H εποχή που ο κακός ο λύκος και η Κοκκινοσκουφίτσα κρύβονταν μόνο μέσα στις σελίδες των παραμυθιών έχει, δυστυχώς, περάσει ανεπιστρεπτί. Σήμερα πολλοί έφηβοι και νέοι άνθρωποι αναζητούν αγωνιωδώς να ζήσουν το δικό τους παραμύθι- την «παραμύθα», όπως την αποκαλούν- όχι σε αθώες εικονογραφημένες σελίδες αλλά σε ναρκωτικές ουσίες. Ουσίες που δίνουν ψεύτικες υποσχέσεις σχετικά με έναν πλασματικό όμορφο κόσμο στον οποίο γράφεται πάντα ένα happy end, όπως στα παιδικά παραμύθια. Ο λύκος όμως στον πραγματικό κόσμο είναι όντως πολύ κακός και μάλιστα στον 21ο αιώνα της επιστημονικής εξέλιξης και τεχνολογίας λαμβάνει ολοένα περισσότερα και πιο άσχημα πρόσωπα: έτσι στα «παραδοσιακά» ναρκωτικά έρχονται να προστεθούν νέες συνθετικές ψυχοτρόπες ουσίες, που είναι άκρως δημοφιλείς στους νεαρούς και κυκλοφορούν κάτω από τη μύτη των γονέων τους με τον τίτλο των… απορρυπαντικών, των λιπασμάτων για φυτά, των αλάτων μπάνιου, των αρωματικών στικ!
Τα δύο τελευταία, άκρως αγαπητά στους χρήστες ναρκωτικών… πρόσωπα του «κακού λύκου» ονομάζονται μεφεδρόνη και Spice. Πρόκειται για ουσίες που κυκλοφορούν ελεύθερες στο Διαδίκτυο και αποτελούν έναν νέο, μεγάλο εχθρό για τους ειδικούς και τις διωκτικές αρχές, καθώς η φήμη και η χρήση τους εξαπλώνονται σε παγκόσμιο επίπεδο. Το προφίλ αυτών των συνθετικών ναρκωτικών σκιαγραφούν δύο πρόσφατες μελέτες ειδικών του Εργαστηρίου Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, μαρτυρώντας ότι η Πολιτεία και η κοινωνία πρέπει να εκπαιδευθούν στα νέα…ναρκο-ήθη και έθιμα των επιτηδείων που γράφουν εφιαλτικά παραμύθια χρήζοντας πρωταγωνιστές τους τα παιδιά μας.
Οι διαφωτιστικές ελληνικές μελέτες σχετικά με τα προϊόντα Spice και τη μεφεδρόνη δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό περιοδικό «Τoxicology Letters» (η online δημοσίευση για τη μεφεδρόνη έγινε στις 24 Δεκεμβρίου 2010, ενώ η αντίστοιχη για τα Spice στις 8 Ιουνίου 2010). Στις μελέτες που αποτελούν ανασκοπήσεις των υπαρχόντων στοιχείων σχετικά με τις δύο νέες ψυχοτρόπες συνθετικές ουσίες επικεφαλής ήταν η ιατροδικαστής, αναπληρώτρια καθηγήτρια και διευθύντρια του Εργαστηρίου Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών κυρία Χαρά Σπηλιοπούλου, ενώ συμμετείχαν ο κ. Κ. Πίστος, τοξικολόγος και λέκτωρ Τοξικολογίας του Εργαστηρίου, καθώς και η χημικός και επιστημονική συνεργάτις του Εργαστηρίου κυρία Ιωάννα Βαρδάκου.
Μεφεδρόνη για το… μπάνιο!
