Το όνομά της σύνθετο, όπως ακριβώς και η ταυτότητά της. Ο λόγος για την πράσινη πόλη των Σουηδών, η οποία «συμβιώνει» αρμονικά με κάθε μορφή ανακύκλωσης για έναν και μοναδικό σκοπό: την ενεργειακή της ανεξαρτησία! Προωθώντας μια ολιστική, αειφόρο, αλλά πάνω απ΄ όλα λειτουργική αστική ανάπτυξη, η SymbioCity στοχεύει στη συγχώνευση πολλαπλών αστικών εφαρμογών, εκτοξεύοντας έτσι την αποτελεσματικότητα και την εξοικονόμηση στα ύψη.
Οσο επίδοξο κι αν ακούγεται, όμως, το πρωτοποριακό σχέδιο της σουηδικής κυβέρνησης είναι σίγουρα υλοποιήσιμο. Τρανό παράδειγμα αποτελούν τόσο εγχώριες πόλεις, οι οποίες έχουν προχωρήσει στην εφαρμογή του (π.χ. η Στοκχόλμη και συγκεκριμένα το δημοτικό διαμέρισμα Χάμαρμπι, το Μάλμε, κ.ά.) όσο και άλλες πόλεις του κόσμου (π.χ. το Τορόντο στον Καναδά, το ολυμπιακό χωριό του Λονδίνου στη Βρετανία, η Ναρμπόν στη Γαλλία κ.ά.) που έχουν αγκαλιάσει με θέρμη το οικολογικό εγχείρημα και απολαμβάνουν τα τεράστια οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη.
Πρόσφατα, η σουηδική πρεσβεία διοργάνωσε την ημερίδα με τίτλο «Το αστικό περιβάλλον στον 21ο αιώνα» στο Ιδρυμα Ευγενίδου, όπου και παρουσιάστηκε αναλυτικά το πράσινο όραμα από τον Βορρά, το οποίο σε συνδυασμό με ένα πακέτο χρηστικών λύσεων θα μπορούσε να μεταμορφώσει μια απρόσωπη, γκρίζα πόλη, σε ένα βιώσιμο και «καθαρό» περιβάλλον.
Ανάμεσα στους κύριους ομιλητές της εκδήλωσης ήταν ο υφυπουργός Εμπορίου της Σουηδίας κ.Γκούναρ Βισλάντερ, δήμαρχοι ελληνικών και σουηδικών πόλεων με έντονη ευαισθητοποίηση σε περιβαλλοντικά θέματα, όπως επίσης και εκπρόσωποι του Δήμου Στοκχόλμης, η οποία εφέτος απέσπασε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον τίτλο της Πράσινης Πρωτεύουσας της Ευρώπης για το 2010 ανάμεσα σε 35 προτεινόμενες πόλεις.
Πράσινα «τουβλάκια»
Το μυστικό του εντυπωσιακού σχεδίου κρύβεται στον συνδυασμό ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ηλιακή, αιολική, γεωθερμική) με διάφορες μορφές ανακύκλωσης απορριμμάτων και αποβλήτων, με στόχο την «κίνηση» της πόλης και τον περιορισμό της μόλυνσης του περιβάλλοντος.
«Δεν προτείνουμε τις λύσεις που εφαρμόσαμε εμείς, αλλά προτείνουμε τα “εργαλεία” που χρησιμοποιήσαμε », αναφέρει αποκλειστικά στο «Βήμα» ο κ. Βισλάντερ. «Είναι σαν να χτίζεις με τουβλάκια Lego.Οι Δανοί ανακάλυψαν τα Legoκαι οι Σουηδοί τη SymbioCity, η οποία στην ουσία έχει να κάνει με τη σωστή τοποθέτηση των “Lego” για τη δημιουργία πόλεων φιλικών προς το περιβάλλον.Για παράδειγμα,μια πόλη μπορεί να αντικαταστήσει τα απορριμματοφόρα με ειδικά σημεία συλλογής σκουπιδιών,που μοιάζουν με ταχυδρομικές θυρίδες, όπου οι πολίτες ρίχνουν τα σκουπίδια που προηγουμένως έχουν διαχωρίσει (οργανικά,ανακυκλούμενα κτλ.) και στη συνέχεια, μέσω ενός υπόγειου δικτύου σωληνώσεων, αυτά μεταφέρονται απευθείας στα εργοστάσια επεξεργασίαςτους» υπογραμμίζει ο υφυπουργός.
