Ο δεξιούμενος τη συνέντευξη Τύπου δήμαρχος Οινουσσών Ευάγγελος Αγγελόπουλος άρχισε τη γεμάτη εθνική υπερηφάνεια παρουσίασή του: «Συνεχίζοντας την παράδοση των μεγάλων ελλήνων εξερευνητών, του Ηρακλή, των Αργοναυτών, του Πυθέα…». Καλοκοίταξα τον τιμώμενο ελληνοαμερικανό απόφοιτο Μοριακής Γενετικής και Αεροδιαστημικής Μηχανικής από το ΜΙΤ και Ιατρικής από το Χάρβαρντ Peter Diamantis (Πέτρος Διαμαντής). Εδειχνε τόσο τυπικός γόνος μεταναστών από τη Λέσβο: κοντούλης, με αεικίνητο βλέμμα και καμπριολέ χαμόγελο. Τι τον έκανε να «πεταχτεί μπροστά» και να γίνει ο άνθρωπος-καταλύτης των ιδιωτικών διαστημικών πτήσεων; Ο κ. δήμαρχος συνέχιζε ακάθεκτος: «… του Ιωάννη Φωκά και του Χριστόφορου Κολόμβου, από τη Χίο…». Με τη βοήθεια της ζέστης εκείνου του μεσημεριού, της 9ης Ιουλίου 2008, φαντάστηκα τον Κολόμβο να εκμυστηρεύεται στον Αμέρικο Βεσπούκι τα σχέδιά του για ιδιωτικές κρουαζιέρες στη Νέα Ηπειρο και εκείνον να τον «καρφώνει» στον βασιλιά. Ετσι εξηγείται το γιατί τελικά τη βάφτισε Αμερική και όχι Κολομβία. Αλλά ο καλοπροαίρετος μαικήνας είχε φθάσει τώρα και στην υπόλοιπη εξήγηση του φαινομένου: «Εχει μικρή κορμοστασιά, όπως και ο άλλος φημισμένος συμπατριώτης μας, ο Ναπολέων. Φαίνεται όμως ότι ακριβώς αυτό κάνει τέτοιους ανθρώπους να «τα δίνουν όλα» και να ξεπερνούν όλους τους άλλους!».
Ενας σύγχρονος εξερευνητής
Και πόσους δεν ξεπέρασε ο γεννημένος στις 20 Μαΐου 1961 στο ταπεινό Μπρονξ Peter; Ηταν ακόμη φοιτητής το 1980, εκλεκτό μέλος της οργάνωσης Theta Deuteron, όταν ίδρυσε τη SEDS (Φοιτητές για την Εξερεύνηση και την Ανάπτυξη του Διαστήματος, βλ. www. seds. org). Το 1983 και το 1984 βραβεύτηκε από το ΜΙΤ για τις φοιτητικές του επιδόσεις και δραστηριότητες, το διάστημα 1985-87 από το Χάρβαρντ. Το 1987 συνίδρυσε το Διεθνές Πανεπιστήμιο του Διαστήματος (ISU), με έδρα το Στρασβούργο. Το 1989 ίδρυσε την ΙΜΙ (International MicroSpace Inc.) για να διοργανώνει χαμηλού κόστους εκτοξεύσεις δορυφόρων. Το 1991 ίδρυσε την CCI (Constellation Communications Inc.) με στόχο να θέσει 10 τηλεπικοινωνιακούς δορυφόρους σε χαμηλή τροχιά. Το 1994 ίδρυσε τη Space Adventures (βλ. www. spaceadventures. com), την πρώτη ιδιωτική επιχείρηση διοργάνωσης διαστημικών ταξιδιών. Ο πρώτος της «τουρίστας του Διαστήματος» ήταν ο πολυεκατομμυριούχος Dennis Tito που πήγε στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) το 2001.