Ποιες είναι όμως αυτές οι ουσίες με τις οποίες δυστυχώς (αλλά απαραιτήτως) πρέπει να εμπλουτίσουμε το λεξιλόγιό μας; Οπως επισημαίνει στο «Βήμα» η κυρία Σπηλιοπούλου, «πρόκειται για συνθετικές ουσίες,ανάλογες με ναρκωτικά που ήδη κυκλοφορούν. Η μεφεδρόνη αποτελεί συνθετικό διεγερτικό του κεντρικού νευρικού συστήματος ανάλογο της καθινόνης (συστατικό του φυτού khat – επιστημονική ονομασία Catha edulis),η οποία με τη σειρά της είναι δομικά ανάλογη με την αμφεταμίνη. Τα προϊόντα Spice, γνωστά και ως “legal highs” (νόμιμες δηλαδή ψυχοτρόπες ουσίες), αποτελούν μείγματα βοτάνων,στα οποία όμωςσε αρκετές περιπτώσειςπροστίθενται νέα συνθετικά κανναβινοειδή,όπως τα JWΗ018, CΡ-47497 και ΗU-210. Οι ουσίες αυτές είναι ανάλογες της τετραυδροκανναβινόλης (ΤΗC, που αποτελεί το κύριο συστατικό της κάνναβης),αλλά δυστυχώς με πολύ πιο ισχυρή δράση στους υποδοχείς του εγκεφάλου».
Η μεφεδρόνη βρίσκεται σε… αφθονία στο Διαδίκτυο και κυκλοφορεί με διάφορες ονομασίες (Μiaow, 4-ΜΜC, Μeph, ΤopCat ) και μορφές. Λαμβάνεται είτε από το στόμα, είτε από τη μύτη, είτε με ενδομυϊκή ή ενδοφλέβια ένεση. Η ουσία πρωτοεμφανίστηκε ευρέως στην Ευρώπη την τελευταία τριετία και η απήχησή της στους νέους συνεχώς αυξάνεται. Το προφίλ του χρήστη της μεφεδρόνης είναι αυτό ενός νεαρού, ηλικίας 15-24 ετών, που ζει σε αστικό περιβάλλον και συχνάζει σε κλαμπ. Ωστόσο υπάρχουν αναφορές για χρήση της ουσίας ακόμη και από 12χρονα παιδιά! Η μεφεδρόνη διαφημίζεται με πλείστους τρόπους, όπως με τη μορφή αλάτων για το μπάνιο και λιπάσματος για τα φυτά και με την επισήμανση ότι δεν προορίζεται για κατανάλωση από τον άνθρωπο, προκειμένου να «ξεγελούν» οι προμηθευτές τους μηχανισμούς ελέγχου. Σε αρκετές περιπτώσεις λαμβάνεται σε συνδυασμό με αλκοόλ και άλλες εξαρτησιογόνες ουσίες, όπως η ηρωίνη, η κοκαΐνη, η κάνναβη και η κεταμίνη.
Τα Spice τα βρίσκει κάποιος με ονομασίες όπως Spice Silver, Spice Gold και Spice Diamond. Πλασάρονται συνήθως στο εμπόριο ως «αρωματικά θυμιάματα» ή ως «φυτικά μείγματα για κάπνισμα». Αυτά τα προϊόντα καπνίζονται είτε μόνα τους είτε μερικές φορές σε συνδυασμό με κάνναβη. Κυκλοφορούν συχνά και σε μορφή αρωματικών στικ τα οποία οι νέοι αγοράζουν και, αφού τα ανάψουν μέσα σε ένα μικρό δωμάτιο, εισπνέουν το…μυρωδάτο και άκρως επικίνδυνο «θυμίαμα». Είναι χαρακτηριστικό ότι διαφημίζονται ως «εξωτικά», «φυτικά», «νόμιμα» προϊόντα, κάτι που βεβαίως προσελκύει τους νέους, ακόμη και αν δεν γνωρίζουν την πραγματική δράση τους.
