Εχω την υποψία ότι οι φανατικοί αναγνώστες του «BHMAScience», οι οποίοι έχουν συνηθίσει να διαβάζουν «βαριά επιστήμη» σε αυτές τις σελίδες, μπορεί και να μειδιάσουν με το σημερινό θέμα, που δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα ερασιτεχνικό πείραμα, και μάλιστα πείραμα κηπουρικής!
Παρακαλώ, μη βιαστείτε να βγάλετε συμπεράσματα. Από τη μεριά μου θα εξομολογηθώ πως, όταν είδα τη φωτογραφία του 80χρονου Βρετανού με την τεράστια γυάλα-κήπο, δεν μπόρεσα να μην αδράξω την ευκαιρία για να μας θυμίσω τη σπουδαιότητα των φυτών. Βλέπετε, έχω ένα μεγάλο παράπονο ακόμη και από τους βιολόγους: ότι δεν εκτιμούν τα φυτά όσο θα έπρεπε. Ενώ είναι γνωστό ότι αν δεν είχαν προηγηθεί αυτοί οι αυτότροφοι οργανισμοί δεν θα είχαμε μπορέσει να εξελιχθούμε εμείς οι ετερότροφοι (εμείς δηλαδή που δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την ηλιακή ενέργεια για να παράγουμε το φαγητό μας και εξαρτώμεθα από την ύπαρξή τους), τείνουν όλοι, μέσα στον ανθρωποκεντρισμό τους, να υποτιμούν τα καθηλωμένα στο χώμα και χωρίς φωνή φυτά.
Διαβάστε λοιπόν την ιστορία ενός φυτού που θα μπορούσε να είναι το αντίστοιχο του Ροβινσώνα Κρούσου, αφού παραμένει απομονωμένο σε μια σφραγισμένη γυάλα για περισσότερο από μισό αιώνα! Εκεί το τοποθέτησε το Πάσχα του 1960 ο Ντέιβιντ Λάτιμερ, ένας 80χρονος σήμερα συνταξιούχος ηλεκτρολόγος μηχανολόγος ο οποίος ζει στο Σάρεϊ της Αγγλίας. Οπως δήλωσε ο κ. Λάτιμερ σε σχετική εκπομπή του BBC, εκείνη την εποχή οι μικρογραφίες κήπων σε γυάλες ήταν πολύ της μόδας, κάτι που είχε πυροδοτηθεί και από το γεγονός ότι η βιομηχανία είχε αρχίσει να χρησιμοποιεί πλαστικές φιάλες για τη μεταφορά υγρών και οι παλιές γυάλινες βρίσκονταν σε αχρηστία. Ετσι, ο κ. Λάτιμερ πήρε μια μεγάλη γυάλα (ο όγκος της ξεπερνούσε τα 45 λίτρα) που είχε στο παρελθόν χρησιμοποιηθεί για τη μεταφορά θειικού οξέος για να φτιάξει τον κήπο του.
Αφού τοποθέτησε ικανή ποσότητα χώματος (αγορασμένου από το σουπερμάρκετ), με τη βοήθεια ενός ειδικά διαμορφωμένου μεταλλικού σύρματος εισήγαγε στη γυάλα τέσσερα φυτάρια, μεταξύ των οποίων και ένα είδος κισσού. Ούτε ο κισσός ούτε ένα χλωρόφυτο ούτε μια πιλέα ευδοκίμησαν. Αντίθετα, εκείνο που από την αρχή φάνηκε να προσαρμόζεται εύκολα ήταν η τραντεσκάντια, ένα φυτό που μπορεί να έχετε δει στην πράσινη ή στη μοβ εκδοχή του σε όλα τα μέρη της Ελλάδας.
Το αξιοπερίεργο στην περίπτωση του κήπου του κ. Λάτιμερ δεν είναι το γεγονός ότι αυτός υπάρχει ακόμη, αλλά το ότι από το 1972 είναι αποκλεισμένος από το περιβάλλον. Ναι, καλά καταλάβατε: ο Νίξον ήταν στην προεδρία των ΗΠΑ όταν ο κ. Λάτιμερ πότισε για τελευταία φορά τον «γυάλινο» κήπο του, λάδωσε το πώμα και το τοποθέτησε στη γυάλα κλείνοντάς την αεροστεγώς. Από τότε η τραντεσκάντια μεγαλώνει μόνη της, ενώ τα τελευταία 27 χρόνια η γυάλα δεν έχει αλλάξει θέση: βρίσκεται κάτω από τη στροφή της σκάλας στο σπίτι των Λάτιμερ, όπου δέχεται το απαραίτητο για την επιβίωσή της ηλιακό φως από το γειτονικό παράθυρο.