Η επόμενη μεγάλη επιτυχία του Peter – που έκανε τον συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας Arthur C. Clarke να τον ονομάσει «μετενσάρκωση του Werner von Braun» – ήταν ο θεσμός του βραβείου Χ Prize. Αθλοθετημένο από το ίδρυμα που δημιούργησε και του οποίου προεδρεύει (Χ Prize Foundation, βλ. www. xprize. org), το αξίας 10 εκατ. δολαρίων βραβείο απονεμήθηκε το 2004 στο πρώτο ιδιωτικό αεροσκάφος που έσπασε τα δεσμά της βαρύτητας αγγίζοντας τις τροχιές των δορυφόρων. Από εκεί κι έπειτα ο Peter απέκτησε φήμη «χρυσοδάκτυλου των πτήσεων». Ιδρυσε τη Zero Gravity Corp., που διοργανώνει πτήσεις με μετασκευασμένα Boeing 727-200 σε ύψη εκμηδενισμού της βαρύτητας. Τελευταίος της πελάτης διεθνούς φήμης ήταν ο λαμπρός αστροφυσικός Στίβεν Χόκινγκ, γνωστός και για τη μυϊκή ασθένεια που τον κρατά καθηλωμένο σε αναπηρικό καροτσάκι. Το 2005 ο Peter ίδρυσε τη Rocket Racing League (RRL) για να διοργανώνει αγώνες ταχύτητας μεταξύ πυραυλοκίνητων αεροσκαφών. Επειτα έγινε διευθύνων σύμβουλος της Blastoff! Corp., που σχεδιάζει μια ιδιωτική αποστολή στη Σελήνη. Επίσης διευθύνει την Desktop.tv, μια θυγατρική επιχείρηση της Blastoff!, που σχεδιάζει ένα παγκόσμιο τηλεοπτικό δίκτυο από υπολογιστή σε υπολογιστή (με διαδικτύωση peer-to-peer). Εγινε ακόμη πρόεδρος της Starport. com, ενός διαδικτυακού κόμβου για την εξερεύνηση του Διαστήματος, απευθυνόμενου σε παιδιά όλων των ηλικιών. Τέλος, χρημάτισε πρόεδρος της Angel Technologies Corp., μιας εταιρείας που δημιουργεί ασύρματα ευρυζωνικά δίκτυα.
Αλλά… μέσα από τις τόσες ενασχολήσεις του τι ήταν αυτό που έστρεψε τον πολυμήχανο Πέτρο Διαμαντή σε μια «επιστροφή στις ρίζες»;
Ανοιχτή πρόσκληση
Στις 11 Ιουνίου 2008 η Space Adventures γιόρτασε τα γενέθλιά της με μια ανακοίνωση στο «Explorer’s Club» της Νέας Υόρκης: είχε συνάψει συμφωνία με την Υπηρεσία Διαστήματος της Ρωσικής Ομοσπονδίας (RKA) για την αγορά μιας ολόκληρης πτήσης προς τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό στα τέλη του 2011. Η προοπτική είναι να της διατίθεται μία τέτοια πτήση κατ’ έτος για να την παρέχει είτε σε ιδιωτικές επιχειρήσεις είτε σε κράτη που δεν διαθέτουν ίδια μέσα για μετάβαση στο Διάστημα. Πρόκειται, δηλαδή, για την πρώτη ιδιωτική αεροδιαστημική εταιρεία με υπενοικιαζόμενο στόλο διαστημοπλοίων!
Ετσι, προτού κλείσει μήνας από την εξαγγελία, ο Peter Diamandis πήρε το αεροπλάνο και έφθασε στην Αθήνα με δύο προσκλητήρια: ένα για όποιον έλληνα ιδιώτη διαθέτει 20 εκατ. ευρώ ώστε να πετάξει τον Απρίλιο του 2009 και ένα προς το ελληνικό κράτος για την πτήση-αγκαζέ του 2011. Οπως δήλωσε χαρακτηριστικά, «συζητούμε ήδη με πολλούς και πολλά κράτη αλλά θα επιθυμούσα ειλικρινά να είναι αυτή η πτήση μια ελληνική αποστολή, που θα την πιλοτάρει μάλιστα ομογενής αστροναύτης, ο από ελληνίδα μητέρα Θεόδωρος Γιουρτσίχιν». Αλλά επεξέτεινε την προοπτική μας ως έθνους τονίζοντας με έμφαση: «Οι Ελληνες υπήρξαμε πάντοτε εξερευνητές και πρωτοστατούμε και σήμερα στην παγκόσμια ναυτιλία. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να μην αποκτήσουμε μελλοντικά τον ίδιο πρωταγωνιστικό ρόλο και στη ναυσιπλοΐα μεταξύ των πλανητών. Αρκεί να το θελήσουμε και να το κάνουμε όραμά μας».
