ΝΤΕΪΒΙΝΤ ΛΙΝΤΛΕΪ
Η αρχή της αβεβαιότητας
Εκδόσεις Τραυλός, 2011,
σελ. 336, τιμή 17 ευρώ
(15,30 ευρώ στο e-shop.gr)
«1927-1976: Μισός αιώνας κβαντικής επανάστασης». Κάπως έτσι θα μπορούσε να τιτλοφορηθεί αυτό το βιβλίο αν ο συγγραφέας του ήταν ιστορικός. Ο Ντέιβιντ Λίντλεϊ όμως είναι ένας αμερικανός αστροφυσικός, συντάκτης στα περιοδικά «Nature», «Science» και «Science News», οπότε αισθάνθηκε χρέος του να υποτάξει τον τίτλο του στην ορολογία της Φυσικής. Ωστόσο για τον αναγνώστη η ιστορική οπτική του βιβλίου γίνεται πολύ γρήγορα προφανής και κυρίαρχη: Ναι, είναι μια πλήρης εξιστόρηση του πώς ξεκίνησαν όλα για την Κβαντομηχανική και πώς «έκλεισαν προσωρινά», με τον θάνατο του Χάιζενμπεργκ, το 1976.
Το θέμα συγκινεί διαρκώς το αναγνωστικό κοινό και ερεθίζει αντίστοιχα συχνά τις επιστημονικές πένες, διότι εμπεριέχει πολλά στοιχεία μυστηρίου. Το πρώτο είναι η – ακόμη και σήμερα, σχεδόν έναν αιώνα μετά – προσπάθεια «επεξήγησης» του δισυπόστατου των κβάντων. Το δεύτερο είναι ο κατά το δυνατόν αντικειμενικός διαχωρισμός των προσωπικών αντιπαλοτήτων από τις επιστημονικές αντιπαραθέσεις των δύο «ηγετών των στρατοπέδων», του Αϊνστάιν και του Μπορ. Το τρίτο είναι η ανίχνευση των επιπτώσεων στη Φυσική, από την πλήρη αποδοχή της μιας ή της άλλης άποψης. Και το τέταρτο είναι, βέβαια και πάντα, το ποια «άλλη Φυσική» θα μπορούσε να γεφυρώσει τη Θεωρία της Σχετικότητας με την Κβαντομηχανική… αλλά αυτό αφορά το επόμενο κεφάλαιο της ιστορίας, το μετά το 1976, με το οποίο δεν καταπιάνεται ο Λίντλεϊ.
Εχουμε λοιπόν την παράθεση των κρίκων που έπλεξαν τον «αλυσιδωτό θώρακα» που μετέβαλε τη Φυσική στον ιππότη των επιστημών τού σήμερα. Μια παράθεση που είναι κυριολεκτικά βιογραφική δαντέλα. Ο Λίντλεϊ πείθει, για άλλη μία φορά, ότι οι δημοσιογράφοι επιστημών είναι όντως οι καταλληλότεροι για την άρθρωση του έπους της επιστήμης. Κανείς ιστορικός δεν θα μπορούσε να «νιώσει» καλύτερα το τι έπαιξε καταλυτικό ρόλο στις κρίσιμες καμπές, κανείς βιογράφος δεν θα μπορούσε να συλλάβει το γιατί η τάδε ή η δείνα στιχομυθία πυροδότησε εκείνη την επιστημονική έκλαμψη που έφερε το άλμα. Και, βέβαια, κανείς από τις δύο αυτές κατηγορίες αναλυτών δεν θα σκεφτόταν να τιτλοφορήσει το τελευταίο κεφάλαιο της συγκεκριμένης ιστορίας με το «Επιτέλους, η απόλυτη αναρχία»…