Σαν ένα γιγάντιο παζλ, κάθε τμήμα της λειτουργικής πόλης συμπληρώνει ένα άλλο. Το σημαντικότερο όλων; Χάρη στην τεχνολογία, τίποτα δεν πάει χαμένο. Ο σχεδιασμός της πόλης γίνεται με τέτοιον τρόπο ώστε να εκμεταλλεύεται στο έπακρον τη θάλασσα, τις λίμνες, τους ποταμούς, το βρόχινο νερό, την ηλιοφάνεια και τη δύναμη του ανέμου. Σε ένα πρωτοποριακό δίκτυο σωληνώσεων διαχείρισης απορριμμάτων συλλέγονται τα σκουπίδια και στη συνέχεια μέσω αυτού οδηγούνται σε ειδικές μονάδες επεξεργασίας, όπου και καίγονται. Από τις θερμοκρασίες οι οποίες αναπτύσσονται κατά την καύση τους παράγεται ηλεκτρική ενέργεια, η οποία διοχετεύεται εκ νέου στα σπίτια. Τα οργανικά απόβλητα μετατρέπονται σε φυσικό λίπασμα για τις καλλιέργειες, ενώ ακόμη και τα απόβλητα της τουαλέτας, κατόπιν επεξεργασίας, μετατρέπονται σε βιοκαύσιμα για την τροφοδότηση των αστικών συγκοινωνιών. Η θέρμανση και η ψύξη των κτιρίων γίνονται με τη βοήθεια του νερού. Η δόμηση των σπιτιών ακολουθεί συγκεκριμένες προδιαγραφές, προκειμένου να προσφέρει προστασία από τις εξωτερικές περιβαλλοντικές συνθήκες, αλλά και έξυπνες λύσεις εξοικονόμησης ενέργειας. Αυτά και άλλα πολλά περιλαμβάνονται εν ολίγοις στο ελπιδοφόρο «πακέτο» για ένα βιώσιμο και υγιές αύριο.
Οι πολίτες συνιδιοκτήτες
Ποιο είναι όμως το κλειδί της επιτυχίας της πλήρους αποδοχής από τους πολίτες του εντυπωσιακού μοντέλου και των ριζικών αλλαγών τις οποίες προτείνει αυτό;
«Πιστεύω ότι το μυστικό κρύβεται στο γεγονός ότι η κυβέρνηση πρέπει να κάνει τους πολίτες να νιώσουν συνιδιοκτήτες του σχεδίου» απαντά ο κ. Βισλάντερ. «Αυτοί αποτελούν τον πυρήνα της όλης προσπάθειας.Επίσης, σημαντικό κομμάτι είναι το γεγονός ότι οι αρμόδιοι φορείς οφείλουν να δείξουν στους πολίτες ότι οι πράξεις τους έχουν πραγματικά τεράστια σημασία για την επιτυχία του εγχειρήματος.Ειδικά εδώ στην Ελλάδα,την κοιτίδα του πολιτισμού, σίγουρα θα υπάρχει θέληση, αλλά όλα έχουν να κάνουν με τη σωστή ενημέρωση των πολιτών, ώστε να καταλάβουν ότι εκείνοι είναι το “κλειδί” της επιτυχίας του σχεδίου» λέει κατηγορηματικά. «Δεν έχει να κάνει δηλαδή με τη μετατροπή της καθημερινότητάς τους σε ακόμη πιο δύσκολη υπόθεση,λαμβάνοντας περίπλοκα μέτρα.Τα μέτρα που λαμβάνονται θα πρέπει να είναι βιώσιμα ή ακόμη και ελκυστικά» προσθέτει .