«Σκληρές» παρενέργειες
Διότι η πραγματική δράση των νέων συνθετικών ναρκωτικών είναι πολύ διαφορετική και πολύ πιο επικίνδυνη από εκείνη του… ανεβάσματος και της ευφορίας που υπόσχονται όσοι τα εμπορεύονται (οι όποιες επιδράσεις τόσο της μεφεδρόνης όσο και των Spice στον ανθρώπινο οργανισμό έχουν καταγραφεί μόνο μέσω περιστατικών στην κλινική πράξη, αφού ως σήμερα δεν έχει υπάρξει κάποια επίσημη δημοσιευμένη μελέτη σε ανθρώπους). Ο κ. Πίστος εξηγεί ότι εμφανίζονται σοβαρές παρενέργειες από τη χρήση μεφεδρόνης. «Οι κυριότερες περιλαμβάνουν ψευδαισθήσεις,επιδράσεις στο καρδιαγγειακό σύστημα (ταχυκαρδία,καρδιακή αρρυθμία, περιφερική αγγειοσύσπαση), απώλεια συγκέντρωσης, προσωρινή απώλεια μνήμης και ερεθισμό του ρινικού βλεννογόνου όταν η λήψη γίνεται από τη μύτη». Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις από τη λήψη του ναρκωτικού είναι σοβαρές, τόσο για την ψυχική όσο και για τη σωματική υγεία: σύνδρομο καταδίωξης, ακουστικές και οπτικές ψευδαισθήσεις, παρανοϊκός ιδεασμός, αλλά και καρδιακά επεισόδια, απώλεια βάρους και όρεξης, καθώς και διαταραχές του εμμηνορροϊκού κύκλου στις γυναίκες.
Οι βραχυπρόθεσμες παρενέργειες που αφορούν τη χρήση των Spice είναι ανάλογες της ψυχοτρόπου δράσης των κανναβινοειδών, λέει η κυρία Βαρδάκου. Εχουν αναφερθεί ψευ δαισθήσεις, βραχυπρόθεσμη απώλεια της συνείδησης, σύγχυση, άφθονη εφίδρωση, τρόμος, ταχυπαλμία, αϋπνία, πονοκέφαλοι, ναυτία, έμετος και διάρροια. «Γενικά, δεν γνωρίζουμε πλήρως τις φαρμακολογικές και τοξικολογικές ιδιότητες των συνθετικών κανναβινοειδών,επομένως δεν μπορούμε να αποφανθούμε οριστικά για τους κινδύνους που συνεπάγεται η χρήση τους για τη δημόσια υγεία» επισημαίνει η ερευνήτρια. Τα Spice κατηγορούνται πάντως για μακροπρόθεσμες επιπτώσεις, όπως εξάρτηση, προβλήματα στη μνήμη και στη μάθηση, εμφάνιση καρδιακού επεισοδίου. Παράλληλα η μακροχρόνια χρήση κανναβινοειδών έχει συνδεθεί με εμφάνιση σοβαρών παθήσεων του αναπνευστικού, του ανοσοποιητικού και του αναπαραγωγικού συστήματος, ακόμη και με καρκίνους, όπως συμβαίνει και με το τσιγάρο.
Νο 4 στην Ευρώπη
Οι ανυποψίαστοι νεαροί που «σερφάρουν» στο Διαδίκτυο, επιθυμώντας να αποκτήσουν νέες ψυχοτρόπες εμπειρίες, συχνά δεν γνωρίζουν ότι η χρήση ενός νέου συνθετικού ναρκωτικού μπορεί να αποβεί ακόμη και δολοφονική. Στη μελέτη τους σχετικά με τη μεφεδρόνη οι έλληνες ερευνητές τονίζουν ότι έχουν καταγραφεί ακόμη και θάνατοι νεαρών ατόμων σε διαφορετικές χώρες (όχι όμως και στην Ελλάδα, τουλάχιστον επισήμως) οι οποίοι έχουν συνδεθεί άμεσα ή έμμεσα με την ουσία. Ωστόσο, παρά τους κινδύνους που εγκυμονεί για την υγεία, ακόμη και για την ίδια τη ζωή, η μεφεδρόνη έχει εξελιχθεί σε ένα… νεανικό φαινόμενο. Οι ερευνητές σημειώνουν μάλιστα ότι έχει γίνει τόσο δημοφιλής ώστε να κερδίζει τις προτιμήσεις των χρηστών με αποτέλεσμα να… τρίζει η καρέκλα του ecstasy.
