’ όλο που η μελέτη του πυριτιωμένου απολιθωμένου ξύλου είναι μια δύσκολη και χρονοβόρα μέθοδος.
Κάποιοι να τα φυλάνε
Απολιθωμένα φύλλα ελιάς (Olea europea) που αποκαλύφθηκαν μέσα στα τοιχώματα της καλντέρας της Σαντορίνης

Η Ελλάδα είχε την τύχη να φιλοξενεί ιδιαίτερα πλούσιες χλωρίδες και η διατήρηση των απολιθωμάτων σε ορισμένες περιπτώσεις ήταν τόσο εντυπωσιακά καλή ώστε ήταν δυνατή η μελέτη της κυτταρικής δομής των φυτών. Και ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέρον να συγκρίνεις τις απολιθωμένες επιδερμίδες με τις αντίστοιχες σύγχρονες. Η σημερινή χλωρίδα και βλάστηση της Ελλάδας, κατά τον κ. Βελιτζέλο, «είναι η πλουσιότερη της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης, κάτι που συνέβαινε και κατά το παρελθόν, όπως αποδεικνύεται με τις απολιθωμένες χλωρίδες της Ελλάδας, ηλικίας από 40 εκατομμύρια χρόνια έως 60.000 χρόνια, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να αποτελεί έναν μοναδικό παλαιοβοτανικό παράδεισο της γεωιστορικής εξέλιξης στην Ευρώπη». Ο κάθε παράδεισος όμως χρειάζεται και τους αγίους του να τον φυλάσσουν, να τον συντηρούν, να τον προσέχουν.

ΜΙΑ ΑΝΟΙΧΤΗ ΠΛΗΓΗ
Απροστάτευτοι θησαυροί
Αν μπορούσε, θα έκλεινε σε μια γυάλινη βιτρίνα τα πάντα, από τον Εβρο ως τη Ρόδο και τη Νίσυρο. Δεν μπορεί όμως. Διαμαρτύρεται ο κ. Βελιτζέλος για τη χαλαρή νομοθεσία που (δεν) εφαρμόζεται στη Ελλάδα και την ανύπαρκτη φύλαξη, η οποία επιτρέπει στον καθένα να μπορεί να παίρνει ό,τι θέλει από τα εκτεθειμένα απολιθώματα, σε αντίθεση με άλλες χώρες. Οπως λέει, υπάρχουν αλλοδαποί που έρχονται για διακοπές σε Ρόδο και Σαντορίνη και προσπαθούν να βγάζουν τα έξοδά τους αποσπώντας κομμάτια από τους παλαιοβοτανικούς μας θησαυρούς και πουλώντας τα στο εξωτερικό. Ξέρει ακόμη και τιμές. Γι’ αυτό μερικές φορές αποφεύγει να ανακοινώνει τις συντεταγμένες κάποιων ευρημάτων, γιατί κάποιοι πηγαίνουν εκεί και αρχίζουν τους βανδαλισμούς. Εν τω μεταξύ έχει οργανώσει δίκτυο πληροφοριοδοτών, ανθρώπων δηλαδή που έχουν στενή σχέση με διάφορους τόπους, όπως γεωργούς, βοσκούς, μελισσοκόμους, και όταν πάρει το μάτι τους κάτι που προοιωνίζεται κάποιο εύρημα του τηλεφωνούν και σπεύδει να δει ο ίδιος αν είναι ενδιαφέρον. Κάποια φορά, στον Εβρο, έφθασε να νοικιάσει ένα χωράφι για να μπορέσει να σκάψει να βρει αυτό που υποψιαζόταν ότι υπήρχε εκεί.
Οι έρευνες του ομότιμου καθηγητή συνεχίζονται και σήμερα πέρα από τη Λήμνο και τη Λέσβο και στην υπόλοιπη Ελλάδα, καθώς και στα επί μέρους μουσεία και κέντρα πληροφόρησης που έχει υλοποιήσει τα τελευταία δέκα χρόνια, όπως στο Λαογραφικό Μουσείο Κοζάνης, στο Παλαιοντολογικό Μουσείο της Ρόδου, στο Ιστορικό και Παλαιοντολογικό Μουσείο Πτολεμαΐδας της Κοζάνης, στη Λακωνία και στον Εβρο.
Οποιος από τους αναγνώστες ή τις αναγνώστριες, σε περίπτωση που κάτι έχει κινήσει την προσοχή του, θέλει να επικοινωνήσει μαζί του, το τηλέφωνο είναι 210 7274.162, πρωινές ώρες, ενώ υπάρχει και η ηλεκτρονική διεύθυνση: velitzel@geol.uoa.gr

Πώς γίνεται η απολίθωση
Μετά τον θάνατό τους οι οργανισμοί, φυτικοί και ζωικοί, αποσυντίθενται ταχύτατα. Συνήθως απολιθώνονται τα σκληρά μέρη. Οι κυριότεροι τρόποι είναι:
Εκμαγεία – αποτυπώματα

Δημιουργούνται από την αναπαραγωγή των φυσικών χαρακτηριστικών των οργανισμών επάνω στα πετρώματα, κυρίως τα πορώδη. Συνηθισμένα είναι τα αποτυπώματα των φυτών.
Ενανθράκωση

Δημιουργείται με τη συμπίεση του οργανικού υλικού σε συνδυασμό με τη διατήρηση και τον εμπλουτισμό σε άνθρακα. Η ενανθράκωση παρατηρείται σχεδόν αποκλειστικά σε φυτά από την αποσύνθεση της οργανικής ύλης κάτω από αναεροβικές συνθήκες σε νερό ή ίζημα, απομάκρυνση του υδρογόνου, οξυγόνου, αζώτου, αφήνοντας μόνο το ανθρακικό υλικό.
Κύρια απολίθωση

Στη διαδικασία της απολίθωσης ορυκτά στοιχεία που προέρχονται από το περιβάλλον συμπληρώνουν τους πόρους φυτών, οστών, κελυφών. Σε ορισμένες περιπτώσεις ο ιστός και η κυτταρίνη του ξύλου είτε ορυκτά που περιέχονται στη σύσταση των οργανισμών αντικαθίστανται από άλλα ορυκτά. Τα πιο συνηθισμένα είναι ο ασβεστίτης, ο σίδηρος και το πυρίτιο.
Πυριτίωση

Η διαδικασία αντικατάστασης της οργανικής ύλης του ξύλου από οξείδια του πυριτίου. Ευνοείται από τις υψηλές θερμοκρασίες που ρευστοποιούν το πυρίτιο, όπως συμβαίνει κατά την έκρηξη ηφαιστείων. Ο αρχικός φυτικός ιστός αντικαθίσταται ως την παραμικρή λεπτομέρεια από πυρίτιο.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