Μέχρι τη δεκαετία του 1970, η Σουηδία αποτελούσε ένα κράτος το οποίο στηριζόταν αποκλειστικά στο πετρέλαιο. Από τότε, όπως υποστήριξαν οι ομιλητές, έχουν αλλάξει πολλά. Ο πολιτικός κόσμος της χώρας έδωσε τεράστια βαρύτητα στην εκμετάλλευση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, με αποτέλεσμα η εξάρτηση της χώρας από το πετρέλαιο για σκοπούς θέρμανσης ή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας να κάνει «βουτιά» κατά 90%. Ετσι σήμερα, σύμφωνα με μετρήσεις, οι εκπομπές διοξειδίου του θείου στην ατμόσφαιρα έχουν φτάσει στα επίπεδα που επικρατούσαν πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Παράλιες πόλεις όπως η Στοκχόλμη, όπου μέχρι πρότινος απαγορευόταν η κολύμβηση, μετά τον βιολογικό καθαρισμό μετατράπηκαν σε καλοκαιρινά θέρετρα προσφέροντας στους πολίτες την απόλαυση μιας δροσερής βουτιάς ή την εμπειρία του ψαρέματος.
Η μεταμόρφωση του Μάλμε
Χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας SymbioCity αποτελεί η περίπτωση του Γουέστερν Χάρμπορ, στην τρίτη μεγαλύτερη σουηδική πόλη Μάλμε, η οποία από βιομηχανική περιοχή μεταμορφώθηκε σε μια πλήρως κατοικήσιμη έκταση και μάλιστα με 100% ενεργειακή αυτονομία. Στο Μάλμε συγκεντρώνεται περίπου το 50% των φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων της Σουηδίας, δίνοντας έτσι στην πόλη του Νότου το προβάδισμα ως προς την εκμετάλλευση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
«Λέξεις όπως:πρώτη, καλύτερη, μεγαλύτερη,μάς είναι ιδιαίτερα γνώριμες » λέει χαριτολογώντας ο αντιδήμαρχος Περιβάλλοντος της πόλης κ.Αντερς Ρουμπίν. «Είμαστε επιδειξίες », προσθέτει με χιούμορ, «ακριβώς γιατί προσπαθούμε να δείξουμε στον κόσμο ότι είμαστε σοβαροί με αυτό που κάνουμε». Στις μέρες μας το Μάλμε είναι ένας επίγειος περιβαλλοντικός «παράδεισος». Ποιες ήταν όμως οι δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι αρμόδιοι όταν επιχείρησαν για πρώτη φορά την αλλαγή μέσα από την επιβολή αυστηρών μέτρων;
«Σήμερα,η πόλη Μάλμε καταγράφει μια πληθυσμιακή αύξηση της τάξεως του 2% κάθε χρόνο και διαθέτει ισορροπημένη οικονομία,με σταθερή ανάπτυξη», εξηγεί στο «Βήμα» ο κ. Ρουμπίν.«Αρχικά ξεκινήσαμε δημιουργώντας περιοχές στις οποίες απαγορεύονταν τα αυτοκίνητα.Ο κόσμος αντέδρασε, οι μαγαζάτορες έκαναν φασαρία.Η υποστήριξη των πολιτών είναι αναγκαία για την επιτυχία,ωστόσο δεν μπορούν να είναι όλοι πάντα ευχαριστημένοι».
Εκεί είναι που, κατά τον αντιδήμαρχο Περιβάλλοντος, πρέπει να βάλουν το χεράκι τους οι πολιτικοί. «Οι πολιτικοί οφείλουν να είναι σε θέση να εξηγήσουν τι θα συμβεί στην περίπτωση που δεν προχωρήσουν σε δράση. Δεν είχαν στεφθεί όλα με επιτυχία από την αρχή,αλλά οι περισσότερες ενέργειες, έπειτα από κάποια χρόνια, στάθηκε δυνατόν να αποκτήσουν δημοτικότητα» τονίζει.