Η απήχηση που έχει η μεφεδρόνη στους νέους τονίζεται και στην έκθεση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (ΕΚΠΝΤ) για το 2010 η οποία δόθηκε στη δημοσιότητα τον περασμένο Νοέμβριο. Στην έκθεση αναφέρεται ότι η μεφεδρόνη είναι πλέον η τέταρτη πιο διαδεδομένη ναρκωτική ουσία στην ΕΕ μετά την κάνναβη, το ecstasy και την κοκαΐνη.
Αν και οι πηγές προέλευσης της μεφεδρόνης χάνονται στα δαιδαλώδη μονοπάτια του Ιnternet, οι αρμόδιοι πιστεύουν ότι οι κύριοι «πάροχοι» της ουσίας βρίσκονται στην Κίνα και στη Βρετανία. Οι έμποροι οργιάζουν και οι Αρχές τρέχουν να τους προλάβουν τόσο στο εξωτερικό όσο και στη χώρα μας. Κάποιες φορές μπαίνει έστω και ένα μικρό «φρένο» στη διακίνηση μεφεδρόνης: σύμφωνα με στοιχεία του ΕΚΠΝΤ, μόνο το 2009 έγιναν κατασχέσεις σημαντικών ποσοτήτων της ουσίας σε Γερμανία, Ολλανδία, Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο. Πηγές αναφέρουν ότι έχουν ήδη εντοπιστεί και από τις ελληνικές αστυνομικές αρχές σε διάφορες περιοχές της χώρας μας διακινούμενες ποσότητες μεφεδρόνης.
Το μαγαζάκι του Ιnternet
Στη μελέτη που «φωτογραφίζει» τα προϊόντα Spice οι έλληνες ειδικοί του Εργαστηρίου Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας θέτουν και πάλι στο εδώλιο του κατηγορουμένου το Διαδίκτυο (είναι χαρακτηριστικό ότι στην τελευταία έκθεση του ΕΚΠΝΤ για τα ναρκωτικά δικτυακή έρευνα αποκάλυψε τουλάχιστον 100 ηλεκτρονικά καταστήματα πώλησης νέων ψυχοτρόπων ουσιών, μεταξύ των οποίων η μεφεδρόνη και τα Spice). Οι ερευνητές του Εργαστηρίου αναφέρονται στα αποτελέσματα παγκόσμιου συνεδρίου που έλαβε χώρα το 2009 και αφορούσε τη «χαρτογράφηση» του… ταξιδιού αυτών των προϊόντων στο Ιnternet: όπως προέκυψε, το συγκεκριμένο «νόμιμο» ναρκωτικό μπορεί να φθάσει εύκολα ως τα χέρια παιδιών και νέων, καθώς υπάρχουν (αν υπάρχουν) ελάχιστοι έλεγχοι στους δικτυακούς τόπους που το πωλούν.
Ακόμη όμως και αν υπάρξουν πιο συστηματικοί έλεγχοι, οι διακινητές βρίσκουν τρόπους να…ξεγλιστρούν, διαφοροποιώντας τις εμπορικές ονομασίες, τις συσκευασίες αλλά και την ψυχοτρόπο ένωση που περιέχεται στα προϊόντα Spice. Αυτή η συνεχής μεταμόρφωση καθιστά «εξαιρετικά δύσκολο τονέλεγχο σχετικά με την ταυτοποίηση των συστατικών του Spice, καθώς και την αξιολόγηση για τους κινδύνους που προκαλούν» τονίζεται στην έκθεση του ΕΚΠΝΤ για το 2010 και προστίθεται ότι εμφανίζονται μεγάλες διαφορές στο είδος και στην ποσότητα των πρόσθετων συνθετικών κανναβινοειδώνπου περιέχονται σε αυτά τα προϊόντα. «Ορισμένες από τις ενώσεις μπορεί να είναι εξαιρετικά δραστικές σε πολύ μικρές δόσεις και ως εκ τούτου δεν μπορεί να αποκλειστεί η τυχαία λήψη υπερβολικής δόσης η οποία θα εγκυμονεί κινδύνους για σοβαρές ψυχιατρικές ή άλλες επιπλοκές».