Τον ρωτήσαμε αν έχει, ή σκοπεύει να έχει, επαφές με κυβερνητικά στελέχη για την κατάρτιση ενός ελληνικού διαστημικού προγράμματος. Μας είπε: «Είμαι έτοιμος για όλα, αλλά σήμερα ήλθα εδώ για να κάνω ανοιχτό προσκλητήριο. Αν με κρίνουν χρήσιμο, είμαι πρόθυμος να προσφέρω». Και συμπλήρωσε σε χαμηλό τόνο, με νόημα: «Εχω κουραστεί να μιλάω και να ακούω για το τι κάναμε ως Ελληνες εδώ και 2.000 χρόνια. Είναι καιρός να αρχίσουν να μιλούν και για το τι μπορούμε να κάνουμε τώρα!».
Το «εισιτήριο» για μια διαστημική πτήση είναι ακόμη ιδιαίτερα ακριβό (από 20 ως 22 εκατ. ευρώ) και περιλαμβάνει τετράμηνη εκπαίδευση στη Μόσχα και στο κοσμοδρόμιο Μπαϊκονούρ. Τον ρωτήσαμε αν προσβλέπει σε μείωση αυτού του κόστους με παράκαμψη της φάσης υπέρβασης της ατμόσφαιρας, όπως υπόσχεται το λεγόμενο «ασανσέρ του Διαστήματος» (Space Elevator). Απάντησε ότι κάτι τέτοιο θα έριχνε το κόστος του «εισιτηρίου» ακόμη και στα… 100 ευρώ. Δεν υπάρχει όμως καμιά σιγουριά για το αν και πότε θα συμβεί. Επιμείναμε ξεψαχνίζοντας τις προθέσεις του: Προσφέρετε πτήσεις αναψυχής για ιδιώτες και διαστημικά προγράμματα για κράτη. Επίσης σχεδιάζετε ιδιωτική αποστολή στη Σελήνη στήνοντας σιγά σιγά έναν ιδιωτικό στόλο επιβατηγών και εμπορευματικών διαπλανητικών μεταφορών. Το λογικό βήμα θα ήταν να επενδύσετε στη μεταστάθμευση, με ξενοδοχεία στο Διάστημα. Είναι μια τέτοια επένδυση στα σχέδιά σας; Απάντησε σιβυλλικά λέγοντας ότι παρακολουθεί τις εξελίξεις στον τομέα και ότι υπάρχουν ήδη δύο επιχειρηματικές προσπάθειες σε αυτή την κατεύθυνση: μία του μεγαλοξενοδόχου του Λας Βέγκας Ρόμπερτ Μπίγκελοου (R. Bigelow) και μία μιας μη κατονομαζόμενης επιχείρησης, με έδρα τη νήσο Μαν της Βρετανίας.
Ονειρα διαστημικού καπιταλισμού
Μη σεβόμενοι το ακατονόμαστο, ψάξαμε λίγο το σε ποια φάση βρίσκονται αυτά τα όνειρα διαστημικού καπιταλισμού. Οπως προκύπτει, η Bigelow Aerospace (βλ. www. bigelowaerospace. com) βρίσκεται όντως μπροστά: το 2006 και το 2007 έθεσε σε τροχιά – μέσω ρωσικών πυραύλων – δύο «φουσκωτούς» θαλάμους, τους οποίους δοκιμάζει ως προς την αντοχή τους στην ακτινοβολία και για τυχόν προσκρούσεις με «σκουπίδια του Διαστήματος»-ανενεργούς δορυφόρους και κατάλοιπα πτήσεων. Με συνολικό προϋπολογισμό 500 εκατ. δολαρίων, ο Μπίγκελοου σχεδιάζει να έχει θέσει σε τροχιά ως το 2010 ένα φουσκωτό ξενοδοχείο – ονόματι «CSS Skywalker» – και να υπενοικιάζει στη συνέχεια σταθμούς μεταστάθμευσης (κάτι σαν διαστημικά τροχόσπιτα) σε όποιον διαθέτει 88 εκατ. δολάρια ετησίως. Με την πιο πρόσφατη ανακοίνωση της Bigelow Aerospace, στις 28 Μαΐου 2008, ενημερωθήκαμε ότι θα προμηθεύεται το ίδιο σύστημα προώθησης που χρησιμοποιήθηκε για το ταξίδι του ρομποτικού εξερευνητή Phoenix στον Αρη. Ως το 2015 τα σχέδια του Μπίγκελοου προβλέπουν τρία «ξενοδοχειακά συγκροτήματα» σε τροχιά!