«Ετσι, σιγά σιγά οι πολίτες αποδέχθηκαν την αλλαγή, ενώ καιτα “μποτιλιαρίσματα” περιορίστηκαν, καθώς η κυκλοφορία των οχημάτων αντικαταστάθηκε σταδιακά από τα ποδήλατα και τις αστικές συγκοινωνίες.Να σημειωθεί επίσης ότι η μεγάλη αλλαγή στην ανάπτυξη του σημερινού συστήματος κυκλοφορίας επιτεύχθηκε μέσα σε περίπου μία δεκαετία»επισημαίνει, υπογραμμίζοντας την ανάγκη ενός καλά μελετημένου, μακροπρόθεσμου πλάνου.
«Οι πολιτικοί και οι αρμόδιοι φορείς πρέπει να έχουν ένα ελαφρύ προβάδισμα από τους πολίτες,χωρίς όμως να είναι μακριά από αυτούς.Το μυστικό είναι να προχωράς βήμα βήμα και να θέτεις κοντινούς στόχους.Η υλοποίηση μιας ολόκληρης λίστας πραγμάτων απευθείας δεν είναι εφικτή»συμπεραίνει.
Επένδυση και Παιδεία
Η οικονομική στήριξη ωστόσο αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για τέτοιες ριζικές αλλαγές. Ο κ. Ρουμπίν παραδέχθηκε ότι, πέρα από την ηθική και έμπρακτη υποστήριξη των πολιτών, η οικονομική ενίσχυση από το κράτος και από την Ευρωπαϊκή Ενωση παίζει τεράστιο ρόλο, καθώς χωρίς πόρους το όλο εγχείρημα είναι μάλλον αδύνατον να γίνει από όραμα πραγματικότητα.
Από την πλευρά του, ο σουηδός πρεσβευτής στη χώρα μας κ.Χόκαν Μάλμκβιστείναι της άποψης ότι ένα μεγάλο μερίδιο της επιτυχίας που καταγράφει η Σουηδία στη λήψη μέτρων για την προστασία και τη βελτίωση του περιβάλλοντος οφείλεται και στην Παιδεία. «Στη Σουηδία, πιστεύω, ότι τα σχολεία και η εκπαίδευση γενικότερα έφεραν θετικά αποτελέσματα στην προσπάθεια αλλαγής της συμπεριφοράς των πολιτών», μάς εξηγεί. «Τα παιδιά θεωρούνται ίσως οι πιο αποτελεσματικοί “λομπίστες” ενάντια στους γονείς· και για τον λόγο αυτό εάν διδαχθούν κάτι στο σχολείο μπορούν να γίνουν μικροί “πρέσβεις” των ιδεών αυτών απέναντι σε γονείς και φίλους,για ένα καλύτερο περιβάλλον. Πρόκειται για έναν επιπλέον τρόπο δέσμευσης του πληθυσμού» περιγράφει ο κ. Μάλμκβιστ.
Πώς είναι όμως να ζει κάποιος σε μια πραγματικά βιώσιμη, πράσινη πόλη;
«Η Κοπεγχάγη και η Ζυρίχη έχουν επάξια κερδίσει τον τίτλο των δύο πλέον βιώσιμων πόλεων στον κόσμο»λέει ο κ. Ρουμπίν.«Και οι δύο διαθέτουν πραγματικά ζηλευτά δίκτυα αστικών συγκοινωνιών, ενώ παράλληλα είναι ιδιαίτερα φιλικές προς τους… ποδηλάτες.Το Μάλμε,από την πλευρά του, είναι ίσως πολύ μικρό για να συγκριθεί μαζί τους,ωστόσο είμαι σίγουρος ότι οι κάτοικοί του είναι υπερήφανοι για την πόλη τους».
