Μη μου πείτε ότι εμείς οι Ελληνες δεν καμαρώνουμε για τα επιτεύγματα των αρχαίων προγόνων μας! Οτι δεν μας αρέσει να λέμε πως η δημοκρατία, οι τέχνες και οι επιστήμες γεννήθηκαν στη χώρα μας. Προσωπικά νιώθω πολύ μεγάλη ικανοποίηση και υπερηφάνεια όταν κατά τη διάρκεια διεθνών επιστημονικών συνεδρίων ξένοι επιστήμονες αναφέρουν τον Αριστοτέλη, τον Ευκλείδη, τον Ιπποκράτη, τον Δημόκριτο, τον Θεόφραστο… Οφείλω δε να ομολογήσω ότι κάποιες φορές αισθάνθηκα να ντρέπομαι που χρειάστηκε κάποιος ξένος για να μου θυμίσει ή (ακόμη χειρότερα) να με πληροφορήσει για την, καθοριστική συνήθως, συμβολή ενός από τους προγόνους μας σε κάποια επιστήμη. Φυσικά, κανείς δεν μπορεί να τα γνωρίζει όλα και δεν έχουμε όλοι την ευχέρεια να ανατρέχουμε στις πηγές. Ευτυχώς για εμάς, υπάρχουν άνθρωποι που μπορούν να ανατρέχουν στις πηγές, έχουν τις απαιτούμενες γνώσεις για να μπορέσουν να μας καθοδηγήσουν στις αναζητήσεις μας και, το σημαντικότερο, θέλουν να μοιραστούν μαζί μας τις γνώσεις τους.
Ως τεράστια προσφορά στη μαθηματική κοινότητα λοιπόν μπορεί να εκληφθεί το βιβλίο Οι αρχαιοελληνικές καταβολές των σύγχρονων μαθηματικών . Το σχεδόν χιλίων σελίδων πόνημα της κυρίας Χριστίνας Φίλη, αναπληρώτριας καθηγήτριας στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και μέλους της Διεθνούς Ακαδημίας για την Ιστορία των Μαθηματικών, καταγράφει εμπεριστατωμένα και με μεγάλη σαφήνεια τις ιδέες που χαρακτήρισαν τα αρχαία ελληνικά μαθηματικά και υπήρξαν οι βάσεις για την εξέλιξη της μαθηματικής επιστήμης ως τις μέρες μας.
Ως προς τη δομή του, το βιβλίο διεκδικεί μια παγκόσμια πρωτοτυπία. Η συγγραφέας, αντί να ακολουθήσει τη χρονική σειρά των γεγονότων και να παραθέσει τα έργα των αρχαίων μαθηματικών με τη σειρά που αυτοί γεννήθηκαν, κάνει κάτι άλλο: χωρίζει τα αρχαία ελληνικά μαθηματικά σε εννέα θεματικές ενότητες και παραθέτει την ιστορία της καθεμιάς από τη γέννησή της ως σήμερα. Αυτή η δομή επιτρέπει αφενός την απόκτηση μιας ολοκληρωμένης εικόνας για καθεμία από τις θεματικές ενότητες που αναλύονται και αφετέρου την καλύτερη κατανόηση της συμβολής των αρχαίων ελλήνων μαθηματικών στη θεμελίωση ή στην εξέλιξη κάθε πεδίου.
Παραδείγματος χάριν, αν διαβάσει κανείς το πρώτο κεφάλαιο, θα έχει ακολουθήσει όλη τη διαδρομή της γεωμετρίας από τον Ευκλείδη ως τις μέρες μας. Αντίστοιχα, το δεύτερο κεφάλαιο αφορά την ιστορία των πραγματικών αριθμών (με «πρωταγωνιστές» τους πυθαγόρειους). Ετσι, διαβάζοντας κανείς το βιβλίο έχει την ευκαιρία να ταξιδέψει στον χρόνο πολλές φορές, είτε διαβάζοντας την ιστορία της εμβαδομετρίας (από το πρόβλημα του τετραγωνισμού του κύκλου ως τους υπερβατικούς αριθμούς), είτε αυτήν του απειροστικού λογισμού, είτε των άλυτων μαθηματικών προβλημάτων της αρχαιότητας.
Αν λοιπόν αναζητείτε πληροφορίες για τη συμβολή των αρχαίων Ελλήνων στα μαθηματικά (και ταυτόχρονα να έχετε το «μπόνους» της πληροφορίας σχετικά με την εξέλιξη του κάθε πεδίου στο οποίο υπήρξε τέτοια συμβολή), δεν θα βρείτε διεξοδικότερη μελέτη από αυτήν της ελληνίδας ερευνήτριας, η οποία, χάρη στην πολύχρονη εκπαιδευτική πείρα της, διαθέτει και το χάρισμα της μεταδοτικότητας. Η εκτενής βιβλιογραφία και το ευρετήριο στο τέλος καθιστούν το έργο της κυρίας Φίλη εργαλείο δουλειάς για όλους όσοι ασχολούνται ή αγαπούν τα μαθηματικά. Φυσικά, δεν θα πρέπει να αναζητήσετε στο πόνημά της διαφορικές εξισώσεις ή στατιστική. (Είναι δύσκολο να το παραδεχθούμε, αλλά δεν τα ανακάλυψαν όλα οι πρόγονοί μας!)
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
