Πώς θα είμαστε;

Ενα διάσημο πείραμα υποθέτει το εξής: παίρνουμε έναν άνθρωπο του Κρο-Μανιόν, τον πλένουμε και τον ξυρίζουμε, τον ντύνουμε με κοστούμι και τον βάζουμε στο μετρό της Νέας Υόρκης. Θα γυρίσει να τον κοιτάξει κανείς;

Μάλλον όχι. Αν και οι Κρο-Μανιόν έζησαν πριν από 30.000 χρόνια, ήταν από όλες τις απόψεις σύγχρονοι άνθρωποι. Σωματικά ήταν ίσως λίγο πιο εύρωστοι, συμπεριφορικά όμως δεν είχαν καμία διαφορά από εμάς, αν εξαιρέσουμε την επίδραση χιλιάδων ετών τεχνολογικής προόδου στη ζωή μας.

Αναμφίβολα έχουμε προχωρήσει πολύ από τότε. Ενας Κρο-Μανιόν στη Νέα Υόρκη του 21ου αιώνα δεν θα αναγνώριζε σχεδόν τίποτε εκτός από τα άλλα ανθρώπινα όντα. Ο εγκέφαλός του, του σύγχρονου ανθρώπου όμως τελικά θα προσαρμοζόταν στο εκπληκτικά νέο περιβάλλον, όπως εκείνος ο ιθαγενής της Γης του Πυρός που έγινε γνωστός ως «Τζέρεμι Μπάτον» προσαρμόστηκε στο βικτωριανό Λονδίνο όταν τον πήγε εκεί, το 1830, ο Ρόμπερτ Φιτζ Ρόι, καπετάνιος του Μπιγκλ.

Τώρα αντιστρέψτε το νοητικό πείραμα και προβάλετέ το στο απώτερο μέλλον. Τι θα συνέβαινε αν ένας άνθρωπος τού σήμερα μπορούσε να μεταφερθεί στο αντίστοιχο της Νέας Υόρκης 30.000 –ή και 100.000 –χρόνια μετά; Ακόμη και αν είχε την κατάλληλη περιβολή, θα ταίριαζε στο περιβάλλον του;

Φυσικά είναι αδύνατον να απαντήσουμε. Το γεγονός ότι έχουμε μια βιολογική στάση για περισσότερες από 1.000 γενιές δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να περιμένουμε να συνεχιστεί για χιλιάδες ακόμη. Αν πιστέψουμε ορισμένους μελλοντολόγους, κάποια στιγμή θα γίνουμε cyborgs με προσθετικά μέρη στον εγκέφαλό μας και νανορομπότ να κυκλοφορούν στις φλέβες μας.

Οσο και αν αυτές οι τεχνολογικές ενισχύσεις ακούγονται ακραίες, δεν θα επιφέρουν στο σώμα και το πνεύμα μας αλλαγές που θα είναι κληρονομικές ώστε να αλλάξουν τη θεμελιώδη βιολογία μας. Οι εκπρόσωποι της κάθε γενιάς θα πρέπει να επιλέγουν το αν θα γίνουν cyborgs ή όχι, ακριβώς όπως σήμερα οι άνθρωποι μπορούν να επιλέξουν αν θα κάνουν λέιζερ για τη μυωπία. Για να γίνουν οι απόγονοί μας ριζικά διαφορετικοί από εμάς θα πρέπει να τροποποιήσουμε το γονιδίωμά μας ή να περιμένουμε να συμβεί ένα γεγονός το οποίο έχει σημειωθεί σπάνια στην εξελικτική γραμμή μας.