Ελπίδα για την Αθήνα
Αραγε η Αθήνα θα καταφέρει ποτέ να βρεθεί- πόσο μάλλον να σκαρφαλώσει- στη λίστα των πράσινων πόλεων της Ευρώπης; «Οι μεγάλες πόλεις έχουν τη δυνατότητα για αειφόρο ανάπτυξη,λόγω του εκτεταμένου δικτύου συγκοινωνιών ή των ενεργειακών λύσεων μεγάλης κλίμακας που διαθέτουν, ενώ σε διαδρομές μικρότερων αποστάσεων επιτρέπουν τη χρήση ποδηλάτων- ή ακόμη και το περπάτημα.Η Αθήνα φέρει ακριβώς τις ίδιες ευκαιρίες ανάπτυξης» δηλώνει αισιόδοξα ο αντιδήμαρχος Περιβάλλοντος του Μάλμε. Αν και το ρολόι του πλανήτη έχει αρχίσει να μετρά αντίστροφα, ο κ. Βισλάντερ ισχυρίζεται ότι ποτέ δεν είναι αργά για να περάσουμε σε δράση. «Κάποιες φορές μπορεί να σκεφτόμαστε ότι όλα πλέον είναι μάταια.Ομως η κυβέρνηση οφείλει να δείξει στους πολίτες ότι ποτέ δεν είναι αργά και ότι ακόμη μπορεί να κάνει τη διαφορά,υιοθετώντας κάποια βασικά μέτρα. Εμείς, με τη SymbioCity έχουμε την τεχνογνωσία για κάτι τέτοιο. Για παράδειγμα, ο πολίτης λέει:δεν θα πάω με το αυτοκίνητό μου στη δουλειά,θα πάω με το ποδήλατο- χρειάζεται όμως ένας σωστός ποδηλατόδρομος.Ή θα πάω με το λεωφορείο- χρειάζεται όμως ένα συνεπές δρομολόγιο,χωρίς καθυστερήσεις » δηλώνει παραστατικά ο υφυπουργός Εμπορίου.
«Πρέπει να προσφέρουμε εναλλακτικές λύσεις στον κόσμο, οι οποίες οφείλουν να είναι δελεαστικές. Στο κομμάτι αυτό είναι που επενδύουμε τα μέγιστα,προκειμένου ο κόσμος να αισθάνεται ασφάλεια και να απολαμβάνει απλόχερα ελκυστικές και προσιτές λύσεις,που θα τον διευκολύνουν στη ζωή του και θα του προσφέρουν ανακούφιση- οικονομικής ή ψυχολογικής φύσεως- από το άγχος της καθημερινότητας. Για παράδειγμα, γνωρίζετε ότι αλλάζοντας το σύστημα θέρμανσης ενός σπιτιού μπορεί κάποιος να εξοικονομήσει ως και 35% της ετήσιας δαπάνης για το πετρέλαιο;Υπάρχουν πολλές τέτοιες απλές και εύκολες αλλαγές, οι οποίες έχουν αποτέλεσμα τη μακροπρόθεσμη βελτίωση τόσο της κοινωνίαςόσο και ολόκληρης της οικονομίας» επισημαίνει ο κ. Βισλάντερ.
Αν σε μια χώρα με βαρύ χειμώνα όπως η Σουηδία οι πολίτες κατάφεραν να εκμηδενίσουν σχεδόν τη χρήση ορυκτών καυσίμων, βελτιώνοντας δραματικά την ποιότητα ζωής τους, τότε το σίγουρο είναι ότι στην ηλιόλουστη Ελλάδα θα μπορούσαμε να κάνουμε θαύματα. Μήπως ήρθε η ώρα οι πολιτικοί μας να αναλογιστούν την πραγματική εικόνα της χώρας 50 χρόνια από σήμερα και να αναλάβουν επιτέλους ουσιαστική δράση, προκειμένου το σύστημα να ανακτήσει την εμπιστοσύνη των πολιτών;