Η εταιρεία στην οποία αναφέρθηκε ακροθιγώς ο Διαμαντής είναι πιθανότατα η Excalibur Almaz, που εδρεύει στο Douglas της νήσου Μαν και έχει γραφεία στο Χιούστον και στη Μόσχα. Απαρτίζεται κυρίως από αποστράτους της αμερικανικής αεροπορίας και πρώην αστροναύτες της NASA, της ρωσικής RKA και του ευρωπαϊκού ESA. Ενδιαφέρον είναι ότι χρέη αντιπροέδρου μάρκετινγκ της εταιρείας έχει ο Chris Stott, ένα μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Πανεπιστημίου του Διαστήματος ISU – του Διαμαντή. Το σχέδιο πάντως της Excalibur Almaz προβλέπει τη χρησιμοποίηση τμημάτων των σοβιετικών αποστολών Σαλιούτ και Μιρ, ίδιων σχεδόν με αυτά που απαρτίζουν τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, διασκευασμένων έτσι ώστε να προσφέρουν διαστημικό τουρισμό μέσω πυραύλων προώθησης κάθε προέλευσης.
Θα πρέπει να σημειώσουμε εδώ ότι η επιλογή της νήσου Μαν δεν είναι τυχαία. Αυτή η σχεδόν αυτόνομη βρετανική επαρχία, που θησαυρίζει ως ενδοευρωπαϊκός φοροπαράδεισος, έχει βάλει πλώρη να γίνει το ορμητήριο μιας διαστημικής αποικιοκρατίας. Από τις 17 Φεβρουαρίου 2004 έχει θεσπίσει μηδενικό φόρο για διαστημικές επιχειρήσεις που εδρεύουν εκεί – και έχει ήδη προσελκύσει πολλές. Τα «μαθήματα» για το πώς να στήσουν το επιχειρηματικό τους μοντέλο οι ιθύνοντες της νήσου τα πήραν… στο ISU του Πέτρου Διαμαντή. Οσο για το βαθύτερο κίνητρό τους; Ο εξειδικευμένος νομικός σύμβουλος διαστημικών επιχειρήσεων στη νήσο Andrew Corlett δηλώνει: «Ως Κέλτες νιώθουμε από παλιά ότι βρισκόμαστε στη σκιά ενός αγγλοσαξονικού κόσμου. Πρέπει να κάνουμε κάτι δικό μας, αρκεί να δράσουμε υπεύθυνα και να διακριθούμε από άλλους που προσπαθούν να κάνουν το ίδιο». Στους «άλλους» περιλαμβάνεται σίγουρα η Σουηδία, η οποία διαθέτει πλέον το Esrange Space Center, κοντά στον Πολικό Κύκλο, για ιδιωτικές εκτοξεύσεις. Αλλά το μέχρι στιγμής ατού της νήσου Μαν είναι ότι παρέχει νομικό παράθυρο για «κατοχυρώσεις διαστημικών οικοπέδων»: αν μια ιδιωτική αποστολή στη Σελήνη – ή στον Αρη, αργότερα – βάλει το σημαιάκι της νήσου Μαν σε μια περιοχή, η Βρετανία θα πρέπει να αναγνωρίσει την ιδιοκτησία και, κατά συνέπεια, όλες οι χώρες που αναγνωρίζουν τη Βρετανία! Σχετικά κτηματομεσιτικά γραφεία έχουν ήδη οργανωθεί και φερέλπιδες άποικοι καταθέτουν τον οβολό τους για ένα «οικόπεδο με θέα». Αλλωστε, η ίδια η NASA έχει στήσει τον χορό με τον διεθνή διαγωνισμό που έκανε το 2005 για μια «διαστημική αποικία». Τότε το βραβείο είχε αποσπάσει ο Ρουμάνος Horia-Mihail Teodorescu, με την πολιτεία εν τροχιά «THEMIS», ικανή να φιλοξενήσει με αυτάρκεια 100.000 ανθρώπους. Σοβαροί ερευνητικοί φορείς, όπως ο ιαπωνικός JAXA, έχουν σπεύσει από τότε να παρουσιάσουν λύσεις διαβίωσης εν τροχιά, όπως το σύστημα ανακύκλωσης σκουπιδιών «Organic Waste Recycling System».
