Χαμομήλι, τσουκνίδα, ρίγανη, δενδρολίβανο. Γιατί τα μνημονεύουμε εδώ μαζί; Διότι έχουν πολύτιμες ιδιότητες, αλλά επειδή την ίδια στιγμή τα βρίσκουμε τόσο πολύ μπροστά μας, πλέον δεν τους δίνουμε και τόση σημασία. Βλέπουμε να ρίχνουν με τις χούφτες τη ρίγανη μαζί με το αλάτι στο κρέας πριν από το ψήσιμο και το θεωρούμε μια τυπική διαδικασία. Μας λένε να βράσουμε ρίγανη να πιούμε και κάνουμε έναν μορφασμό αηδίας. Εχουμε το ελαιόλαδο στα μπουκάλια και δεν μας έρχεται να ρίξουμε λίγη ρίγανη μέσα. Και όμως όλα αυτά είναι πολύ χρήσιμα και ευεργετικά. Από ένα ταπεινό φυτό που φθάσαμε να λέμε απαξιωτικά ότι μαζί με τα κολοκύθια αποτελούν ένα ζευγάρι στην ελληνική κουζίνα κάθε άλλο παρά αξιοπρόσεκτο.
«Οταν η χελώνα φάει οχιά αμέσως σπεύδει να φάει (και) ρίγανη. Οταν της στερήσουν τη δυνατότητα αυτή, η χελώνα πεθαίνει». Πρόκειται για μια αναφορά του Αριστοτέλη στο «Περί ζώων Ιστορίαι», 612 α. Ο ομότιμος καθηγητής της Ανόργανης Χημείας Γ. Μανουσάκης στο βιβλίο του «Υγεία για Πάντα» εκτός από το απόσπασμα από τον Αριστοτέλη αναφέρει και κάτι ακόμη πιο ενδιαφέρον: «Η ρίγανη, επειδή περιέχει ισχυρές αντιοξειδωτικές ουσίες, όταν προστεθεί σε διάφορα τρόφιμα τα προστατεύει από την οξείδωση. Πολύ ενδιαφέρουσες είναι (επίσης) οι σχετικές μελέτες που έκαναν για το ελαιόλαδο. Συγκεκριμένα διεπίστωσαν ότι η προσθήκη ρίγανης στο ελαιόλαδο του προσφέρει σημαντική αντιοξειδωτική προστασία ενισχύοντας την αντιοξειδωτική δράση της υπάρχουσας βιταμίνης Ε. Ανάλογη προστασία προσφέρει η ρίγανη και στα διάφορα εμβάμματα (dressings) που χρησιμοποιούμε στις σαλάτες. Οι αντιοξειδωτικές ιδιότητες της ρίγανης αλλά και άλλων βοτάνων (δενδρολίβανο, φασκόμηλο, δυόσμος) αποδίδονται σε ορισμένες φαινολικές ουσίες που περιέχουν, όπως για παράδειγμα τα φλαβονοειδή».
Το Origanum Vulgare, δηλαδή τη ρίγανη, μπορούμε να το συναντήσουμε από τη Σκανδιναβία ως την Παλαιστίνη, ενώ δεν θα πρέπει να συγχέεται (σε μερικά καταστήματα φυτών το κάνουν και σκόπιμα) με το ξαδερφάκι της, που είναι το Origanum Majorana, η γνωστή μας μαντζουράνα. Η Μεσόγειος όμως ήταν και είναι το βασίλειό της. Αν και όποιος έχει ανέβει στον Ταΰγετο θα έχει δει τις σχετικές πινακίδες που αναφέρουν ότι απαγορεύεται πλέον το ξερίζωμα των φυτών αυτών που φύονται άγρια στο βουνό. Ωστε τελικά να αναρωτιέσαι: όταν στα καταστήματα διαφημίζουν ότι διαθέτουν «Ρίγανη Ταΰγέτου», λένε ψέματα ή πρέπει να πάνε μέσα;
Οι δύο βασικές ουσίες που δίνουν στη ρίγανη τις αντισηπτικές της ιδιότητες είναι η καρβακρόλη και η θυμόλη. Γι’ αυτό και το ριγανέλαιο είναι καλό ακόμη και για τους μύκητες των νυχιών. Υπάρχει όμως κάτι πολύ πιο σοβαρό σχετικά με τη ρίγανη, πέρα από τις γνωστές της καλές ιδιότητες σε ό,τι έχει σχέση με τα αναπνευστικά προβλήματα και τις διάρροιες. Το αναπτύσσει στο βιβλίο του «Η Χημεία στο πιάτο» και ο ομότιμος καθηγητής της Οργανικής Χημείας στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης Αναστάσιος Βάρβογλης. Ξεκινώντας από το καφεϊκό οξύ, που είναι ισχυρό αντιοξειδωτικό, γίνεται η παρατήρηση ότι, αν και το όνομά του τείνει να μας παρασύρει να πιστέψουμε το αντίθετο, δεν υπάρχει μόνο στον καφέ αλλά και σε άλλα τρόφιμα. Σε αχλάδια, ελιές, σταφύλια, θυμάρι, βασιλικό και στη ρίγανη. Οπως αναφέρεται χαρακτηριστικά: «Ειδικά η ρίγανη περιέχει ένα παράγωγό του, το ροσμαρινικό οξύ, με ισχυρότατο αντιοξειδωτικό χαρακτήρα. Σε ένα από τα πειράματα διαπιστώθηκε ότι καταστέλλει την παραγωγή από τον μύκητα Aspergillus Flavus των καρκινογόνων μεταβολιτών του, των αφλατοξινών, σε ποσοστό 95%. Σήμερα θεωρείται από τις πλέον αξιόλογες αντικαρκινικές ουσίες που απαντούν στις τροφές, με ισχυρή παρεμπόδιση της ηπατικής μετάστασης». Οπως μου είχε πει κάποτε μια φαρμακοποιός, η ρίγανη είναι εξαιρετικό φάρμακο αλλά δυστυχώς είναι και πολύ φθηνή για να ενδιαφέρει τις φαρμακευτικές εταιρείες…