Η ανεξάντλητη φαντασία δημιουργίας ουσιών κάνει τις λίστες των νέων συνθετικών ναρκωτικών να μακραίνουν συνεχώς. Σύμφωνα με το ΕΚΠΝΤ, μόνο το 2009 εντοπίστηκαν 24 νέες ψυχοδραστικές ουσίες, ενώ τα στοιχεία για το 2010 δείχνουν ακόμη μεγαλύτερη αύξηση των νέων ναρκωτικών (δεν έχει προσδιοριστεί πλήρως ο αριθμός τους, αφού δεν έχει εκδοθεί η νέα έκθεση του Κέντρου). Οπως εξηγεί η κυρία Σπηλιοπούλου, οι επιτήδειοι που διακινούν ναρκωτικές ουσίες βρίσκονται σε στενή συνεργασία με χημικούς, οι οποίοι αποτελούν και το «όπλο» τους ώστε να ξεφεύγουν από τα πλοκάμια του νόμου. «Οι χημικοί, μόλις κάποια ουσία “συλληφθεί” από τις Αρχές και απαγορευθεί, προχωρούν σε μια τροποποίηση του βασικού μορίου αυτής της ουσίας,ώστε να βρίσκονται ένα βήμα μπροστά από τους αρμοδίους και να μπορούν να περνούν ανενόχλητοι τις ναρκωτικές ουσίες από τους όποιους ελέγχους». Είναι χαρακτηριστικό ότι, ενώ αυτή τη στιγμή η μεφεδρόνη μεσουρανεί, γίνεται ήδη λόγος για τον διάδοχό της, την ουσία naphyrone που εκτιμάται ότι θα αποτελέσει έναν ακόμη μεγαλύτερο εφιάλτη, καθώς φαίνεται ότι είναι πολύ πιο ισχυρή, κάνοντας… λιώμα τον εγκέφαλο σε πολύ σύντομο διάστημα.
Καμπανάκι για τους γονείς
Σύμφωνα με τους ερευνητές, το κύριο μήνυμα των νέων μελετών είναι ότι η κοινωνία και κυρίως οι γονείς πρέπει να βρίσκονται σε συνεχή επαγρύπνηση, αφού πλέον τα ναρκωτικά μπορούν να κυκλοφορούν σε τόσο περίεργες μορφές ώστε να μη γίνεται καν αντιληπτό ότι πρόκειται για ναρκωτικές ουσίες. «Η μόνη λύση για τους γονείς είναι να εξοικειωθούν με τη νέα πραγματικότητα και να είναι κοντά στα παιδιά τους,αφού ο κίνδυνος καραδοκεί» τονίζει ο κ. Πίστος. Παράλληλα, το βλέμμα των αρμοδίων κρατικών αρχών οφείλει να πέσει στο Ιnternet, το οποίο έχει μετατραπεί σε μια «μεγάλη αγορά ναρκωτικών». Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι το Διαδίκτυο αποτελεί το εικονικό «σπίτι» εκατομμυρίων παιδιών, εφήβων και νέων οι οποίοι με μια απλή αναζήτηση μπορούν να εκτεθούν σε χιλιάδες δικτυακούς τόπους που πλέκουν το εγκώμιο επικίνδυνων ναρκωτικών ουσιών αποσιωπώντας τις αρνητικές επιδράσεις τους. Πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη ότι το να φθάσει στην πόρτα ενός εφήβου μια τέτοια ουσία απέχει μόνο ένα… κλικ με το ποντίκι. Ας μην αφήσουμε τα παιδιά μας να πιαστούν σαν ποντίκια στη φάκα επιτηδείων…
NΟΜΟΘΕΣΙΑ – ΠΑΖΛ
Τα νέα συνθετικά ναρκωτικά έχουν μετατραπεί,όπως είναι επόμενο,σε πονοκέφαλο για τα κράτη που τρέχουν με νομοθετικές ρυθμίσεις να προλάβουν το (μεγαλύτερο)