Βόλτα στο Φεγγάρι
Επιστρέφοντας πάντως στην προ των πυλών κούρσα των διαστημικών ξενοδοχείων, πρέπει να αναφέρουμε και το αουτσάιντερ: ένας αρχιτέκτονας της Βαρκελώνης, ο Xavier Claramunt, μετέτρεψε το χόμπι του σε επιχειρηματική προοπτική και εξήγγειλε «Γαλαξιακές Σουίτες» (Galactic Suites, βλ. www.galacticsuite.com) ως το 2012. Η πώληση των εισιτηρίων άρχισε από εφέτος και, έναντι μόλις τριών εκατομμυρίων ευρώ, υπόσχεται 18 εβδομάδες αναψυκτικής προετοιμασίας σε ξενοδοχείο της Καραϊβικής και τρεις νύχτες διαμονής στο διαστημικό ξενοδοχείο, σε ύψος 450 χιλιομέτρων πάνω από τη θάλασσα. Τα «δωμάτια» – πλάτους 7 και ύψους 4 μέτρων – θα αιωρούνται σαν ένα φουσκωτό τσαμπί σταφυλιού κρεμασμένο από ένα Space Shuttle. Οι «τυχεροί» θα περικυκλώνουν τη Γη 15 φορές καθημερινά και θα βιώνουν 15 ανατολές του Ηλιου (ποιος μιλάει για γαμήλια νύχτα στο Διάστημα;). Οι πελάτες του ξενοδοχείου προβλέπεται να κινούνται στις συνθήκες έλλειψης βαρύτητας προσκολλώμενοι στα τοιχώματα με «χριτς-χρατς» (Velcro) και θα λούζονται μπαίνοντας σε έναν θάλαμο όπου το νερό αιωρείται! Σύμφωνα με τις μετρήσεις αγοράς της εταιρείας, υπάρχουν 40.000 άνθρωποι στον πλανήτη μας που διαθέτουν τα χρήματα να γευθούν αυτή την αστροναυτική εμπειρία διακοπών.
Για τους ταπεινοτέρου βαλαντίου υπάρχoυν πάντα οι παραβολικές πτήσεις σε ολιγόλεπτες συνθήκες έλλειψης βαρύτητας που προσφέρει η Zero Gravity Corp. (βλ. www. gozerog. com). Για να τις γνωρίσουν και οι Ελληνες ο Πέτρος Διαμαντής σκοπεύει να φέρει το ειδικό αεροσκάφος «Zero G» της εταιρείας του και στην Αθήνα. Τον ρωτήσαμε αν ο ελλιμενισμός θα μπορούσε να γίνει μόνιμος. Δεν το αποκλείει καθώς στα σχέδια της εταιρείας είναι μία βάση στο Ντουμπάι και μία στην Ευρώπη. Αλλά δεν είναι πλέον ο μόνος στο διαστημικό αυτό λούνα παρκ: ο γνωστός ιδιοκτήτης της αεροπορικής εταιρείας Virgin Ρίτσαρντ Μπράνσον (Richard Branson) έχει ιδρύσει τη Virgin Galactic για να παρέχει ακριβώς τέτοιες πτήσεις. Πλεονέκτημά του θα είναι η ακόμη μεγαλύτερη διάρκεια των α-βαρυτικών πτήσεων καθώς θα χρησιμοποιεί μια ειδικά διασκευασμένη παραλλαγή του αεροσκάφους που κέρδισε το Χ-Prize του Διαμαντή, του SpaceShipOne. Στα μελλοντικά σχέδια του Μπράνσον είναι επίσης ένα διαστημικό ξενοδοχείο.
Είτε με τον έναν είτε με τον άλλον, ως Ελληνες ας μη χάσουμε την ευκαιρία: Τι κι αν ο Διαμαντής ψάχνει ανάμεσά μας για διαστημικούς επιστήμονες ή διαστημικούς εφοπλιστές; Εμείς θέλουμε την ένταξη των διαστημικών ταξιδιών στα πακέτα κοινωνικού τουρισμού εδώ και τώρα!
Στην «Ιστορία του κόσμου» της 13ης Ιουλίου (σελ. 9 του «BHMAscience») o «δαίμων του τυπογραφείου» φρόντισε να αλλοιωθεί η έννοια του χρόνου. Ετσι, αντί της ορθής παράθεσης εκθετών (10 εις την -43 δευτερόλεπτα) τυπώθηκαν «10 έως 34 δευτερόλεπτα» και, παρακάτω, «10-43» κ.ο.κ. Επίσης, η ορθή δικτυακή διεύθυνση για το βιβλίο «Brave New Universe» είναι η http: //books. nap. edu/catalog. php? recordid=11636#toc