Ταξιδεύοντας στα 18 κεφάλαια του βιβλίου, ο αναγνώστης δεν θα βρει τη λύση για τον γόρδιο δεσμό της αβεβαιότητας, την καθησυχαστική συνταγή που ίσως προσμονούσε, ή έστω μια ασφαλή γραμμή πλεύσης ανάμεσα στους κβαντικούς υφάλους. Οχι. Η γραφή του Λίντλεϊ, μολονότι απολαυστικά απλουστευτική, δεν επιδιώκει να μεταβάλει την Οδύσσεια σε Σταυροφορία. Και δεν το κάνει από καρυωτακική μέθεξη με την «απώλεια στα κύματα» αλλά από σεβασμό στην αλήθεια: Ηταν μια τραγωδία μεγάλων ανδρών αυτή που εξιστορεί, μια ύψιστη διαμάχη του πνεύματος μέσα στις συμπληγάδες της πραγματικής ζωής αυτή που συνέβη, και αυτήν περιγράφει με συνέπεια. Διαβάζοντάς την ο νέος επιστήμονας που τώρα ξεκινά θα μάθει να κατανοεί από πού πηγάζει η αντιπαράθεση των συναδέλφων του στα όσα καινοτόμα προτείνει, θα μάθει να σέβεται τον μόχθο όσων προηγήθηκαν, θα μάθει να «καρτερεί» την κατάλληλη στιγμή να μιλήσει, όταν τα επιχειρήματά του θα έχουν επιστημονική επάρκεια, αλλά και θα μάθει το κόστος της σιωπής για την επιστήμη, όταν αυτή προέρχεται από συμβιβασμό και, τελικά, δειλία.
Ενα εξαίρετο βιβλίο, γραμμένο δυνατά, για να διαβαστεί από δυνατούς – στην ψυχή, όχι απαραιτήτως στη Φυσική.
Μελετώντας το «τέλος του χρόνου»
ΝΤΕΪΒΙΝΤ ΛΙΝΤΛΕΪ
Η προφητεία των Μάγια 2012
Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2011,
σελ. 160, τιμή 25 ευρώ
Με το ψυχολογικό δεδομένο ότι «πας υπερχρεωμένος ψάχνει τρόπους να ακυρωθούν τα χρέη του», οι Ελληνες εντρυφούν τα μάλα εσχάτως στην εσχατολογία περί 2012 που πυροδότησε η κυριαρχούσα αντίληψη για το ημερολόγιο των Μάγια. Βεβαίως το «ΒΗΜΑscience» έχει γράψει σχετικά, αλλά πολλοί θέλουν να δουν το θέμα στην πλήρη έκτασή του. Εύλογα λοιπόν οι εκδόσεις συναφών «ερμηνευτικών» βιβλίων έχουν πολλαπλασιαστεί στη χώρα μας. Ομολογώ ότι τα περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μου ήταν από πρόχειρα ως… εμετικά. Ωστόσο η έκδοση της «Αλεξάνδρειας» για το ημερολόγιο των Μάγια δεν ανήκει σε αυτά.
Ο λόγος είναι κυρίως το ότι ο συγγραφέας του επέλεξε να μας δώσει – στο πρώτο τρίτο του βιβλίου του – το πλήρες ιστορικό και λαογραφικό υπόβαθρο του πολιτισμού των Μάγια, με τις τέχνες και την κοσμοθεωρία τους. Ετσι, όταν στο 4ο κεφάλαιο μπαίνει στην περιγραφή του ημερολογίου τους και μετά στην ανάλυση της «προφητείας τους», ο αναγνώστης έχει εγκλιματιστεί σωστά και δεν τελεί υπό την «αποκαλυπτική υστερία» που επιχειρούν να του καλλιεργήσουν άλλοι. Ο έτερος λόγος που το βιβλίο αυτό αξίζει είναι η ποιότητα της παράθεσης του περιεχομένου του: μέσα στο σκληρόδετο εξώφυλλό του εμπεριέχονται εξαιρετικές φωτογραφίες και διαγράμματα, που δύσκολα θα βρείτε στο Διαδίκτυο. Αν λοιπόν προτίθεστε να βάλετε στη βιβλιοθήκη σας – ή να κάνετε δώρο – ένα βιβλίο σοβαρής αναφοράς στα των Μάγια, ας είναι αυτό.