Πολλά θα μπορούσαν να είχαν πάει στραβά στην περίπτωση του βρετανού κηπουρού. Παραδείγματος χάριν, το νερό: σύμφωνα με τα λεγόμενά του ο κήπος ποτίστηκε μόνο δύο φορές και η δεύτερη τοποθετείται χρονικά την ημέρα του σφραγίσματος της γυάλας. Καθώς δεν πρόκειται για αληθινό πείραμα, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ούτε τον όγκο του νερού που χρησιμοποιήθηκε ούτε άλλες παραμέτρους της ανάπτυξης του φυτού. Μπορούμε όμως να υποθέσουμε ότι (πιθανότατα από καθαρή τύχη, ή ίσως επειδή ο κ. Λάτιμερ γνώριζε ότι είναι βασικός κανόνας των γυάλινων κήπων να ποτίζονται ελάχιστα) η ποσότητα του νερού έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στην αύξηση του φυτού. Αν το νερό ήταν περισσότερο ίσως η αυξημένη υγρασία να είχε ευνοήσει την ανάπτυξη μυκήτων (οι οποίοι σίγουρα υπάρχουν στο χώμα μαζί με βακτήρια) που θα εμπόδιζαν την αύξηση του φυτού.
Εν κατακλείδι, το φυτό του κ. Λάτιμερ είναι ένα εξαιρετικό δείγμα της προσαρμοστικότητας των φυτών που τους επιτρέπει να βρίσκουν τις ισορροπίες τους σε οποιοδήποτε περιβάλλον. Αραγε, πόσοι από εμάς θα μπορούσαν να καυχηθούν ότι βρίσκονται σε ισορροπία με το περιβάλλον τους; Σκεφτείτε το…
ΚΑΙ ΟΛΙΓΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ
Οι «παίκτες» της γυάλας

Στη γυάλα του κ. Λάτιμερ έχει δημιουργηθεί ένα αυτοσυντηρούμενο οικοσύστημα που βρίσκεται σε ισορροπία. Θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα κλειστό οικοσύστημα (και είναι από απόψεως νερού και θρεπτικών συστατικών), αλλά καθώς δεν θα ήταν δυνατόν να επιβιώσει χωρίς το ηλιακό φως θα πρέπει να θεωρηθεί ανοιχτό ενεργειακά.
Να λοιπόν τι συμβαίνει σε αυτό το ιδιότυπο οικοσύστημα, το οποίο δεν αποτελείται μόνο από το φυτό, αλλά και από τους μικροοργανισμούς που διαβιούν στο χώμα και οι οποίοι παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανακύκλωση των θρεπτικών συστατικών:
Ενέργεια
Το ηλιακό φως απορροφάται από εξειδικευμένα μόρια στα πράσινα μέρη του φυτού (κυρίως τα φύλλα). Χάρη στη χλωροφύλλη, χρωστική που διαθέτουν μόνο τα φυτά και ορισμένοι μονοκύτταροι αυτότροφοι οργανισμοί, επιτελείται η φωτοσύνθεση και η ηλιακή ενέργεια μετατρέπεται σε χημική. Ειδικότερα, ένα μέρος της ενέργειας του ηλιακού φωτός αποθηκεύεται με τη μορφή της τριφωσφορικής αδενοσίνης (ΑΤΡ, μόριο το οποίο αποτελεί το ενεργειακό νόμισμα των κυττάρων), ενώ το υπόλοιπο χρησιμοποιείται για την απομάκρυνση ηλεκτρονίων από μόρια όπως το νερό. Τα ηλεκτρόνια χρησιμοποιούνται στη συνέχεια σε αντιδράσεις που μετατρέπουν το διοξείδιο του άνθρακα (το οποίο προσλαμβάνεται από την ατμόσφαιρα) σε οργανικά συστατικά. Επιγραμματικά, με τη βοήθεια της χλωροφύλλης, τα φυτά επιτελούν τη φωτοσύνθεση, αντίδραση κατά την οποία χρησιμοποιείται διοξείδιο του άνθρακα και νερό, ενώ απελευθερώνεται οξυγόνο.
Οργανική ύλη
Τα παραγόμενα από τη φωτοσύνθεση οργανικά συστατικά είναι η τροφή των κυττάρων και κατ’ επέκταση του φυτού.
Φυσικά ένας οργανισμός που τρέφεται και μεγαλώνει, κάποια στιγμή γερνάει και πεθαίνει. Το ίδιο συμβαίνει και με το φυτό στη γυάλα του κ. Λάτιμερ, το οποίο χάνει τα παλαιότερα φύλλα του. Αυτά πέφτουν στο έδαφος και, με τη βοήθεια των μικροοργανισμών που υπάρχουν εκεί, αποσυντίθενται. Η αποσύνθεση απελευθερώνει διοξείδιο του άνθρακα στον αέρα, αλλά και θρεπτικά συστατικά στο χώμα. Τόσο το διοξείδιο του άνθρακα όσο και τα θρεπτικά συστατικά επαναπροσλαμβάνονται από το φυτό και χρησιμοποιούνται (το πρώτο για τη φωτοσύνθεση και τα υπόλοιπα για τη θρέψη του).
Νερό
Το νερό που προσλαμβάνουν οι ρίζες του φυτού απελευθερώνεται στο περιβάλλον μέσω της διαπνοής (τα φυτά διαθέτουν ειδικές δομές στην επιδερμίδα των φύλλων τους, τα στόματα, απ’ όπου απελευθερώνεται το νερό). Βαθμηδόν, οι συγκεντρωμένοι στην ατμόσφαιρα υδρατμοί υγροποιούνται και πέφτουν ξανά στο χώμα για να επαναπροσληφθούν από τις ρίζες και να αρχίσει ξανά ο κύκλος.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