κακό.Ως σήμερα η μεφεδρόνη δεν έχει εγκριθεί ούτε χρησιμοποιηθεί ως φάρμακο στην ΕΕ.Μέτρα για τον έλεγχο της μεφεδρόνης έχουν λάβει επί του παρόντος αρκετές χώρες (Βέλγιο,Δανία,Γερμανία,Εσθονία,Ιρλανδία,Γαλλία,Ιταλία,Λιθουανία, Λουξεμβούργο,Μάλτα,Αυστρία,Πολωνία, Ρουμανία,Σουηδία,Ηνωμένο Βασίλειο, Κροατία και Νορβηγία).Δύο κράτη-μέλη,η Ολλανδία και η Φινλανδία,ελέγχουν την κυκλοφορία της μεφεδρόνης στο πλαίσιο της νομοθεσίας τους περί φαρμάκων.Στην Ελλάδα προσφάτως αποφασίστηκε η κατάταξη της ουσίας στα ναρκωτικά,αναμένεται μάλιστα μέσα σε σύντομο διάστημα η έκδοση της σχετικής υπουργικής απόφασης. Προϊόντα Spice τα οποία περιέχουν ΗU-210 και άλλα συνθετικά κανναβινοειδή έχουν απαγορευθεί από το 2009 σε χώρες όπως η Αυστρία,η Γερμανία,η Ολλανδία,η Ελβετία,ο Καναδάς,το Ηνωμένο Βασίλειο,η Γαλλία,η Ουγγαρία,η Πολωνία,το Λουξεμβούργο,η Λιθουανία,η Εσθονία,η Σουηδία και η Ρωσία.Η Πολιτεία του Κάνσας είναι η μοναδική που έχει απαγορεύσει τη χρήση των προϊόντων Spice στις ΗΠΑ,ενώ στις υπόλοιπες Πολιτείες εξετάζεται η αναθεώρηση της σχετικής νομοθεσίας.Στη χώρα μας δεν έχει ληφθεί κάποιο συγκεκριμένο μέτρο σχετικά με τα προϊόντα Spice,αν και θεωρείται ότι ανήκουν στα κανναβινοειδή για τα οποία ισχύει απαγόρευση.
O ΤΙΜΟΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ
Η τιμή των νέων συνθετικών ναρκωτικών ποικίλλει ανάλογα με τη σύσταση του κάθε προϊόντος – είναι πάντως σε γενικό πλαίσιο μια σχετικώς χαμηλή τιμή κάποιων δεκάδων ευρώ, η οποία δεν είναι απαγορευτική για έναν έφηβο (άλλωστε σύμφωνα με τους ειδικούς η οικονομική κρίση έχει «χτυπήσει» και σε αυτόν τον τομέα,με αποτέλεσμα να γίνονται…εκπτώσεις σε όλα τα ναρκωτικά,ακόμη και στα πολύ «σκληρά», όπως η ηρωίνη).Εκτιμάται ότι ένα πακέτο Spice των 3 γραμμαρίων κοστίζει περί τα 20-30 ευρώ- παρ΄ ότι είναι ακριβότερο από την κάνναβη,το συγκεκριμένο συνθετικό ναρκωτικό κάνει θραύση, ίσως επειδή έχει πιο ισχυρή δράση.Η τιμή της μεφεδρόνης είναι γύρω στα 15 ευρώ ανά γραμμάριο και,παρ΄ ότι οι προμηθευτές κάνουν λόγο για «καθαρό προϊόν», χρήστες αναφέρουν ότι είναι πολλές φορές νοθευμένο,με αποτέλεσμα να έχει λάβει τον τίτλο της «βρώμικης ουσίας». Με δεδομένο ωστόσο ότι πολλοί έφηβοι αναζητούν το φθηνότερο δυνατό ναρκωτικό,είναι πολύ πιθανό να θέτουν τον εαυτό τους σε ακόμη μεγαλύτερο κίνδυνο ανεπιθύμητων ενεργειών από τη λήψη νοθευμένης ουσίας, σημειώνεται σε σχετική μελέτη του Εργαστηρίου Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.