Μια θεωρία για την ερμηνεία της ξαφνικής ανόδου των συμπεριφορικά σύγχρονων ανθρώπων, πριν από 30.000 με 40.000 χρόνια, είναι η τυχαία εμφάνιση μιας ευεργετικής γενετικής μετάλλαξης, η οποία ίσως σχετίζεται με τη γλώσσα. Τόσο ευεργετικής μάλιστα ώστε να εξαπλωθεί σε όλον τον πληθυσμό. Οι άνθρωποι που δεν έφεραν αυτή τη μετάλλαξη θα πρέπει να ήταν ανίκανοι να ανταγωνιστούν τους πιο τυχερούς συνανθρώπους τους και τα λιγότερο κατάλληλα γονιδιώματά τους θα πρέπει να πέρασαν στον σωρό των αχρήστων της εξέλιξης.

Η μετάλλαξη του «μεγάλου άλματος προς τα εμπρός», αν υπήρξε, μάλλον δεν θα εντοπιστεί ποτέ επειδή έχει αντικαταστήσει πλήρως την εκδοχή του γονιδίου που είχε προηγηθεί. Μπορούμε όμως να δούμε δείγματα παρόμοιων αλλαγών οι οποίες ακόμη δεν έχουν ολοκληρωθεί. Για παράδειγμα, μια μετάλλαξη σε ένα γονίδιο που ονομάζεται μικροκεφαλίνη προέκυψε πριν από περίπου 14.000 χρόνια και τώρα τη φέρει το 70% των ανθρώπων. Φαίνεται να σχετίζεται με την ανάπτυξη του εγκεφάλου, αν και δεν είναι σαφές ποιο συγκεκριμένο χαρακτηριστικό αφορά καθώς δεν υπάρχει διακριτή διαφορά ανάμεσα στους ανθρώπους που τη φέρουν και εκείνους που δεν τη φέρουν.

Είναι λοιπόν πιθανό οι απόγονοί μας να εξελιχθούν σε κάτι παρόμοιο με τον Homo sapiens του σήμερα. Ριζικές αλλαγές όμως μάλλον δεν πρόκειται να επέλθουν.

Φυσικά θα μπορούσαμε να αποφασίσουμε να αναλάβουμε εμείς τα ηνία της εξέλιξης. Κατ’ αρχήν θα μπορούσαμε να καταστήσουμε οι ίδιοι τους εαυτούς μας «ξεπερασμένους» μέσω της γενετικής τροποποίησης, δημιουργώντας ένα νέο γένος ανθρώπου το οποίο θα μας βγάλει εκτός ανταγωνισμού. Η πιο ευλογοφανής τεχνολογία για να πάρουμε αυτόν τον δρόμο είναι να τροποποιήσουμε γενετικά σπερματοζωάρια ή ωάρια, ή έμβρυα πρώιμου σταδίου, προκειμένου να επιφέρουμε στο γονιδίωμά τους αλλαγές οι οποίες θα περάσουν στις επόμενες γενιές. Αυτό είναι σχεδόν δυνατόν με τη σημερινή τεχνολογία και έχει προωθηθεί ως τρόπος εξάλειψης γενετικών ασθενειών όπως η κυστική ίνωση.

Θα προχωρούσαμε τόσο ώστε να προσθέσουμε επιθυμητά χαρακτηριστικά αντί απλώς να αφαιρέσουμε τα άσχημα; Ακόμη και αν τεχνικά ήταν δυνατόν να το κάνουμε, είναι αμφίβολο ότι θα συμφωνούσαμε συλλογικά τέτοιες αλλαγές σε μια κλίμακα η οποία θα άλλαζε την πορεία της εξέλιξής μας –εκτός, φυσικά, και αν οι γενετικά τροποποιημένοι άνθρωποι ήταν τόσο ανώτεροι ώστε να εξαφανίσουν τον ανταγωνισμό.

Οι πιθανότητες αυτές δεν μπορούν να αποκλειστούν. Η πιθανότερη απάντηση ωστόσο είναι ότι ο χρονοταξιδιώτης μας μάλλον θα βρεθεί ανάμεσα σε φίλους, ένα είδος ανθρώπου θεμελιωδώς το ίδιο με εμάς αλλά με πιο «cool» τεχνολογία. Κατά βάθος θα είναι ακόμη άνθρωποι.